همسر و اولاد امام زمان (عج)

در مورد این ‎که، امام زمان (عج)دارای همسر و فرزندانی هستند یا نه؟ دلیل قطعی بر وجود یا عدم آن نداریم و بین علما اختلاف است و هر کدام برای اثبات مدعای خود و ردّ ادله دیگری، تلاش نموده‎اند. کسانی که قائل هستند برای حضرت همسر و فرزندانی است ادله‎ای دارند که عبارتند از:

۱. قواعد کلی:

احکام کلی شریعت محمدی ( صلی الله علیه و آله و سلّم ) اقتضا دارد که امام زمان (عج) نیز مانند دیگر پیشوایان معصوم(ع)، تشکیل خانواده داده و از سنت جدّ بزرگوارش پیروی نماید. مرحوم «محدث نوری» می‎فرماید: «(امام زمان (عج)) چگونه ترک خواهند نمود چنین سنت عظیمه جدّ بزرگوار خود را، با آن همه ترغیب و تشویق، که در فعل آن، و تهدید و تخویف که در ترک آن شده است. سزاوارترین امّت در گرفتن سنت پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلّم ) امام هر عصر است و تاکنون کسی ترک آن را از خصایص آن جناب نشمرده است»[۱]. علمای دیگر، نیز به این مطلب اشاره نموده‌اند[۲]. بنابراین، طبق قواعد کلی باید حضرت(ع)، دارای همسر و فرزندانی باشد.

۲. روایات:

در رابطه با همسر یا همسران امام زمان (عج) تنها یک روایت به دست ما رسیده است که مرحوم «کفعمی» در کتاب شریف «مصباح» نقل کرده است،[۳] امّا درباره اولاد آن حضرت روایات زیادی نقل شده است که مرحوم مجلسی در کتاب «بحارالانوار» بابی را به اولاد حضرت مهدی(ع) اختصاص داده است[۴]. مرحوم شیخ حر عاملی نیز در کتاب «الایقاظ من الهجعه» از صفحه «۳۹۲ تا ۴۰۵» بابی را به بحث از دولت فرزندان مهدی ( علیه السّلام ) اختصاص داده است.
امام صادق ( علیه السّلام ) می‎فرماید: «برای صاحب این امر، دو غیبت است، یکی از آنها به قدری طولانی می‎شود که برخی مردم می‎گویند: وفات کرده و برخی می‎گویند: کشته شده، و برخی می‎گویند: آمده و رفته است. جز تعدادی اندک از شیعیان،کسی بر باور خود استوار نمی‎ماند. و کسی از اقامتگاه او مطلع نمی‎شود، حتی فرزندان او جایگاه او را نمی‎دانند، به جز کسی که متصدی امور اوست.»[۵] در روایت دیگر از امام صادق ( علیه السّلام ) آمده است که می‎فرماید: « گویا نزول قائم را با اهل و عیالش، در مسجد سهله می‎بینم».[۶] چنان‎که ملاحظه کردید روایات متعددی وارد شده است که امام زمان (عج) دارای همسر و اولاد می‎باشد.

۳. دعاها:

علاوه بر روایات و قواعد کلی، برخی دعاها نیز که از معصومین ( علیهم السّلام ) صادر شده، دلالت دارند بر این‎که برای حضرت اهل و عیال و فرزندانی است و در حق آنها دعا شده است. در این دعاها تعبیر «وُلد»، «ذرّیه»، «اهل‎بیت»، «آل‎بیت» به کار رفته، که همه این‎ها وجود فرزندان و همسر را برای آن حضرت اثبات می‎کند. ما به اختصار به دو دعا اشاره می‎کنیم:
الف:در دعایی که به هنگام وداع سرداب مقدّس وارد شده، چنین امده است: «و صلّ علی ولیّکَ و وُلاتِ عهدک و الائمهِ مِن وُلده…»[۷] «درود و سلام خود را به ولی امرت و اولیای هم پیمانت  و پیشوایان از فرزندانش بفرست…».
ب: دعایی را که امام رضا ( علیه السّلام ) تعلیم فرموده که در عصر غیبت خوانده شود چنین است: «اللهم اعطه فی نفسه و اهله و ولده و ذُرّیّته و اُمّته و جمیع رعیّته…»[۸] «بار خدایا! به او درباره خودش و اهلش و فرزندانش و امتش و همه رعیتش عطا بفرما…».[۹]
امّا کسانی که قائل به عدم وجود همسر و فرزندان برای امام زمان (عج) هستند (مانند: شیخ مفید، طبرسی، بیاضی،…) تمام ادله و سند احادیث و اسناد دعاها را ضعیف و غیرموثق و غیر قابل اعتنا می‎دانند[۱۰]. آنها نیز در مقابل این روایات یک روایت که مدعای انان را اثبات می‎کند آورده‎اند: آن روایت این است که: «علی بن حمزه به امام رضا ( علیه السّلام ) عرض کرد: که از پدرانت روایت کرده‎ایم که امام از دنیا نمی‎رود تا این‎که فرزندش را ببیند. حضرت فرمود: آیا در حدیث روایت کردید: الا القائم،به جز قائم؟ عرض کردم، بلی».[۱۱] ولی بزرگان شیعه، مانند محدث نوری،[۱۲] و شیخ طوسی،[۱۳] و… این روایت را با این بیان که امام زمان (عج) مانند سایرائمه(ع)، پسر امام ندارد ، نه آن‎که اصلاً پسر ندارد،تفسیر کرده اند.
علاوه بر مطالب فوق، شبهات دیگری نیز پیش می‎آید، مانند: اگر داشتن عمر طولانی، اختصاص به امام زمان (عج) دارد؛ آیا همسر امام (عج) از این عمر طولانی بهره‎مند است؟ یا این‎که حضرت دارای همسران متعدد است؟ فرزندان آن حضرت در کجا زندگی می‎کنند؟… همه این شبهات سبب می‎شود، انسان به داشتن فرزند و همسر برای امام زمان(ع) با تردید نگاه کند. در نتیجه، با وجود این‎که، هر دو گروه برای خود دلیل‎هایی آورده‎اند، باز هم نمی‎توان به وجود یا عدم وجود همسر و اولاد برای امام زمان (عج) قطع و یقین پیدا کرد آن‎چه مهم است وجود مقدس آن حضرت است که هم‎چون، خورشید در پشت ابرها می‎درخشد و مردم از نعمت انوارش بهره‎مند می‎شوند.

پی نوشت:
[۱]. میرزا حسین نوری،نجم الثاقب، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، چ ۱، ص ۲۲۴.
[۲]. نهاوندی، العبقری الحسان، ج ۲، ص ۱۳۴.
[۳]. میر زا حسین نوری، همان، ص ۲۲۵.
[۴]. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی، دوم ، ۱۴۰۳ ق، ج ۵۳، ص ۱۴۹ـ۱۴۵.
[۵]. محمد باقر مجلسی، همان، ج ۵۳، ص ۱۴۸.
[۶]. میرزا حسین نوری،همان، ص ۲۲۵.
[۷]. محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۰۲، ص ۲۲۸.
[۸]. محمد باقر مجلسی، همان، ج ۹۵، ص ۳۳۲.
[۹]. ر.ک: حبیب‎الله طاهری، سیمای آفتاب، قم،انتشارات مشهدی، اول ، ۱۳۷۸، ص ۴۹۸ـ۴۹۴.
[۱۰]. جعفر مرتضی عاملی، جزیره الخضراء، ترجمه:محمد سپهری،قم، انتشارات دفتر تبلیغات، دوم، ۱۳۷۴، ص ۲۲۵ـ۲۱۷.
[۱۱]. طوسی،الغیبه، قم،  معارف اسلامی، دوم ، ۱۴۱۷ ق، ص ۱۳۴.
[۱۲].میرزا حسین نوری، نجم الثاقب، ص ۲۲۶.
[۱۳]. طوسی،همان، ص ۱۳۷.