جایگاه و شناخت «موسوعه الامام العسکرى(ع)»

مقدّمه

موسوعه که به معناى دائره المعارف است، در بردارنده مجموعه مطالبى است که منسوب به امام علیه السلام بوده؛ خواه آن که از شخص امام وارد شده و یا از دیگران پیرامون آن بیان شده باشد.

در راستاى رسیدن به این معنا، «مؤسّسه تحقیقاتى حضرت ولىّ عصر علیه السلام » گامهاى مثبتى را برداشته و اوّلین موسوعه نگارى را در باره حضرت جواد الائمّه (علیه السلام) تحت عنوان «موسوعه الجواد علیه السلام »، در دوجلد زرکوب و قطع وزیرى چاپ و منتشر ساخته است، که بحمداللّه در سال ۱۳۷۸ ش. به عنوان «کتاب نمونه سال» برگزیده شده است. سپس «موسوعه الامام الهادى علیه السلام » در چهار جلد، که امید است به حول و قوّه الهى و توجّهات حضرت بقیه اللّه الأعظم علیه السلام ، یکى پس از دیگرى در اختیار علاقه مندان و تشنگان چشمه زلال اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام قرار گیرد. همچنین «موسوعه الامام الکاظم علیه السلام » و «موسوعه الامام الرّضا علیه السلام » در شرف تکمیل مى باشد.

موسوعه در یک نگاه

این موسوعه که سومین اثر «موسوعه نویسى» مؤسّسه حضرت ولىّ عصر علیه السلام مى باشد، در بردارنده آنچه از امام حسن عسکرى علیه السلام ـ در گفتار و کردار ـ صادر شده؛ همچنین آنچه از دیگران ـ کتب آسمانى، انبیا و ائمه علیهم السلام و شخصیت هاى شیعه و سنّى ـ در شأن و منزلت وى وارد شده است، مى باشد. به عبارت دیگر: معجم، کلیّه مایرتبط بالامام العسکرى علیه السلام خواهد بود.

ویژگى هاى موسوعه

۱ – شش جلد زرکوب در قطع وزیرى، با استفاده از حدود ۲۱۰ عنوان کتاب از منابع اوّلیه (شیعه و سنّى).

۲ – ثبت کلیّه مدارک هر حدیث و موضوعى، با آدرس دقیق در پاورقى.

۳ – مجموعه احادیث و مطالب این موسوعه در ۹ باب و ۵۹ فصل و یک خاتمه تنظیم و دسته بندى شده است.

۴ – تعداد احادیث کتاب، حدود ۱۱۸۰ حدیث مى باشد.

۵ – لغات و عبارات مشکل و یا اشتباه در پاورقى، ترجمه و مورد توضیح قرار گرفته است.

۶ – از ویژگى هاى دیگر، این که داراى ۳۰ فهرست متنوّع مى باشد.

آشنایى کوتاه با ابواب و فصول

باب اوّل در شش فصل:

فصل اوّل در ۴ موضوع: پیشگویى حضرت رسول صلى الله علیه و آله وسلم و بشارت بر ولادت امام عسکرى علیه السلام ، تاریخ ولادت و محلّ ولادت.

فصل دوم نیز در ۴ موضوع: نام حضرت در کتاب هاى آسمانى، نسب حضرت، ألقاب و کنیه حضرت.

فصل سوم در ۲ موضوع: شمائل و جمال حضرت.

فصل چهارم در ۴ موضوع: نام مادر، شأن آن مخدّره، همسران و اسامى و حالات ایشان، زیارتنامه نرجس و فرزندان دختر و پسر، خواهران و برادران حضرت.

فصل پنجم در ۳ موضوع: مدّت عمر هنگام خروج از عراق، مدّت امامت و مدّت عمر هنگام شهادت.

فصل ششم در ۵ موضوع: تاریخ شهادت، چگونگى شهادت، نماز بر جنازه حضرت و محل و کیفیت دفن.

باب دوم در شش فصل:

فصل اوّل در ۱۵ موضوع: نصوص وارد بر امامت حضرت از کتاب هاى آسمانى و انبیا و معصومان علیهم السلام .

فصل دوم در ۹ موضوع: برخى از احادیث وارده پیرامون فضائل و مناقب حضرت.

فصل سوم در ۶ موضوع: علائم و نشانه هاى امامت در کلام معصومان علیهم السلام .

فصل چهارم در ۱۱ موضوع: معجزات و کرامات حضرت در جریانات مختلف.

فصل پنجم در ۲ موضوع: زیارات وارده و دعاى متضمّنِ توسّل به حضرت.

فصل ششم: در بیان کلمات بزرگان پیرامون شخصیّت والامقام حضرت.

باب سوم در دو فصل:

فصل اوّل در ۶ موضوع: در ابعاد مختلف زندگى اجتماعى، فرهنگى، اخلاقى، سیاسى و…

فصل دوم در ۱۰ موضوع: پیرامون حالات و برخوردهاى حضرت با خلفاى هم عصر خود.

باب چهارم در چهار فصل:

فصل اوّل در ۶ موضوع: در رابطه با توحید و صفات خدا.

فصل دوم در ۱۴ موضوع: پیرامون ملائکه و انبیا علیهم السلام .

فصل سوم در ۳ موضوع: در بیان احادیث وارده پیرامون مقام ولایت و امامت در ۶۵ عنوان؛ و سپس ۱۳ عنوان در خصوص پنج تن آل عبا علیهم السلام و در پایان ۱۲ عنوان در فضائل و مناقب هریک از امامان علیهم السلام .

فصل چهارم در ۲ موضوع: مربوط به عالم برزخ و قیامت.

باب پنجم در ۲۴ فصل:

هر فصلى مربوط به یکى از عناوین فقهى مرسوم بین فقها مى باشد…

باب ششم در چهار فصل:

فصل اوّل در ۳ موضوع: پیرامون فضائل قرآن، قرائت آن، تفسیر و تأویل آیات شریفه.

فصل دوم در ۹ موضوع: در رابطه با احادیث وارده پیرامون دعاها، تسبیحات و اذکار و…

باب هفتم در چهار فصل:

فصل اوّل در ۶ موضوع: حکمت ها و نصایح متنوّع، در ۱۶ عنوان.

فصل دوم: اشعار حضرت.

فصل سوم: فضائل شیعه.

فصل چهارم: در طبّ و درمان امراض به شیوه هاى مختلف.

باب هشتم در دو فصل:

فصل اوّل: در احتجاجات و مناظرات حضرت.

فصل دوم: در نامه نگارى هاى حضرت با اشخاص مختلف، در ۷۱ عنوان.

باب نهم در پنج فصل:

فصل اوّل: متضمّنِ احادیث شریفه قدسیه.

فصل دوم: کلمات ملائکه و فرشتگان الهى.

فصل سوم در ۲ موضوع: سخنان پیغمبران سلف و کلمات حضرت رسول علیهم السلام .

فصل چهارم در ۱۳ موضوع: متضمّنِ سخنان حضرت فاطمه زهرا و امامان علیهم السلام .

فصل پنجم در ۱۱ موضع: حاوى سخنان افراد و شخصیت ها.

و اما خاتمه موسوعه، مشتمل بر چهار فصل است:

فصل اوّل: آن دسته از روایات و احادیثى که به قرینه راویان حدیث و نظرات دانشوران علم رجال و درایه، از دیگر معصومان علیهم السلام بوده؛ ولى اشتباهاً به نام امام عسکرى علیه السلام ثبت گردیده است.

فصل دوم: اشخاص و افرادى که مورد مدح و یا مذمّت حضرت قرار گرفته اند.

فصل سوم در ۴ موضوع: موثّقین، معتمدین، نمایندگان و خادمان حضرت و نیز شعراى هم عصر امام که در عظمت وى اشعار سروده اند.

فصل چهارم: راویان و اصحاب امام عسکرى علیه السلام مى باشد که مشتمل بر ۲ موضوع است:

الف) راویان و اصحابى که دانشوران علم رجال در کتاب هاى خود به نام آنان تصریح نموده اند.

ب) راویانى که در این موسوعه مستقیماً از حضرت نقل سخن یا سیره کرده اند.

فهارس موسوعه

یکى دیگر از امتیازات و ویژگى هاى این موسوعه، فهرست هاى مختلف و متنوّعى است که در ۳۰ عنوان به شرح زیر خواهد بود:

فهرست آیات شریفه قرآن، دعاها و زیارات، احادیث شریفه، کلمات غیر معصوم، اسامى ۱۴ معصوم علیهم السلام ، پیامبران سلف و جانشینان ایشان، نام فرشتگان و جنّیان، مردان، زنان، مکان ها و شهرها، صنایع و حرفه ها، فرقه ها و مذاهب، پادشاهان و خلفا، عناوین فقهى، وزن ها و کیل ها و…، اشعار، اوّلیّات، ضرب المثل ها، امراض و آفات، زبان هاى گوناگون، مقامات الهى، حیوانات، خوراکى ها و آشامیدنى ها، پوشیدنى ها، رنگ ها، زینت آلات، کتاب هاى آسمانى، وقایع و ایّام، ستارگان، مصادر و منابع موسوعه و در پایان نیز «فهرست عناوین و موضوعات» کتاب.

نویسنده: عبداللّه صالحى