مهمترین مهارت های ازدواج برای بهبود روابط همسران

زندگی مشترک، افقی است روشن و جلوه گاهی زیبا برای تولدی دوباره؛ مشروط بر آن که وجوه ضروری این اشتراک، یعنی توانایی ها و مهارت های ازدواج، در تفکر، بینش و عملکرد انسان، رویت و ملاحظه شود؛ زیرا توانایی ها و مهارت های ازدواج است که در وقت لزوم، به یاری زوجین می آید تا مشکلات، اختلافات و کاستی های زندگی مشترکشان را به مدد آن، برطرف نمایند.

اگر زندگی مشترکی -که بر اساس پیوندی مقدس از سوی زن و مرد، صورت پذیرفته،- با عدم توانایی ها و فقدان مهارت های ازدواج هر دو نفر و یا حتی یکی از آنها رو به رو شود، قطعا ادامه این زندگی با تلخکامی، ناراحتی و تنش و رنجش همراه خواهد شد.

بنابراین باید در نظر داشته باشیم بقا و تداوم و شیرینی یک زندگی مشترک، همیشه در گرو توانایی ها و مهارت های ازدواج است که در حقیقت تضمین کننده ای قابل اطمینان برای خوشبختی زوجین به حساب می آیند.

در نوشتار حاضر، تلاش شده تا به برخی از توانایی ها و مهارت های ازدواج برای ایجاد و برقراری یک زندگی مشترک ایده آل پرداخته شود.

مهمترین مهارت های ازدواج موفق

۱-مهارت در خودآگاهی

یکی از مهمترین مهارت های ازدواج، مهارت خودآگاهی است. آگاهی از خود و خصوصیات مختلف خود، به انسان کمک می کند تا با توانایی ها و ضعف ها و سایر خصوصیات خویش آشنا شود. همچنین در صورت تشکیل زندگی مشترک، بهتر و عمیق تر با مسائل رو به رو شود.

خودآگاهی، به شخص نشان می دهد که چگونه می تواند احساسات خود را بشناسد، از وجود آنها آگاه شده و به وقت لزوم، مدیریت و کنترلشان نماید تا منجر به تنش و ناراحتی نگردد.

خودآگاهی، موجب شناخت نیاز افراد و یافتن راه مناسب برای مواجهه با آنها می شود. همچنین اهداف زندگی را مشخص تر و واقع بینانه تر نشان می دهد و ارزش واقعی افراد و مسائل پیرامونشان را نمایان می سازد.

خودآگاهی فرآیند سالم هویت یابی را برای انسان سهل تر می نماید، به زندگی او آرامش می دهد و احساس رضایتمندی اش را رونق می بخشد.

مهارت خودآگاهی به عنوان یکی از مهارت های ازدواج، باعث پرورش روابط زن و شوهر در رویارویی با مشکلات و حل مناسب آنها می شود.

کشف و درک و شناخت مهارت ها و توانایی های خود، به این دلیل مهم است که فرد قبل از ازدواجش بداند چه هدفی دارد تا برای ازدواج خود بر اساس هدف اصلی زندگی اش، برنامه ریزی نماید.

مثلا فردی که هدفش رسیدن به درجات عالیه کمال و معنویات است، اگر با کسی ازدواج کند که هدفش رسیدن به یک زندگی تجملی و سراسر مادیات است، به طور قطع پس از ازدواج، دچار مشکلات فراوانی در زندگی مشترک خواهد شد.

شناخت تفاوت های میان زن و مرد، یکی از مهمترین بخش های مربوط به مهارت خودآگاهی در فرایند بکارگیری مهارت های ازدواج است.

۲-مهارت شناخت تفاوت های زنان و مردان

در بین مهارت های ازدواج، مهارت شناخت تفاوت های زنان و مردان نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. واقعیت این است که انسان ها، به دلایل گوناگون، تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند؛ اما تفاوت های بین زن و مرد در نوع خود، تفاوت های عمده و درخور توجهی است.

برخی از این تفاوت ها، ریشه در عوامل فیزیولوژیکی و زیستی دارند و بعضی، نشات گرفته از عوامل فرهنگی و اجتماعی هستند.

شناخت تفاوت های زن و مرد، به عنوان یکی از مهارت های ازدواج، می تواند بر روند مثبت تعامل زیستی همسران با یکدیگر بسیار اثرگذار باشد. بیشترین این تفاوت ها را که معمولا شدید و قابل تعمق است، می توان در ازدواج و زندگی مشترک به وضوح احساس کرد، از جمله این که:

۱-تفاوت دیدگاه زنان و مردان نسبت به ارتباط و مسائل جنسی

۲-اهمیت زیاد استقلال برای مردان در امور زندگی و مسائل مالی

۳-اهمیت زیاد زنان به حمایت شدن و حساسیت بالا نسبت به بی توجهی به آنها

۴-اهمیت مدیریت خانه برای مردها به عنوان قدرت اول خانواده (منظور دیکتاتوری مرد نیست بلکه مدیریتی است که بر عهده مرد قرار می گیرد).

۵-اهمیت زیاد گفتگو و ارتباطات اجتماعی برای زنان به عنوان ابزاری جهت تعدیل و تخلیه استرس ها و نگرانی ها

۶-نگاه و نگرش مردان به مسائل کلی (توجه کمتر به امور جزیی) و نگاه دقیق و ریزبینانه زنان به جزییات

۷-عاطفی تر بودن زنان از مردان

بدیهی است بی توجهی و عدم درک صحیح این تفاوت ها، فرد را در برخورداری و به کارگیری مهارت های ازدواج ناتوان ساخته و موجب بروز سوءتفاهم و دلسردی در زندگی مشترک وی می شود.

۳-مهارت در همدلی با افراد

همدلی، از دیگر مهارت های ازدواج موفق است. همدلی به برقراری ارتباط عمیق و صمیمی به انسان ها کمک بسیاری می کند.

گاهی اوقات افراد به اشتباه، تصور می کنند تفاهم به این معناست که ما با فرد مقابل، کاملا همفکر و هم عقیده باشیم، در حالی که باید گفت چنین تصوری از پایه و اساس اشتباه است، زیرا هیچ گاه نمی توان دو انسان را یافت که به طور کامل شبیه یکدیگر باشند.

اختلاف و تفاوت در دیدگاه ها، سلیقه ها، آرزوها، عقاید و علایق، همه و همه، امری طبیعی و کاملا عادی است. اما آنچه این اختلاف و تفاوت را می تواند برای ما، قابل درک و فهم سازد، مهارت های ازدواج و در راس آن، «همدلی» است که به واسطه آن، می توانیم بسیاری از مشکلات ارتباطی خود با دیگران، به ویژه همسرمان را برطرف سازیم.

اصول مهارت همدلی

همدلی به عنوان یکی از مهمترین مهارت های ازدواج، دارای اصول و تکنیک هایی است که در ادامه به پاره ای از آنها اشاره می کنیم:

۱-به صحبت های دیگران، خوب گوش کنید.

هنگامی که کسی صحبت می کند، کار دیگری انجام ندهید. خوب گوش کردن یا به عبارت دیگر، گوش کردن فعال، پایه و اساس هر نوع ارتباط سالمی است. نمی توان هم کتاب خواند و هم به صحبت های طرف مقابل گوش داد. چون بین شنیدن و گوش دادن، تفاوت زیادی وجود دارد.

به هنگام صحبت کردن طرف مقابل، به صورت او نگاه کنید تا مطمئن باشد نسبت به صحبت هایش، هر چند معمولی و عادی، دقت و حساسیت لازم را دارید. حتی گاه با اظهار کلماتی چون «بله! عجب! خوب! فهمیدم! پس این طور!» به او نشان دهید که کاملا به صحبت هایش و آنچه که می گوید، توجه کافی دارید.

۲-با احساس و عواطف طرف مقابلتان، همراه و هماهنگ شوید.

هنگام همدلی، سعی کنید طرف مقابل خود را درک کنید. آن هم به طور حقیقی و دور از هرگونه تظاهر و رفتار تصنعی و اجبار! بلکه از روی عاطفه و احساس هماهنگ با طرف مقابل.

مثلا هیچ وقت نمی توان با فردی که با صدا و حالتی حزن آلود، درباره مسئله یا موضوع ناراحت کننده ای سخن می گوید، با لحنی شاد و سرشار از سرخوشی سخن گفت. عکس این مثال نیز صادق است.

۳-به احساسات و هیجان های طرف مقابلتان توجه داشته باشید.

بیشتر اوقات، فردی که از شرایط و مسایل خود، سخن می گوید و به شرح مشکلات یا درد دل هایش می پردازد، قبل از آن که به دنبال راه چاره یا پند و اندرز و یا راهنمایی باشد، نیاز دارد تا مخاطب او، متوجه احساس و حالت و هیجان او شود و موقعیت های احساسی او را درک کند.

۴-خود را به جای طرف مقابل بگذارید.

تنها در این صورت است که می توانید از دریچه چشم وی، به مشکلات نگاه کنید و احساسات و موقعیتش را دریابید تا بتوانید همدلی لازم را درباره اش داشته باشید.

۵-در همدلی با طرف مقابل، از جملات قاطع استفاده نکنید.

معمولا شدت ناراحتی و هیجان در فرد نیازمند به همدلی، به حدی است که موجبات آزردگی و آسیب پذیری را در او، مستعد می سازد. بنابراین باید مراقب بود تا با چنین فردی، با کلمه ها و جمله های قاطع و بُرنده، صحبت نکرد.

چه بسا که در تشخیص احساس و معانی سخنان وی، اشتباه کرده باشیم، آن وقت به دلیل قطعیت نظر و صحبتی که داشته ایم، نه تنها همراه و همدل او نبوده ایم، بلکه به نوعی وی را آزرده خاطر نیز کرده ایم.

در پایان بار دیگر یادآوری می شود که اثربخشی مهارت همدلی، صرفا به حوزه مهارت های ازدواج محدود نمی شود و می توان با اجرای آن، روابط اجتماعی خود را تقویت نمود و بسیاری از مشکلات ارتباطی خود با دیگران را حل کرد.

۴-مهارت حل اختلاف

مهارت حل اختلاف و تعارض، از دیگر مهارت های ازدواج است که باید به آن توجه کافی شود. این مهارت نیز، همانند بقیه مهارت های ازدواج، برای ازدواج و تشکیل زندگی مشترک و برقراری ارتباط درست با دیگران ضروری است.

آنچه مسلم است، بروز اختلاف و تفاوت بین افراد، امری کاملا عادی و طبیعی است اما مهمتر و طبیعی تر آن است که نسبت به حل این اختلافات، اشراف داشته باشیم و بتوانیم اختلاف یا سوءتفاهمات خود یا دیگران را به گونه ای حل کنیم که رضایت همه فراهم آید؛ و این رضایت حاصل نخواهد شد مگر با کسب مهارت در حل اختلافات به عنوان یکی از کاربردی ترین مهارت های ازدواج.

اصول مهارت حل اختلاف

مهارت حل اختلاف به عنوان یکی از مهارت های ازدواج، دارای اصول و تکنیک هایی است که در ادامه به پاره ای از آنها اشاره می کنیم:

۱-صحبت کنید، اما بدون پرخاش و توهین و تندی. معمولا حل اختلاف، در زمان عصبانیت، حاصلی جز تخریب بیشتر ندارد. پس بهتر آن است که همیشه بعد از آرام شدن محیط و افراد، اقدام شود.

منفی سخن نگویید. اگر برای وصل کردن، قدم جلو می گذاریم، باید دقت کنیم از به کار بردن سخنان ناامید کننده و تحریک آمیز خودداری کنیم.

۲-در اولین قدم، اختلاف را حل کنید. به محض احساس اختلاف یا سوءتفاهم، درصدد حل آن برآیید؛ چون اگر شامل مرور زمان شود، تبدیل به کینه و رنجش می شود.

۳-از طرف مقابل خود، درخواست کنید تا خیلی سریع، وقت مناسبی را با شما برای حل اختلاف، اختصاص دهد.

۴-احساس شرم و گناه و خجالت را برای طرف مقابل به وجود نیاورید. چنانچه با طرف مقابل خود، دچار مشکلی شده اید یا برای حل اختلاف دیگران، می خواهید اقدام نمایید، هرگز نباید به گونه ای صحبت کنید که دیگری یا دیگران را دچار احساس خجالت، گناه یا شرمندگی کنید. طعنه و کنایه را نیز باید از لحن و کلامتان حذف نمایید.

۵-نظر و عقیده خود را بیان کنید. ناراحتی خود را خیلی شفاف و در عین حال محترمانه عنوان کنید و درباره اش سخن بگویید بدون آن که قضاوت یا سرزنش کنید و حکمی صادر نمایید.

۶-به طرف مقابل خود، اجازه کافی دهید تا از ناراحتی ها و مشکلاتش با شما صحبت کند. تخلیه روانی، فرد را برای طرح یا پذیرش مسائل متفاوت و سپس حل مشکلات، آماده تر می نماید.

۷-عذرخواهی، کار دشواری نیست. در زمان حل اختلاف، چنانچه فرد متوجه اشتباه خود شود، بهتر است فوری با یک جمله که حاکی از ندامت و عذرخواهی اوست، مسئله را ختم به خیر کند. عذرخواهی، نه تنها فرد را کوچک نمی کند، بلکه دیگران را متوجه انعطاف پذیری سازنده و دقت نظر او نیز می سازد.

۸-هر بار، فقط یک موضوع را مطرح کنید. برای هر مشکل، یک جلسه مشخص را اختصاص دهید؛ چرا که در صورت صحبت و طرح همه ناراحتی ها و مشکلات در یک جلسه، نه تنها راه حلی حاصل نخواهد شد بلکه به لحاظ یادآوری و تداعی یا درهم پیچیدگی ناراحتی ها، دامنه اختلافات، وسعت بیشتری خواهد گرفت.

لازم به یادآوری است که از بین مهارت های ازدواج، مهارت حل اختلاف، در روابط خانوادگی، خاصه ارتباط میان زن ها و شوهرها، اهمیت بسیاری دارد. ضمنا باید در نظر داشت که در این روابط، رعایت و حفظ احترام و حرمت طرفین، بر همگان واجب و لازم است.

۵-مهارت تصمیم گیری

مهارت تصمیم گیری نیز یکی دیگر از مهارت های ازدواج است. انسان ها به صورت های مختلفی تصمیم گیری می کنند، خواه این تصمیم درباره معامله ای باشد یا اشتغال به کاری یا انجام عملی یا ازدواجی. تصمیم گیری را می توان به انواع مختلفی تقسیم کرد:

انواع تصمیم گیری

۱-تصمیم گیری احساسی: تصمیمی که بر اساس یک احساس خاص (عشق، خشم، کینه، حسادت، دلسوزی و…) گرفته می شود.

۲-تصمیم گیری اجتنابی: تصمیمی که فرد به دلیل ترس و نگرانی که دارد، سعی می کند تا آنجا که می تواند آن را به تعویق اندازد. در این نوع تصمیمات، ممکن است فرد، فرصت های مناسب زندگی خویش را از دست بدهد.

۳-تصمیم گیری اخلاقی: تصمیمی است که فرد، برای انجام آن به دلایل اخلاقی تکیه می کند. مثلا ادامه دادن به یک زندگی مشترک مملو از تنش و پر تشنج، به دلیل وجود فرزند.

۴-تصمیم گیری تکانشی: یک تصمیم گیری سریع، شتابزده و بدون ارزیابی موقعیت  و شرایط و توجه به عاقبت کار است.

۵-تصمیم گیری مطیعانه: در این نوع تصمیم گیری، دیگران برای یک یا دو نفر یا موضوعی، تصمیم می گیرند بدون آن که فرد یا افراد یا موضوعی که تصمیم بر روی آن اجرا می شود، نقشی در این تصمیم گیری داشته باشند. نمونه این تصمیم گیری را می توان در ازدواج های سنتی مشاهده کرد.

۶-تصمیم گیری عقلانی: سالم ترین تصمیم ها، تصمیمی است که بر اساس تفکر، بررسی و مطالعه، ارزیابی و تحقیق صورت بگیرد. تصمیم گیری عقلانی، بر اساس واقعیات است و معمولا خطا و اشتباه در آن به ندرت دیده می شود.

اصول تصمیم گیری عقلانی

تصمیم گیری عقلانی به عنوان یکی از مهمترین مهارت های ازدواج، دارای اصول و تکنیک هایی است که در ادامه به پاره ای از آنها اشاره می کنیم:

۱-مواجه شدن با یک تصمیم: زمانی است که فرد متوجه مسئله ای می شود، باید تصمیم بگیرد. بنابراین روی آن تمرکز کرده و ضمن روشن کردن موضوع تصمیم، اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری می نماید.

۲-حق انتخاب و بررسی مورد تصمیم بر اساس اطلاعات: با راه حل ها و اطلاعاتی که فرد به دست آورده، این حق را می یابد تا تصمیمی درست برای انتخاب، ازدواج یا انجام کار مورد نظرش بگیرد.

۳-ارزیابی پیامدهای پیش بینی شده هر انتخاب: فرد پیامدهای متفاوت انتخاب ها را مورد بررسی و ارزیابی قرار می دهد تا معقول ترین آنها را انتخاب کند.

۴-تعهد به تصمیم: نسبت به تصمیمی که گرفته می شود باید پایبند بود و به آن اعتقاد داشت.

۵-برنامه ریزی برای انجام تصمیم: حتی تصمیم عقلانی نیز نیاز به برنامه ریزی دقیق دارد.

۶-اجرا یا انجام تصمیم: در این مرحله، فرد به صورت عملی وارد مراحل برنامه ریزی شده می شود. مثلا تصمیم به ازدواج که مراحلی همچون خواستگاری، نامزدی، خرید و غیره دارد.

۷-ارزیابی پیامدهای واقعی اجرا یا انجام تصمیم: فرد به بررسی و ارزیابی تصمیمی می پردازد که یا ناموفق بوده یا آن موفقیت لازمی را که فکر می کرده نداشته است. در اینجا فرد مراحلی را که پشت سر گذاشته، مورد بررسی و بازبینی قرار می دهد تا برای برنامه آینده اش، شروع به برنامه ریزی کند.

نتیجه گیری

همسران در زندگی مشترک خود، نیازمند بکارگیری مهارت های ازدواج هستند تا از طریق آن ها بتوانند اختلافات و تعارضات بین خود و همسرشان را به درستی رسیدگی و حل نمایند. از جمله مهمترین مهارت های ازدواج می توان به مهارت های خودآگاهی، شناخت تفاوت های میان زنان و مردان، حل اختلاف و تصمیم گیری، اشاره کرد.

کاربست مهارت های ازدواج در حوزه ارتباطی همسران، سبب می شود تا آنها با یکدیگر تعاملی سازنده داشته و به هنگام بروز چالش ها، مسیر درستی را جهت حل مسائل فیما بین خود برگزینند.

گردآوری و بازنویسی: حسین فاضلی

منبع: سیمرغ (با تغییرات در متن)