معرفی عرفان های نوظهور

«جمن» علامت اختصاری «جنبش‌های معنوی نوین یا حرکت‌های نوپدید دینی»[۱] موضوعی است که در دهه های  اخیر  بسیاری از دین پژوهان، جامعه‌شناسان و صاحب نظران را به خود مشغول کرده است.

هر پدیده‌ای قبل از هر حکم یا تجزیه و تحلیلی  بایستی شناخته شود ویژگی اصلی این جمنها با تنوعی که در ایدوئولوژی دارند در این موضوع مشترک اند که از رستگاری و سعادت فاصله گرفته اند و معیار در این جنبشها به طور کلی دگرگون شده است.[۲]

به جای معیارهای اخلاقی و ابدی برای سنجش رستگاری، آرمان‌ها و «داعیه‌های دینی خود را با پیامدهای کاملاً مادی می‌سنجند و منطبق با فرهنگ رایج سرمایه داری است. [۳]

در میان این جنبش ها دموکراسی، انتخاب شخصی، آموزش و درآمدهای رو به افزایش، از جمله عواملی هستند که در گستره باورهای دینی جدید قرار می‌گیرند[۴] و همگی بر بستر مدرنیته و فرهنگ غرب روئیده‌اند؛ به همین دلیل با مبانی و اصول فرهنگ غرب کاملاً سازگارند که می توان از دین‌ستیزی، شکاکیت‌ معرفت‌شناختی، ناواقع‌گرایی معرفتی و ارزشی، کثرت‌گرایی معرفت‌شناختی و دینی، سکولاریسم و این‌جهان‌گرایی و لیبرالیسم جنسی نام برد.[۵]

در خصوص جمن ها باید اعتراف نمود هنوز تعریف قابل قبول و همه پسند برای ارائه نشده است و حتی این سوال که «آیا هر گروه تازه بنیان یافته را به عنوان یک جنبش واحد در نظر بگیریم» از طرف محققین این عرصه جواب های مختلف و نظریات متفاوتی را به خود معطوف نموده است.[۶]

اما این مسئله پر واضح است که در میان ادیان الهی، اسلام دین کامل و حیات بخش به دور از هرگونه تحریف و کاستی از گذشته تا کنون ، همواره توانسته است در بعد فردی و اجتماعی ، انسان و جامعه انسانی را از منجلاب انحراف و التقاط نجات داده و سلامت روحی و اجتماعی، انسان و جامعه انسانی را به معنای کامل آن تضمین نماید.

بر این اساس خشم و کینه معارضان با این مکتب الهی را برانگیخته شده و از گذشته با شگردهایی و در حال حاضر با شیوه های دیگری در صدد جلوگیری از رشد و گسترش اسلام ناب بر آمده اند.

از جمله شگردها و ترفندهای دشمنان در این راستا، بروز و ظهور تفکرات ، نحله ها و مکاتب به اصطلاح عرفانی یا به تعبیر دیگر «عرفانهای کاذب و دروغین » است که با بهره برداری ابزاری و ناقص از دین و ایجاد انحراف فکری در میان جامعه اسلامی در صدد دست یابی به اهداف پلید خود و اجرای آن هستند. این شیطنت در شرایط کنونی که گرایش شدیدی به سمت اسلام در جای جای عالم بوجود آمده، با سرمایه گذاری عظیم دستگاههای نظام سلطه جهانی شاهد ظهور مسلکها و گرایش های غلطی هستیم که در درون جامعه اسلامی بدنبال به تور انداختن افراد و مجموعه های مذهبی هستند.

پس «دین سازی» و «مسلک سازی» اعم از معنوی  و غیر معنوی در جوامع اسلامی و غیر اسلامی ، طرح جدی و دیرینه دشمنان اسلام است. و عرفانهای نو ظهور نیز در راستای همین سیاست به انواع گوناگون به وجود آمده است.   

در خصوص عرفان نو ظهور و جنبش معنوی نوپدید بایستی عنوان داشت که عرفان به عرفان حقیقی و عرفان کاذب تقسیم می شود . عرفان حقیقی عبارت از شناخت شهودی خدای متعال، اسماء، صفات و افعال اوست وعرفان کاذب به  هر نوع عرفانی که هدف آن چیزی غیر از قرب الهی باشد و راه سلوکی آن نیز مورد تأیید دین نباشداطلاق می گردد.[۷]

 در باره معنویت(spiratuality) نیز توجه به این مطلب ضروری است که در هر فرهنگی معنای خاص خودش را دارد؛ از این رو  معانی بسیار متفاوت و حتی متعارض دارد. از دیدگاه غربیان، معنویت هر چیزی است که «شادی، آرامش و امید به زندگی» را به ارمغان بیاورد. در عرفانهای نو ظهور به این معنای معنویت تمرکز شده و پیروان این فرقه شادخواری و شادکامی را در برپایی مراسم خاص را ایجاد معنویت برای خود می دانند. در حالی که معنویتی که در عرفان حقیقی مطرح است به دست آوردن رضای خداوند متعال و تقرب به اوست. و عرفان بدون خدا هیچ ارزشی ندارد بلکه اصلا برای آن موضوعی وجود ندارد. پس امور زیر را می توان از شاخصه های عرفانهای نو ظهور برشمرد:   

۱. دین گریزی و نفی شریعت و تشکیل مراسم گوناگون در مکانهای مربوط.

۲. سود جویی مالی و نوعی استفاده ابزاری از عنوان عرفان.

۳. ایجاد روابط نا مشروع جنسی.

۴. اباحه گری و بی مبالاتی.

۵. به نمایش گذاشتن کارهای خارق العاده در قالب شعبده بازی و سحر و جادو و امثال این امور.

۶. ادعای شفا بخشی امراض گوناگون.

۷. رابطه با قدرتهای استعماری.

تعداد فرقه های عرفانی نو ظهور مشخص نیست و معروف ترین آنها عبارت اند از: اکنکار [۸]، اوشو [۹] ، پائلو کوئلیو[۱۰] ،دالایی لاما[۱۱] ، رام الله [۱۲] ، سای بابا ، سرخپوستی (کارلوس کاستاندا)[۱۳] ، عرفان کیهانی یا عرفان حلقه (محمدعلی طاهری)[۱۴] ، فالون دافا (لی‌ هنگجی) ، مدیتیشن متعالی (تی. ام) (ماهاریشی ماهاش یوگی).[۱۵]

پی نوشت:

[۱] . حمیدرضا مظاهری سیف. جریان شناسی انتقادی عرفان‌های نوظهور. قم: انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. ۱۳۸۷

[۲] . برایان ویلسون، جنبش های نوین دینی، ترجمه محمد قلی پور، نشر مرندیز، ۱۳۸۷.ص ۲۰

[۳] .همان، ص۲۲

[۴] .همان، ص۲۳

[۵] .ر.ک: جان آر، هینلز. فرهنگ ادیان جهان. ترجمه گروه مترجمان. انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب. ویرایش دوم چاپ اول ۱۳۸۶

[۶] . برایان ویلسون، جنبش های نوین دینی، ترجمه محمد قلی پور، نشر مرندیز، ۱۳۸۷.ص ۳۵

[۷] .ر.ک: احمدحسین ، شریفی ،درآمدی بر عرفان حقیقی و عرفانهای کاذب ،۱۳۸۷، چاپ ۷،صهبای یقین

[۸] . (سفر باستانی روح) (پال توئیچل؛ هارولد کلمپ)

[۹] . جنبش های نوظهور معنوی ۱ (نگرشی بر آرا و اندیشه های اشو) ، محمدتقی فعالی منتشره توسط انتشارات سازمان ملی جوانان ،۱۳۸۸

[۱۰] . جنبش های نوظهور معنوی ۷ (نگرشی بر آرا و اندیشه های پائولو کوئلیو)، محمدتقی فعالی منتشره توسط انتشارات سازمان ملی جوانان ،۱۳۸۸

[۱۱] . جنبش های نوظهور معنوی ۴ (نگرشی بر آرا و اندیشه های دالایی لاما) ، محمدتقی فعالی منتشره توسط انتشارات سازمان ملی جوانان ،۱۳۸۸

[۱۲] . (پیمان فتاحی؛‌ با اسم معنوی م. م. رام‌الله)

[۱۳] . جنبش های نوظهور معنوی ۶ (نگرشی بر آرا و اندیشه های کارلوس کاستاندا) ، محمدتقی فعالی منتشره توسط انتشارات سازمان ملی جوانان ،۱۳۸۸

[۱۴] . جریان شناسی ضد فرهنگ ها، عبدالحسین خسروپناه، ۱۳۹۰ ،ناشر: تعلیم و تربیت اسلامی ،چاپ پنجم ۵،۱۳۸۹

[۱۵] . آفتاب و سایه‌ها: نگرشی بر جریان‌های نوظهور معنویت گرا ، محمد تقی فعالی، انتشارات عابد،  دهم ،۱۳۹۰