مراقبات ماه ذى القعده الحرام – قسمت اول

احترام این ماه

این ماه اولین ماه از ماههاى حرام است که جنگ با کفار در آن ماهها حرام مى باشد. و انسان از این مطلب حکم جنگیدن و مخالفت با خدا را مى فهمد. بنابراین ، اى نفس ! بکوش در این ماهها دل و بدنت را بیشتر از سایر ماهها حفظ نموده ، کارى بر خلاف احکام الهى انجام نداده و حتى از بلایا و مصیبتهایى که ناشى از قضاى اوست راضى باشى.

چون این ، ماه حرامى است که احترام آن ، بخاطر این که خداى متعال جنگیدن با کفار را در آن ممنوع نموده ، بیش از سایر ماه هاست . بنابراین باید با طاعت از خدا و بالا بردن رضایت خود از او احترام این ماه را حفظ نمایى .

زیرا خداوند بسیار شکرگزار بوده و با رضایت خود از تو، از رضایت تو از او، تشکر مى نماید. و اگر از شرافت رضایت او اطلاع داشتى ، در راه بدست آوردن آن از بذل جان هم دریغ نمى کردى .

توبه اى منقول از پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) و فضیلت توبه و استغفار

براى بدست آوردن طاعت خدا در این ماه قبل از هر چیزى از تمام مسائلى که قبلا گرفتار آن بودى توبه کن ؛ توبه اى صادقانه .

از رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) روایت شده است که در روز یکشنبه ماه ذى القعده فرمود: مردم ! کدامیک از شما مى خواهید توبه کنید؟ راوى مى گوید: گفتیم : رسول خدا! همه ما مى خواهیم توبه کنیم .

حضرت فرمودند: غسل کرده ، وضو گرفته و چهار رکعت نماز بجا آورید. در هر رکعت یک بار ((فاتحه الکتاب ))، سه بار ((قل هو الله احد)) و یک بار ((معوذتین )) (قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق ) بخوانید.

آنگاه هفتاد بار استغفار نموده و در پایان ((لا حول و لا قوه الا بالله )) بگویید. سپس بگویید: یا عزیز! یا غفار! اغفر لى ذنوبى و ذنوب جمیع المؤ منین و المؤ منات فانه لا یغفر الذنوب الا اءنت (اى عزیز! اى بخشاینده ! گناهان من و گناهان تمام مردان و زنان مؤ من را ببخش که جز تو کسى گناهان را نمى بخشد.)

آنگاه فرمود: بنده اى از امت من چنین عملى را انجام نمى دهد، مگر این که از آسمان به او ندا مى رسد: بنده خدا! عمل را از نو شروع کن که توبه تو قبول ، و گناهانت بخشیده شد. فرشته دیگر از زیر عرش ندا مى کند: اى بنده ! مبارک باد بر تو و بر خانواده و خاندانت . منادى دیگرى صدا مى زند: در روز قیامت ، دشمنانت را از تو راضى مى نمایند.

فرشته دیگرى ندا مى کند: اى بنده ! با ایمان از دنیا مى روى . دینت از تو گرفته نشده و قبر تو وسیع و نورانى خواهد شد. منادى دیگرى صدا مى زند: پدر و مادر تو و خاندانت بخشیده شده و در دنیا و آخرت خوش رزق خواهى بود. جبرئیل ندا مى کند: من با فرشته مرگ پیش تو آمده و به او دستور مى دهم که با تو خوش رفتار بوده ، بخاطر مرگ آسیبى به تو نرسانیده و بنرمى روح را از بدنت خارج نماید.

گفتیم : رسول خدا! اگر کسى در زمان دیگرى چنین بگوید چطور؟ فرمودند: چیزهایى را که گفتم براى او نیز خواهد بود. جبرئیل این مطالب را در شب معراج به من گفت .

امام باقر (علیه السلام ) فرمودند: ((خداوند از توبه بنده خود بیش از شخصى که در شب دراز و بسیار تاریک مرکب سوارى و آذوقه خود را گم کرده و سپس پیدا کند، خوشحال مى شود.))

و نیز از امیرالمؤ منین (علیه السلام ) روایت شده است که : ((به شخصى که در حضور حضرت گفت : استغفر الله ، فرمودند: مادرت به عزایت بنشیند. مى دانى استغفار چیست ؟ استغفار درجه بلند مرتبگان بوده و شش شرط دارد: اول – پشیمانى از گذشته . دوم – تصمیم بگیرى که هیچگاه آن را انجام ندهى .

سوم – این که حقوق تمام مخلوقات را ادا کرده تا جایى که خداوند را سبکبار دیدار نمایى . چهارم – تمام واجباتى را که ضایع کرده اى جبران نمایى . پنجم – گوشتى را که از مال حرام روئیده با اندوه ذوب کرده تا پوست به استخوان بچسبد و گوشت جدیدى بوجود آید. ششم – رنج فرمانبردارى را به جسم بچشانى ، همانگونه که شیرینى گناه را به آن چشانیده اى . و در این هنگام بگو: استغفر الله )).

شرح حقیقت توبه و چیزهایى را که باید از آن توبه کرد در جاى خود آمده ، و اینجا همین مقدار بیان کافى است .

روزه ماههاى حرام

درباره خصوصیات ماههاى حرام از شیخ مفید – علیه الرحمه – روایت شده است که رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: ((کسى که سه روز از ماه حرام ، پنجشنبه ، جمعه ، و شنبه را روزه بگیرد خداوند عبادت یک سال را براى او مى نویسد)). و در روایت دیگرى آمده است که : ((عبادت نهصد سال که روزهاى آن را با روزه و شبهایش را در عبادت گذرانده است )) براى او نوشته مى شود.

این روایت با روایتى که درباره روزه سه روز در هر ماه ، دو پنجشنبه و یک چهارشنبه وارد شده ، منافاتى ندارد. و اگر دو پنجشنبه و یک چهارشنبه و جمعه را روزه بگیرد، بعید نیست که براى عمل به هر دو روایت کافى باشد.

شب مبارک نیمه ذى قعده

از کارهاى مهم این ماه عمل شب نیمه آن است : سرور ما (قدس سره ) در ((اقبال )) از ((احمد بن جعفر بن شاذان )) روایت کرده است که گفت : از پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) روایت شده است که : ((شب پانزدهم ذى القعده شب مبارکى است . خداوند در آن با رحمت به بندگان مؤ منش مى نگرد.

پاداش کسى که در آن با عمل از خداوند فرمانبردارى کند، مانند پاداش صد روزه دار ملازم مسجد که باندازه یک چشم بهم زدن نیز نافرمانى خدا را ننموده اند، مى باشد.)) بنابراین انسان باید در نیمه شب مشغول به طاعت خداوند شده و به دعا و نماز بپردازد. زیرا روایت شده است : ((کسى در این شب چیزى از خدا نمى خواهد مگر این که به او عنایت مى فرماید.))

اگر انسان به کسى چنین وعده هایى بدهد، بى تفاوت از کنار این وعده ها نخواهد گذشت . بخصوص اگر بداند که او مى تواند به وعده هاى خود عمل نماید. و همین که احتمال توانایى بر انجام وعده هاى او را بدهد براى عمل کردن به دستورات او کافى است . زیرا پاداش خیلى بزرگ است ؛

پاداشى چون پاداش صد ملازم مسجد که در عمر خود حتى در یک چشم بهم زدن نیز نافرمانى خدا را ننموده اید. این پاداش قابل مقایسه با هیچیک از سعادتها، داراییها و شادیهاى دنیا نیست . و وقتى که سود زیاد باشد، گر چه احتمال آن ضعیف هم باشد عقل حکم به انجام آن عمل براى رسیدن به آن سود مى کند. که در اینجا احتمال سود ضعیف هم نیست .

زیرا ((اخبار تسامح )) در دلیل اعمال مستحبى سند این روایت را معتبر گردانیده و احتمال آن قوى مى شود. به رغبت و اشتیاق خود براى بدست آوردن کالاهاى این دنیاى پستى که بقائى نداشته ، با تلخیهاى فراوان همراه و مانع رسیدن نور است بنگر و ببین براى رسیدن به آن و اندوختن آن با احتمال ضعیفى وطن ، آسایش و خانواده را ترک و به مسافرت مى روى .

بیابانهاى وسیع را در نوردیده ، دریاها را زیر پا گذاشته و از جنگلها عبور مى کنى و نهایت آرزوى تو این است که مثلا از این سفرها به هزار دینار برسى . در حالى که احتمال مى دهى به آرزوى خود نرسیده و حتى مال ، جان و آبرویت بخطر افتاده و یا با مرگ دست و پنجه نرم کنى ولى باز هم حاضر نیستى از هدف خود دست برداشته و با این عذرها از جدیت و تلاش دست بردارى .

پس با توجه به این که نعمتهاى آخرت پایدار و بدون هیچ رنجى است و با این گونه اعمال بطور یقین مى توان به آن رسید، چرا عمل نمى کنى . و اگر نقص در خود انسان باشد نیز مى توان آن را رفع کرده و سپس به انجام عمل پرداخت . آیا در این صورت بى تفاوتى در مقابل این پاداشها علتى جز ضعف ایمان یا بیمارى قلب که ناشى از حب دنیاست ، خواهد داشت .

ویژگى طاعت و عبادت این شب

طاعت و عبادت ، در این شب از این جهت که مشهور نبوده و مردم کمتر، در آن به طاعت خدا مشغول مى گردند، آن را از سایر شبهاى مشهور ممتاز مى گرداند. که این مطلب نزد اهل مراقبت مهم است . زیرا توجه ، در زمان غفلت عموم ، از مراقبات مهم و باعث سرعت اجابت است .

و نیز اعمال نزد خداوند بزرگتر و به قبول نزدیکتر و اجر بیشترى دارد. پس با تمام جدیت و اشتیاق براى اجابت دعوت منادى به کرامت خداى متعال اقدام نموده ، فرصت را غنیمت شمار و از خواب برخیز.

چون بزودى مصیبت مرگ سراغت مى آید که بعد از آن نمى توانى ذره اى از این منافع بزرگ را بدست آورى . هنگام دیدن فرشته مرگ بیدار شده و یک سال مهلت مى خواهى ولى مى گوید سالهاى زیادى را از دست دادى .

مى گویى : یک روز؛ مى گوید: روزهاى زیادى را سپرى کردى . به یک ساعت راضى مى شوى ولى این فرصت را به تو نمى دهد. و با افسوس ‍ زیاد بخاطر از دست دادن ایام فرصت و زمان مهلت مى میرى . چه افسوس سخت و چه اندوه جانکاهى !

اعمال روز بیست و پنجم ، روز ((دحوالارض ))

کار مهم در این ماه آگاهى از نعمتهایى است که خداوند در روز ((دحوالارض ؛ گسترش زمین )) به بشر ارزانى داشته است . زیرا آگاهى از نعمت و کم و کیف آن اولین مرتبه شکر است . همانگونه که در روایات بر این مطلب تصریح و در علم اخلاق ثابت شده است .

در روایات زیادى آمده است که در بیست و پنجم ذى القعده کعبه نصب گردیده ، زمین گسترده شده ، آدم پایین آمده ، خلیل و عیسى (علیهما السلام ) متولد شدند و رحمت پخش شده است .

از امیرالمؤ منین (علیه السلام ) روایت شده است که فرمودند: ((اولین رحمتى که از آسمان به زمین نازل شد، در بیست و پنجم ذى القعده بود. کسى که این روز را روزه داشته و شبش را به عبادت بایستد، عبادت صد سال را که روزش را روزه و شبش را در عبادت باشد، خواهد داشت .

هر گروهى که در این روز براى ذکر پروردگار بزرگشان گرد هم آیند، پراکنده نمى گردند مگر این که خواسته آنان داده مى شود. در این روز یک میلیون رحمت نازل مى شود که نود و نه هزار تاى آن براى روزه داران این روز و عبادت کنندگان این شب خواهد بود.))

دو رکعت نماز در این روز

روایت شده است : پیش از ظهر، دو رکعت نماز با یک بار حمد و پنج بار شمس و ضحى خوانده و بعد از سلام بگوید: لا حول و لا قوه الا بالله العلى العظیم و دعا کرده و بگوید: یا مقیل العثرات ! اءقلنى عثرتى . یا مجیب الدعوات ! اءجب دعوتى . یا سامع الاصوات اسمع صوتى و ارحمنى و تجاوز عن سیئاتى و ما عندى ، یا ذالجلال و الاکرام !

نیز مستحب است دعایى را که اول آن ((یا داحى الکعبه )) است بخواند.

ادامه در قسمت دوم…