مکان قیام یمانی

اشاره:

مکان قیام یمانی از اموری است که کذب احمد الحسن را به اثبات می رساند. روایات متعددی، مکان قیام یمانی ومحل پیدایش جنبش او را یمن دانسته اند اما احمدالحسن از ظهور خود ر از بصره عراق اعلام نموده است. در این نوشته مختصر به روایاتی اشاره می شود که مکام قیام و ظهور یمانی یمن اعلام نموده است.

از امام باقر (علیه السلام) چنین روایت شده: …وخروجُ السفیانیِّ من الشام والیمانیِّ من الیمن وخسفٌ بالبیداءِ؛[۱] …هنگام خروج سفیانی از شام وخروج یمانی از یمن وفرو رفتن در سرزمین بیداء.

امام صادق (علیه السلام) نیز در پاسخ این سؤال که قائم شما چه زمانی قیام می کنند، فرمودند:  … وخروجُ السفیانیِّ من الشامِ والیمانیِّ من الیمن وخسفٌ بالبیداءِ؛[۲] … هنگام خروج سفیانی از شام وخروج یمانی از یمن وفرو رفتن [سپاه سفیانی] در سرزمین بیداء.

آن حضرت در حدیث دیگری فرموده اند:

وخروجُ الیمانیِّ من الیمنِ مع الرایاتِ البیضِ؛[۳] قیام یمانی از یمن هم راه با پرچم های سفید خواهد بود.

در کتاب کمال الدین به تصحیح مرحوم غفاری نیز حدیثی از امام باقر (علیه السلام) به این صورت نقل شده است:
… وإن من علاماتِ خروجِه خروجُ السفیانیِّ من الشام وخروجُ الیمانیِّ [من الیمن] ومنادٍ ینادی مِن السماءِ؛[۴]
… واز نشانه های خروج امام مهدی (عجّل الله فرجه) خروج سفیانی از شام وخروج یمانی [از یمن] وندادهنده ای است که از آسمان ندا می دهد.

روایت دیگری که احتمالاً مضمون یاد شده را تأیید می کند، این حدیث امام باقر (علیه السلام) است:

… وخروجُ رجلٍ من وُلد عَمّی زیدٍ بالیمنِ؛[۵] وقیام مردی از خاندان عمویم زید در یمن.

آن حضرت در حدیث دیگری فرموده اند: … ثم یسیرُ الیهم منصورُ الیمانیُّ من صنعاءَ بجنودِه؛[۶]… سپس منصور یمانی هم راه سپاهیانش به سوی آن ها روانه می شود.

در هفتمین روایت، محل قیام شخصی که چشمان سفیانی را از کاسه در می آورد، صنعا معرفی شده است. از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است: أنّی یخرج ذلک ولمّایخرج کاسرِ عَینَیه بصنعاءَ؛[۷]

کجا وچگونه سفیانی خروج می کند در صورتی که آن کس که چشم او را از کاسه در می آورد، هنوز از صنعا خروج نکرده است.
همان طور که گذشت، شخصیت یاد شده به قرینه سایر روایاتی که از هم زمانی ودرگیری یمانی با سفیانی یاد کرده اند، همان یمانی است. علاوه بر آن، برای تأیید این موضوع می توان از روایاتی که در منابع اهل سنّت آمده وبه خروج قحطانی از یمن تصریح کرده است نیز بهره برد. روایات یاد شده گرچه از نظر سند قابل خدشه هستند اما به نظر می رسد با توجه به مجموع آن ها می توان به این اطمینان رسید که آغاز قیام یمانی از یمن است.

برخی از نویسندگان بر این باورند که واژه «یمانی» به تنهایی علاوه بر دلالت بر انتساب این شخصیت به یمن، بر آغاز جنبش او از یمن نیز دلالت می کند. لذا هم چنان که بر اساس متفاهم عرفی قیام خراسانی به معنای قیام شخصی خراسانی از خراسان است، قیام یمانی نیز به معنای قیام مردی یمنی از یمن است.[۸] به تعبیر دیگر، اطلاق واژه یمانی به شخصیت مورد نظر صرفاً بیان تابعیت او نیست بلکه محل قیام او نیز هست. بر این اساس، از تمامی روایاتی که بر قیام یمانی دلالت داشتند، می توان به شروع قیام از یمن نیز پی برد.

پی نوشت:

[۱] . کمال الدین، ص۳۳۱، باب۳۲، ح۱۶.

[۲] . مختصر اثبات الرجعه، به نقل از مجله تراثنا، ص۴۵۷. البته تذکر این نکته ضروری است که این روایت از نظر متن دقیقا همان روایت پیشین است که در کتاب کمال الدین از امام باقر (علیه السلام) نقل شده بود اما در مختصر اثبات الرجعه با سندی متفاوت از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است. از این رو این دو در واقع یک روایتند که به اشتباه به دو امام نسبت داده شده اند.

[۳] . مختصر اثبات الرجعه، به نقل از مجله تراثنا، ص۴۵۵.

[۴] . کمال الدین، ص۳۲۸، باب۳۲، ح۷.

[۵] . فلاح السائل، ص۱۷۱.

[۶] . الفتن، ص۱۷۴.

[۷] . الغیبه للنعمانی، ص۲۸۵، باب۱۴، ح۶۰.

[۸] . فقه علائم الظهور، ص۲۸ – ۲۹.

برگرفته از : تأملی در نشانه های حتمی ظهور  (نصرت الله آیتی) توسط حمیدالله رفیعی