مسجد خضراء

اشاره:

مَسْجدُالخَضْراء یا جامع‌الخضراء (مسجد سبز) از مساجد قدیمی نجف که اکنون بخشی از حرم امیرالمؤمنین(ع) و محل دفن سید ابوالقاسم خویی است. این مسجد که در ضلع شرقی حرم واقع شده، دو در دارد که یکی داخل صحن و دیگری بیرون آن قرار گرفته است. مسجد الخضراء محل تدریس آیت‌الله خویی بوده است. این مسجد پس از سقوط حکومت بعث عراق به اهتمام آیت الله سیستانی بازگشایی شد. مسجد خضرا اکنون بخشی از حرم امیرالمؤمنین(ع) است

علت نام‌گذاری مسجد معلوم نیست. نقل شده چون این مسجد بعد از بنای عمارت حرم ساخته شده، مسجد (الحضره/حضرت) نام گرفته باشد و بعدها این نام نزد مردم تغییر کرده و مسجد خضره (الخضراء/سبز) شده باشد.[۱] برخی نیز احتمال داده‌اند وجود رنگ سبز در بخشی از این مسجد سبب نامگذاری آن شده است.[۲]

علت دیگر اینکه در آن فضا، سبزی کشت شده بود و یا بازارچه سبزی‌فروشها وجود داشت و به مسجد خضره (سبزی) نام گرفت.[۳][۴]

نظر چهارم این است که این مسجد را الخضراء، خواهر عمران بن شاهین بنا نهاد و به این نام معروف گردید.[۵]

تخریب و بازسازی

در ماه رجب سال ۱۳۶۸ق حکومت وقت، بخشی از مسجد را برای توسعه خیابان اطراف حرم تخریب کرد و نیمی از مغازه‌ها، خانه‌ها و آرامگاه‌ها در سمت شرقی حرم از بین رفت. بخش باقی‌مانده شامل مسجدی با شبستانی کوچک و دیوارهای قطور و حیاطی نسبتا بزرگ بود.[۶]

آیت الله خوئی، در سال ۱۳۸۵ق دستور بازسازی مسجد تحت نظارت شیخ احمد انصاری قمی را داد و با نقشه لرزاده و کمک نیکوکاران ایرانی نظیر حسین کاشانی مجددا ساخته شد.[۷]

آیت الله خوئی در این مسجد نماز جماعت می‌خواند و دروس حوزه علمیه را تدریس می‌کرد. وی بعدها به علت بیماری، تدریس را ترک کرد و داماد او سید نصرالله مستنبط جای تدریس را گرفت. بعد از درگذشت سید مستنبط، آیت الله خوئی، آیت الله سیستانی را برای تدریس و اقامه نماز جماعت گماشت. ایشان هم چندین سال در این مسجد به تدریس و اقامه نماز جماعت پرداخت تا اینکه سازمان اوقاف وابسته به رژیم بعث به بهانه ترمیم و بازسازی، مسجد را بست.[۸]

معماری

این مسجد دو در دارد. درب داخلی که به صحن راه دارد و در ایوان سوم سمت شرقی، جنب آرامگاه آیت الله سید ابوالقاسم خوئی قرار دارد. این در، از طریق یک راهروی کوچک به آرامگاه آیت الله خوئی و از طرف دیگر به مسجد راه دارد. درِ دوم در دیوار خارجی قرار دارد. بعد از در ورودی، حیاطی قراردارد که شامل وضو خانه و کفش‌داری بوده و بالای آن طبقه دوم قرار دارد. سقف حیاط به شکل مثلث بوده و از شیشه و چهارچوب‌های آهنی ساخته شده است.

در کنار حیاط، مسجد قرار دارد و محراب مسجد با کتیبه‌های قرآنی و نقش‌های اسلیمی[یادداشت ۱] تزیین شده است. در یکی از گوشه‌های محراب این جمله نوشته شده است: بازسازی مسجد الخضراء به دستور آیه الله العظمی امام سید أبوالقاسم موسوی خوئی اجرا گردید.

در قسمت مقابل محراب این جمله نوشته شده است: بازسازی این مسجد مبارک به تلاش حجه الاسلام شهید أحمد الانصاری به سال ۱۳۸۵ هجری روی داد.[۹]

بازگشایی

این مسجد که در زمان رژیم بعث کاملا بسته بود، بعد از سقوط صدام، به دستور آیت الله سیستانی مرمت و تعمیر گردید و روز دوشنبه ۱ جمادی‌الاول سال۱۴۲۷ق بازگشایی و نماز جماعت به امامت سید حسن مرعشی در آن اقامه شد.[۱۰]

کتابخانه

کتابخانه مسجد به همت احمد انصاری قمی در ۱۳۸۶ق در طبقه دوم مسجد خضراء تشکیل شد که شامل مخزن و سالن مطالعه بود. این کتابخانه در پی توسعه اطراف حرم تخریب شد.[۱۱]

پی نوشت:

1. آل محبوبه، ماضی النجف، ج۱، ص۱۰۳
2. انصاری قمی، موقوفات ایرانیان در عراق (۱ – نجف اشرف)
3. انصاری قمی، موقوفات ایرانیان در عراق (۱ – نجف اشرف)
4. پایگاه رسمی آستان قدس علوی.
5. پایگاه رسمی آستان قدس علوی.
6. انصاری قمی، موقوفات ایرانیان در عراق (۱ – نجف اشرف)
7. انصاری قمی، موقوفات ایرانیان در عراق (۱ – نجف اشرف)
8. پایگاه رسمی آستان قدس علوی.
9. پایگاه رسمی آستان قدس علوی.
10. پایگاه رسمی آستان قدس علوی.
11. انصاری قمی، محمدرضا انصاری، موقوفات ایرانیان در عراق۲
12. یادداشت‌ها
13. اِسلیمی نقش تزیینی به شکل گیاه با ساقه‌های مارپیچی است که ابتدا و انتهای آن مشخص نیست.

منابع

1. آل محبوبه، جعفربن باقر، ماضی النجف و حاضرها، بیروت، ۱۹۸۶م.
2. انصاری قمی، محمدرضا، موقوفات ایرانیان در عراق: ۲ – نجف اشرف، وقف میراث جاویدان، تابستان ۱۳۷۳ – شماره ۶.
3. انصاری قمی، محمدرضا، موقوفات ایرانیان در عراق، وقف میراث جاویدان، بهار ۱۳۷۳ – شماره ۵.