هجرت علویان و سادات از عوامل گسترش مذهب شیعه در ایران

اشاره:

همانگونه که اسلام و هر دینی دیگری با هجرت پیروان آها گسترش پیدا نموده، مذهب شیعه نیز از کانون اصلی خود عربستان و عراق به سایر نقاط دنیا به وسیله هجرت پیروان این مذهب گسترش پیدا کرده است. البته مبلغین و پیام رسانان یک دین و مذهب نیز در گسترش آن نقش به سزایی دارد. یکی از عوامل گسترش مذهب شیعه در ایران هجرت سادات و علویان به این سرزمین بوده که حتی برخی از آنان به عنوان مبلغ در گسترش این مذهب بسیار اثر گذار بوده است. این نوشته به این امر به صورت مختصر ااشاره نموده است.

هجرت علویان و سادات، تأثیر به سزایی بر گسترش تشیع در ایران داشته است.^[۱] این مهاجرت‌ها، بیش‌تر از قرن دوّم به بعد بوده و بعد از آن‌که یحیی بن زید بن علی  (علیه‌السلام) به ایران آمد، راه مهاجرت گشوده شد؛ زیرا  یکی از اهداف سادات هاشمی جذب نیرو برای قیام بود، که البتّه در این کار موفقیت زیادی هم کسب نمودند؛ به عنوان نمونه، هواداران یحیی بن عبدالله از نوادگان امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) در دیلم، باعث پی‌ ریزی اولین قیام شیعی در آن منطقه گردید و قیام  به اندازه‌ ای بود که هارون، پنجاه هزار نفر را جهت دستگیری او اعزام کرد.^[۲]

پس از ماجرای یحیی بن زید، و یحیی بن عبدالله و ورود امام رضا (علیه‌السلام) به خراسان، گروهی از سادات و شیعیان به ایران آمدند. علویان از موفقیت به وجود آمده در حکومت مأمون استفاده کرده و به صورت گروهی به طرف ایران حرکت کردند، آنها به شوق امام رضا (علیه‌السلام) از مدینه به طرف مرو عازم شدند، در بین راه نیز عده‎ی زیادی از علاقمندان به امام رضا به آنها ملحق گردیدند.

اینها وقتی به دروازه‎ شیراز نزدیک شدند، به یک قافله چند هزار نفری ‌رسیدند که مأمون به خاطر ترس از فروریزی حکومتش، به حاکم فارس دستور داد، تا از ورود آنها جلوگیری کند. کاروان مذکور که به رهبری احمد بن موسی (علیه‌السلام) (شاه‌چراغ) و محمد بن موسی (علیه‌السلام) – که هر دو در شیراز مدفون‎اند ـ به ملاقات امام هشتم می‌آمدند، بعد از درگیری با لشکر حکومت فارسی، به یاران خود دستور داد تا لباس مبدل بپوشند و به اطراف پراکنده گردند تا از گزند حکومت مأمون در امان باشند، به همین جهت گفته می‌شود، اکثر امامزادگان متفرق در شهرهای مختلف ایران جزو همان قافله هستند.^[۳]

البتّه حضور علی بن محمد باقر (علیه‌السلام) ـ که اکنون در مشهد اردهال کاشان مدفون است ـ قبل از امام رضا (علیه‌السلام) به ایران جهت ارشاد و هدایت مردم در منطقه‎ی فین و کاشان را نباید نادیده گرفت،… که این خود دلیل بر این است که مردم این منطقه نیز، عاشق خاندان رسالت بودند؛ به گونه‌ای که در کتابهای تاریخ آمده است که شش هزار نفر از مردم کاشان و حومه به استقبال این امامزاده‎ی بزرگوار رفتند، و بعد از استقرار ایشان، مردم قم و کاشان و روستاهای اطراف در نماز جمعه ایشان شرکت می‌کردند. این موقعیت ممتاز علی بن محمد باعث گردید تا حکومت وقت، دستور قتل ایشان را صادر کند،^[۴] امروزه مراسم قالیشویان در جمعه‎ی دوّم مهرماه هر سال، به یاد ایام شهادت آن بزرگوار، با شور و حال معنوی خاصی با حضور شیعیان و شیفتگان اهل‌بیت (علیه‌السلام) برگزار می‌گردد.

پی نوشت:

[۱] . رسول، جعفریان، تاریخ تشیع از آغاز تا قرن هفتم، ص ۱۵۹.

[۲] . ابوفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، ص ۳۱۱، ؟؟؟؟ شریف، ۱۳۷۲.

[۳] . سلطان الواعظین شیرازی، شبهای پیشاور، ج اوّل، ص ۱۳، نشر یقیح، چ جدید، ۱۳۷۳.

[۴] . آیت الله مدنی کاشانی، شرح زندگانی و شهادت علی بن باقر ـ علیه السّلام ـ ، نشر مرسل، چ ششم، سال ۱۳۷۸.