قرائت ابن کثیر(از قرآء هفتگانه)

زمان مطالعه : 3 دقیقه

توسط : رحمت الله ضیایی

0 نظر

قرائت ابن کثیر قاری به ویژگی‌ها، اصول و روش قرائت ابن کثیر، از قاریان هفتگانه اطلاق می‌شود. بحث از قرائت قرآن و قرّاء سبعه پیوسته یکی از مباحث مهم علوم قرآنی بوده است، یکی از قاریانی که قرائت او جزو قرائات سبع قرار گرفته است، «ابن کثیر» مکی است.

شرح حال ابن کثیر

عبدالله بن کثیر داری مکی ( ۴۵-۱۲۰) در مکه به دنیا آمد و در عراق اقامت گزید؛ سپس به مکه بازگشته و در هما‌ن‌جا وفات کرده است. این قاری ایرانی الاصل را با وقار و دارای قامتی بلند و تنومند و با گفتاری فصیح و بلیغ وصف نموده‌اند.

ابن کثیر از تابعینی است که گروهی از صحابه را درک و از آ‌ن‌ها نقل کرده است. ابی عمرو بصری ـ که خود یکی از قاریان هفتگانه است ـ از او بهره‌ جسته و وی را در زبان عربی از مجاهد داناتر می‌داند.

قرائت او را علاوه بر ابی عمرو بصری، پیشوایانی چون خلیل بن احمد و شافعی نقل کرده‌اند. ابن کثیر تا هنگام مرگ پیشوای مورد پذیرش مردم مکه در قرائت بوده است. بخاری و مسلم در صحیحین از وی نقل حدیث نموده و گروهی او را به وثاقت ستوده‌اند. قرائت ابن کثیر توسط بزّی و قنبل نقل شده، ولی این دو راوی هیچ یک مستقیماً از وی اخذ ننموده‌اند. (۱)

وثاقت ابن کثیر

برخی دیگر گفته‌اند ابن کثیر قرائت را از مجاهد گرفته است و قرآن را بر درباس، غلام ابن عباس عرضه کرده بود.

شافعی قرائت ابن کثیر را نقل کرده و آن را ستوده است و عده‌ای از دانشمندان، او را توثیق کرده‌اند. ابن ندیم ، ابن کثیر را از قرای طبقه دوم شمرده است.

قرائت ابن کثیر

ابن کثیر یکی از قرّاء سبعه است که قرائت او در مکه رواج داشت. بزّی یکی از راویان مشهور او بود و روش ویژه‌ای را در قرائت خود اتخاذ کرده بود؛ از جمله صله دادن به میم جمع و هاء ضمیر، عدم اماله یا تقلیل، افزودن هاء ساکن به آخر کلماتی مثل «لم» در هنگام وقف و جز آنها.

دو ویژگی مهم قرائت ابن کثیر:

۱. ذکر « بسمله » بین هر دو سوره ؛ به جز میان سوره انفال و توبه ؛

۲. تلاوت به قصر در مد منفصل و توسط در مد متصل .

اصول قرائت ابن کثیر مکی

اصول قرائت ابن کثیر مکی:

۱. همزه: در کلماتی که دو همزه قطع جمع شوند، همزه دوم را به تسهیل (بینابین) قرائت کرده است.

۲. صله میم جمع: در کلمه «هم» (به ضم «ه» و نیز به کسر «ه») ضمیر جمع مذکر غایب، همواره «و» صله می‌افزاید و «همو» و «همو» ادا می‌کند؛ اما در وقف، همانند دیگر قاریان به سکون میم وقف می‌کند.

۳. صله «ه» ضمیر: ضمیر «ه» (الیه و منه) را صله واوی یا یایی می‌دهد و «الیهی و منهو» ادا می‌کند؛ مگر آن که پس از ضمیر مذکور حرف ساکنی قرار گیرد؛ مثل: یعلمه الله.

۴. مد: مد منفصل را به قصر و مد متصل را به توسط قرائت می‌کند.

۵. «ی» ‌های اضافه: کلمه «انی و اننی» را مانند نافع و ابوعمر هرگاه پیش از همزه قطع یا وصل قرار گیرد، به فتح «ی» قرائت کرده است. مورد (انی اله) ^۲

از این قاعده مستثنا است.

۶. «ی»‌های زائد: همه «ی» ‌های اضافی (مورد اختلاف قاریان) را به اثبات «ی» وقفا و وصلا قرائت کرده است.

شیوه ابن کثیر مکی را نیکو؛ اما پرطنین، درشت و توام با پذیرش و روشنی وصف کرده‌اند.^۳

شرح حال بزّی

احمد بن محمد، مولی بنی مخزوم، ملقب به بزّی و مکنّی به ابوالحسن ( ۱۷۰ – ۲۴۰ تا ۲۵۰ ق ) در مکه وفات نموده است. برخی وی را اصلاً از مردم همدان برشمرده‌اند که موذنی مسجد الحرام و پیشوایی تعلیم قرائت را در مکه بر عهده داشته است.

بزّی را در قرائت با القابی چون استاذ، محقق، ضابط، متقن و ثقه ستوده‌اند؛ ولی گروهی حدیث او را ضعیف شمرده‌اند. وی در قرائت از احمد بن محمد معروف به قواس، ابی الاخریط، عبدالله بن زیاد بن عبدالله یسار مکی و ابوالقاسم عکرمه بن سلیمان بهره گرفته است.