- زمان مطالعه : 4 دقیقه
- توسط : حمید الله رفیعی
- 0 نظر
اشاره:
کتاب شیعه‌پژوهى و شیعه‌پژوهان انگلیسى زبان (۱۹۵۰-۲۰۰۶م) اثر پژوهشگر ایرانى غلام احیا حسینى است که با معرفى و توصیف مراکز، شخصیت‌ها و آثارى که مهم پنداشته شده‌اند، ابزارى مناسب را در اختیار شیعه‌پژوهان فارسى‌زبان قرار مى‌دهد. به اعتراف مؤلف این اثر به‌هیچ‌رو پاسخگوى صددرصد سؤالات گوناگون و اساسى مطرح شده در باب شیعه‌پژوهى در غرب انگلیسى‌زبان نیست چراکه پاسخ به سؤالاتى از این‌دست، نیازمند تحقیقى دقیق، طولانى‌مدت و حتى میدانى خواهد بود که ممکن است در چندین جلد ارائه گردد[۱]
این کتاب با دو مقدمه کوتاه از احمد بهشتى و عباس احمدوند و مقدمه مفصلى از مؤلف آغاز شده است. در متن اثر نیز در ضمن نه فصل، منابع، شخصیت‌ها و مراکز علمى و فرهنگى شیعه‌پژوهى مورد بررسى قرار گرفته است.
گزارش محتوا
عباس احمدوند در دیباچه‌اش بر کتاب تذکر این نکته را ضرورى مى‌داند که استفاده از واژگان گاه نامناسب یا توهین‌آمیز از سوى پژوهشگران غربى در جنبه‌هاى گوناگون ادبیات موضوع، ما را به ارائه ترجمه‌هایى صرفاً پیشنهادى (و باتوجه به فضاى فرهنگى- اعتقادى کشور) از عناوین پژوهش‌ها و انواع گوناگون فعالیت‌هاى پژوهشى شیعه‌پژوهان واداشت[۲]
نویسنده در مقدمه، مجموعه حاضر را گزارشى از شیعه‌پژوهى غربیان در گسترده‌ترین ساحت زبانى آن، یعنى زبان انگلیسى دانسته است که در طول نیم‌قرن اخیر انجام یافته است[۳]
وى سپس لازم دانسته است که نگاهى کلى به سیر «مطالعات اسلامى» به‌عنوان مادر «مطالعات شیعى» اندازد. در باب مراحل مطالعات اسلامى در غرب دیدگاه‌هاى گوناگونى ارائه شده که نویسنده آن را به پنج مرحله تقسیم کرده است[۴]
نویسنده در انتهاى مقدمه تأکید مى‌کند که «در تهیه این گزارش بیشترین تکیه بر اینترنت، به خصوص سایت‌هاى دانشگاه‌هاى غرب، بوده؛ اما از برخى تحقیقات و مجله‌ها همچون شیعه‌شناسى، اخبار شیعیان، کتاب ماه دین، اسلام در نگاه غرب و برنامه نمایه نیز استفاده گردیده است. این مجموعه با تمرکز بر تشیع امامى اثناعشرى تنظیم شده است؛ هرچند تا حد ممکن به آثار مرتبط با سایر فرق شیعه مانند زیدیه و اسماعیلیه نیز پرداخته شده است»[۵]
فصل اول کتاب در مورد دانشگاه‌ها و مراکز علمى غرب است. مؤلف در این فصل پیش از دیگر مباحث به معرفى تعدادى از مجموعه‌هایى مى‌پردازد که کم‌وبیش در حوزه شیعه‌پژوهى فعالیت داشته‌اند. انتخاب این مؤسسات از بین صدها مجموعه علاوه بر سهولت نسبى دسترسى به اطلاعات آنها، به دلیل جالب‌تر بودن مطالب از نظر نگارندگان بوده است[۶]
فصل دوم درباره کتاب‌هاى منتشرشده در ارتباط با تشیع است. نویسنده در ابتداى این فصل مى‌نویسد: در طول سال‌هاى متمادى، کتاب‌هاى بسیار زیادى در غرب انگلیسى‌زبان توسط شیعه‌پژوهان نگاشته شده که جمع‌آورى همه آنها در حد وسع این مقال نبود و اگر مى‌خواستیم به این مجموعه گسترده بپردازیم حجم کار رشد بسیارى مى‌یافت. از آن‌رو که این موضوع بیش از هر چیز موجب ملال خوانندگان مى‌شد سعى شده کتاب‌هایى را گردآورى و عرضه کند که اهمیت بیشترى نسبت به بقیه آثار داشتند[۷]
فصل سوم در مورد معرفى اجمالى برخى از کتاب‌هاى منتشر شده است. به اشاره نویسنده: در میان کتاب‌هاى منتشرشده در حوزه تشیع، بعضى از آنها داراى شهرت بیشترى هستند؛ گاه به‌عنوان کتاب سال جمهورى اسلامى شناخته شده‌اند و یا به زبان فارسى درآمده‌اند. نویسندگان این آثار الزاماً شیعه نیستند، ولى با این‌حال، در تحقیقات خود به نتایجى دست‌یافته‌اند که مى‌تواند براى شیعیان قابل‌توجه باشد. در این فصل نگاهى گذرا به چند مورد از این آثار شده است[۸]
فصل چهارم درباره مقالات منتشر شده در موضوعات مرتبط با تشیع مى‌باشد. نویسنده همانند آنچه درباره کتاب‌هاى نگاشته و منتشرشده توسط شیعه‌پژوهان گفته شده به دلیل آنکه تعداد مقالات منتشرشده نیز بسیار زیاد بوده تنها به نقل بعضى از موارد که به نظر مى‌آمده اهمیت بیشترى داشته پرداخته است[۹]
فصل پنجم در مورد پایان‌نامه‌هاى دفاع‌شده مرتبط با تشیع است. هر ساله در مؤسسات، نهادها و دانشگاه‌ها، دانشجویان در انتهاى مقاطع مختلف تحصیلى پایان‌نامه‌ها و پروژه‌هایى را نوشته و از آنها دفاع مى‌کنند. در این فصل باتوجه به آن مقدار که در دسترس مؤلف بوده، فهرستى از بعضى از این پایان‌نامه‌ها ارائه گردیده است[۱۰]
فصل ششم در مورد کنفرانس‌هاى مرتبط با حوزه مطالعات شیعى است. برگزارى کنفرانس‌ها، تأسیس مجلات، دائره المعارف‌ها و انجمن‌هاى تخصصى در شرق‌شناسى نمایان‌گر منظم‌تر شدن فعالیت‌هاى شرق‌شناسان بوده است. عین این ماجرا درباره شیعه‌پژوهى نیز اتفاق افتاده است و به‌طور روزافزون شاهد گسترش مجلات، انجمن‌ها و کنفرانس‌ها در زمینه مطالعات شیعى در غرب هستیم. نویسنده در این فصل، ابتدا فهرستى از کنفرانس‌ها و همایش‌هایى را که طى یک دهه گذشته برگزار شده مرور کرده و سپس به سایر موارد پرداخته شده است[۱۱]
در فصل هفتم به آشنایى با شیعه‌پژوهان پرداخته شده است. شیعه‌پژوهان متعددى در حال حاضر مشغول به تحقیق در این حوزه هستند که نویسنده در این فصل با توجه به آنچه در منابع به دست آمده به معرفى آنان مى‌پردازد. لازم به یادآورى است که اگر اطلاعات برخى از شخصیت‌ها کمتر از بقیه است و براى مثال، سال تولد یا وفات آنان درج نشده به واسطه کمبود یا نبود اطلاعات ارائه‌شده در این‌باره بوده است. اطلاعات ارائه‌شده در این فصل بخشى از اطلاعات شیعه‌پژوهان معاصر است[۱۲]
همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد، مجلات و دائره المعارف‌ها یکى از علایم نظم و انسجام بیشتر فعالیت‌هاست. بدین‌روى، در فصل هشتم به معرفى اولین مجله اختصاصى شیعه و دائره المعارف تشیع پرداخته شده است[۱۳]
فصل نهم در مورد مراکز علمى و فرهنگى شیعیان است. علاوه‌بر فعالیت‌هاى شیعه‌پژوهان غربى، مجموعه‌هایى وجود دارند که اعضا و مؤسسان آنها را شیعیان تشکیل داده و به‌دنبال انسجام شیعیان و تبلیغ و ترویج فرهنگ تشیع هستند و به‌همین دلیل، از حیث کارکردى تفاوتى اساسى با آنچه تا کنون دیدیم دارند. مؤلف در این فصل، به مرور فهرستى از این مجموعه‌ها مى‌پردازد که در سراسر دنیا (و نه تنها غرب) به فعالیت مشغولند و وجه مشترک آنها زبان انگلیسى است[۱۴]
وضعیت کتاب
در پاورقى‌هاى کتاب، شرح حال برخى شخصیت‌ها و منابع مورد استفاده کتاب ذکر شده است.
در ابتداى کتاب فهرست مندرجات ذکر شده است. در انتهاى کتاب سه فهرست منابع فارسى، انگلیسى و پایگاه‌هاى اینترنتى ذکر شده است.
پی نوشت:
- متن کتاب، ص ۱۷
- دیباچه، ص ۱۷
- مقدمه مؤلف، ص ۱۹
- همان، ص ۲۱
- همان، ص ۴۰
- متن کتاب، ص ۴۳
- همان، ص ۹۱
- همان، ص ۱۲۷
- همان، ص ۱۶۱
- همان، ص ۱۹۹
- همان، ص ۲۱۵
- همان، ص ۲۴۷
- همان، ص ۳۱۱
- همان، ص ۳۲۳
منبع: ویکی نور
فایل تصویری در سایت شما
فایل صوتی در سایت شما
به اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی