مراد از من قبلکم در آیه «کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ …» در مسئله روزه

منظور از «من قبلکم» در این آیه شریفه امت های پیشین و پیروان پیامبران قبل از اسلام است، ولی در قرآن تعیین نشده که ایشان چه کسانی هستند جز اینکه از ظاهر جمله «کما کتب» بر می آید که آنان اهل دین آسمانی بوده اند و روزه نیز بر ایشان واجب بوده است ولی آیه دلالتی بر این ندارد که بر همه امت های گذشته روزه واجب بوده است. در تورات و انجیلی که امروزه در دست یهودیها و نصرانیها است دستور صریحی درباره روزه وجود ندارد و ماه یا هفته معینی در سال (همانند روزه مسلمانان در ماه مبارک رمضان) برای روزه تعیین نشده است.(۱) فقط آن را بزرگ شمرده اند ولی در عین حال تا به امروز در سال چند روزی را بانحاء مختلف روزه می گیرند مثل روزه ای که در آن خوردن گوشت یا خوردن شیر یا مطلق خوردن و آشامیدن را ترک می نمایند و در قرآن قضیه روزه زکریا ـ علیه السلام ـ و همچنین روزه مریم ـ سلام الله علیها ـ را که در آن ترک سخن گفتن نمودند، نقل فرموده است و اساساً عبادت بودن روزه امری است که فطرت انسانی به آن پی می برد و از طوایفی که پیرو ادیان آسمانی هم نبودند مثل مصر و یونان و روم قدیم نیز نقل شده است و بت پرستان هند نیز به روزه معتقد بوده و هم اکنون طبق عقاید خود روزه می گیرند.(۲) به هرحال در امت های گذشته از طرف خداوند روزه واجب بوده منتهی کیفیت و کمیت آن در متون اسلامی نقل نشده است.

ولی در عین حال در امت های یهود و مسیح که از پیروان ادیان ابراهیمی به شمار می آیند، می توان روزه را در متون دینی خود آنان مورد جستجو و تحقیق قرار داد.

روزه در یهود به معنای خودداری از خوردن و آشامیدن درمدتی از زمان است که در عبری به «تعنیت» مشهور است و به معنای رنج دادن است. روزه یکی از عبادات مردم یهود است که جهت پاکی دل و نشانه فروتنی روزه دار در مقابل خداوند می باشد. بنابراین می توان روزه را طبق عقاید یهودیت بر دو قسم تقسیم کرد.

الف. روزه‌ی شخصی این نوع روزه معمولا در حالت حزن و اندوه و یا استغفار و توبه انجام می پذیرد. چنانچه در وصف داوود ـ علیه السلام ـ آمده است: «داود به خدا التماس کرد که بچه را زنده نگه دار و بدین منظور روزه گرفت و به اتاق رفته تمام شب روی زمین دراز کشید».(۳)

ب. روزۀ جمعی این نوع روزه در هنگام مصیبت های جمعی و التماس دعا برای قوم و اعیاد و… صورت می پذیرد. درباره روزه کفاره آمده است: «روز دهم ماه هفتم هر سال روزه کفاره است در آن روز تمام قوم باید برای عبادت جمع شوند و روزه بگیرند».(۴)

همچنین ایام روزه یهودیها را می توان به دو قسم واجب و مستحب تقسیم کرد:

روزه های واجب

 الف. روزه یوم کیپور که از غروب روز قبل به مدت یک شبانه روز روزه می گیرند. و از خوردن و آشامیدن، شست و شو ( به استثنای انگشتان) آرایش، عطر زدن و پوشیدن کفش چرمی پرهیز می کنند و در کنیسه ها به عبادت و استغفار مشغول می شوند.(۵)

ب. روزه هائی که به مناسبت ویرانی اورشلیم گرفته می شود مانند: روزه گدریا ـ روزه دهم طبت ـ روزه هفدهم تموز ـ روزه نهم آو.(۶)

روزه های مستحب

 الف. روزه ی روزهای دوشنبه و پنج شنبه که از طلوع خورشید تا غروب آن به صورت امتناع از خوردن و آشامیدن می باشد.(۷)

ب. روزه گرفتن روزهای آدینه ماه نو عبری به عنوان روزه مستحب در میان یهودیان مرسوم می باشد.

ج. گرفتن روزه در سالروز درگذشت والدین و یا علمای بزرگ دینی یا بلایای طبیعی مستحب است.

روزه در مسیحیت به معنای از صبح تا اواسط روز خودداری از غذا خوردن است و به صورت عمده، کفایت کردن به یک وعده غذای ساده در عصر می باشد.

در عهد جدید زمانی برای روزه مشخص نشده است. تعلیمی نیز درباره روزه در آن دیده نمی شود ولی احتمالا روزه در بین شاگردان مسیح و خود حضرت عیسی امری رایج بوده، چنانچه در کتاب متی می گوید «عیسی پس از آن که از یحیی غسل تعمید گرفت، چهل شبانه روز روزه گرفت».(۸) و در مورد پاکی بدن به شاگردانش می فرماید:

«ولی این روح ناپاک از بدن خارج نمی شود مگر با دعا و روزه».(۹) بنابراین روزه برای شاگردان مسیح اختیاری قلمداد شده است، اما چنانچه کسی بخواهد روزه بگیرد فقط باید برای خشنودی خدا باشد.

بعد از حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ روزه در جامعه مسیحی رایج بوده است که به مواردی از آن بر طبق آن‌چه که در عهد جدید آمده است اشاره می شود:

روزه رسولان: در جای جایی کتاب اعمال رسولان عهد جدید از روزه رسولان سخن گفته شده که آنان در روزهای مشخصی روزه می‌گرفته اند .(۱۰)
روزه مقدس که آن عبارت از چهل شبانه روزی است که عیسی(ع) روزه گرفت.(۱۱)

پی نوشت:

۱. آشتیانی، جلال الدین، تحقیقی در دین یهود، نشر نگارش، چاپ سوم، ۱۳۸۳ش، ص۳۳۴. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان، قم، موسسه نشر اسلامی، ج۲، ص۷.
۲. تفسیر المیزان، همان، ج۲، ص۸.
۳. دوم سموئیل، ۱۲: ۱۶.
۴. لاویان، ۲۳: ۲۶ ـ ۲۸.
۵. توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، انتشارات موسسه فرهنگی طه و سمت و مرکز جهانی، چاپ هفتم، ۱۳۸۴ش، ص۱۱۱.
۶. اشرفی، عباس، عبادت در ادیان ابراهیمی، تهران، انتشارات امیر کبیر، چاپ اول، ۱۳۸۴ش، ص۱۲۰.
۷. آشنایی با ادیان بزرگ، همان، ص۱۱۱.
۸. متی : ۴ : ۲.
۹. متی : ۱۸ : ۲۱.
۱۰. رک: اعمال رسولان.
۱۱. متی : ۴ : ۲.