قرآن کریم؛ کتاب خدا و جانشین او در میان مردم

از دیدگاه شیعه، دخت گرامی پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) حضرت فاطمه (سلام الله علیها)، معصوم است و سخنانش مانند امامان اهل بیت (علیهم السلام) حجت و معتبر است. حضرت زهرا (سلام الله علیها) در خطبه کوتاهی، کتاب خدا را جانشین خدا در میان مردم دانسته و فرموده است که این کتاب عهد خدا است که در میان مردم قرار داده شده است.

در این خطبه به برخی از احکام الهی که در کتاب خدا بر مردم واجب و فرض گردیده اشاره شده و سپس به ثمرات و فواید و به عبارت دقیق تر به فلسفه هر کدام آن ها پرداخته شده است.

کتاب خدا که همان قرآن است، کتاب هدایت و نور است و انسان را از گمراهی نجات می دهد به شرطی که در کنار کتاب خدا، از اهل بیت (علیهم السلام) پیروی شود. کتاب خدا یک کتاب کامل آسمانی و پاسخگوی تمام نیاز های معنوی و مادی انسان است که در راستای هدایت به آن نیاز است.

خطبه حضرت زهرا (سلام الله علیها) درباره کتاب خدا

عَنْ زَینَبَ بِنْتِ عَلِی قَالَتْ: قَالَتْ فَاطِمَهُ (علیهاالسلام) فِی خُطْبَتِهَا: لِلَّهِ فِیکُمْ عَهْدٌ قَدَّمَهُ إِلَیکُمْ وَ بَقِیهٌ اسْتَخْلَفَهَا عَلَیکُمْ کِتَابُ اللَّهِ بَینَهٌ بَصَائِرُهُ وَ آی مُنْکَشِفَهٌ سَرَائِرُهُ وَ بُرْهَانٌ مُتَجَلِّیهٌ ظَوَاهِرُهُ مُدِیمٌ لِلْبَرِیهِ اسْتِمَاعُهُ وَ قَائِدٌ إِلَى الرِّضْوَانِ أَتْبَاعَهُ وَ مُؤَدٍّ إِلَى النَّجَاهِ أَشْیاعَهُ.

فِیهِ تِبْیانُ حُجَجِ اللَّهِ الْمُنِیرَهِ وَ مَحَارِمِهِ الْمُحَرَّمَهِ وَ فَضَائِلِهِ الْمُدَوَّنَهِ وَ جُمَلِهِ الْکَافِیهِ وَ رُخَصِهِ الْمَوْهُوبَهِ وَ شَرَائِعِهِ الْمَکْتُوبَهِ وَ بَینَاتِهِ الْجَلِیهِ.

فَفَرَضَ الْإِیمَانَ تَطْهِیراً مِنَ الشِّرْکِ وَ الصَّلَاهَ تَنْزِیهاً عَنِ الْکِبْرِ وَ الزَّکَاهَ زِیادَهً فِی الرِّزْقِ وَ الصِّیامَ تَثْبِیتاً لِلْإِخْلَاصِ وَ الْحَجَّ تَسْنِیهً لِلدِّینِ وَ الْعَدْلَ تَسْکِیناً لِلْقُلُوبِ وَ الطَّاعَهَ نِظَاماً لِلْمِلَّهِ وَ الْإِمَامَهَ لَمّاً مِنَ الْفُرْقَهِ وَ الْجِهَادَ عِزّاً لِلْإِسْلَامِ وَ الصَّبْرَ مَعُونَهً عَلَى الِاسْتِیجَابِ.

وَ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلَحَهً لِلْعَامَّهِ وَ بِرَّ الْوَالِدَینِ وِقَایهً عَنِ السَّخَطِ وَ صِلَهَ الْأَرْحَامِ مَنْمَاهً لِلْعَدَدِ وَ الْقِصَاصَ حَقْناً لِلدِّمَاءِ وَ الْوَفَاءَ لِلنَّذْرِ تَعَرُّضاً لِلْمَغْفِرَهِ وَ تَوْفِیهَ الْمَکَاییلِ وَ الْمَوَازِینِ تَغْییراً لِلْبَخْسَهِ وَ اجْتِنَابَ قَذْفِ الْمُحْصَنَاتِ حَجْباً عَنِ اللَّعْنَهِ وَ مُجَانَبَهَ السَّرِقَهِ إِیجَاباً لِلْعِفَّهِ وَ أَکْلَ أَمْوَالِ الْیتَامَى إِجَارَهً مِنَ الظُّلْمِ وَ الْعَدْلَ فِی الْأَحْکَامِ إِینَاساً لِلرَّعِیهِ.

وَ حَرَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الشِّرْکَ إِخْلَاصاً لِلرُّبُوبِیهِ فَاتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ‏ فِیمَا أَمَرَکُمْ بِهِ وَ انْتَهُوا عَمَّا نَهَاکُمْ عَنْه‏.^[۱]

ترجمه فارسی خطبه

حضرت زینب (سلام الله علیها) بنت على بن ابى طالب (علیهما السلام) فرمود: حضرت فاطمه (علیها السلام) در خطبه‏ اى فرمودند: خدا در بین شما عهدى دارد که تقدیم تان داشته و جانشینى دارد که حاکم‏ بر شما قرار داده است و آن عبارت است از کتاب خدا که دلایلش روشن و آشکار بوده و آیه ‏هایش از امور نهانى کتاب پرده بر مى‏ دارند. قرآن برهانى است که ظواهرش متجلى و روشن بوده و پیوسته خلائق را به استماعش مى ‏کشاند، اتباع و پیروانش را به بهشت رضوان مى ‏برد و تابعانش را نجات مى ‏دهد.

در آن حجت ‏هاى نورانى حق و محرمات الهى و فضائل تدوین و تنظیم ‏شده‏ اش و جمل و کلمات کافى و وافیش و نعمت‏ هاى ارزانى ‏شده‏ اش و شرایع و احکام واجب و قطعیه ‏اش و ادله و براهین روشن و آشکارش بیان مى ‏گردد.

حق تعالى ایمان را به منظور تطهیر از شرک و نماز را به جهت تنزیه از کبر و سرافرازى و زکات را به داعى زیاد شدن رزق و روزه را به خاطر تثبیت اخلاص و حج را به قصد رونق یافتن دین و عدل را براى آرام نمودن دل ها و طاعت را به منظور نظام ملت و امامت و رهبرى را به خاطر اصلاح تفرقه و تشتت و جهاد را براى عزت و بزرگى اسلام و صبر را به جهت کمک بر طلب ایجاب مطلوب و ظفر یافتن بر آن قرار داد.

و امر به معروف را به جهت مصلحت عموم و احسان به پدر و مادر را به منظور حفظ از غضب و خشم و صله ارحام را به جهت زیاد شدن تعداد دوستان و قصاص را به جهت حفظ دما و خون ‏ها و وفای به نذر را به منظور فراهم شدن اسباب مغفرت و آمرزش و کامل قرار دادن ترازو ها را به جهت ترک کم فروشى و دورى جستن از نسبت ناروا دادن به زنان عفیفه را به خاطر بر حذر ماندن از رانده شدن از درگاه رحمت الهى و اجتناب از سرقت را به منظور اثبات عفت و پاکى و دورى نمودن از خوردن اموال ایتام را به خاطر عدول از ستم و دادگرى در احکام را به منظور انس گرفتن با رعیت، واجب و فرض قرار داد.

و نیز حق عزوجل، به منظور اخلاص در مقابل پروردگار شرک را حرام نمود، پس در آنچه شما را مامور ساخته به مقدارى که مى ‏توانید تقوا و پرهیزکارى داشته و از منهیات دورى نمایید.^[۲]

نتیجه گیری

قرآن کریم آخرین کتاب خدا است که برای همیشه ماندگار بوده و هرگز در معرض تحریف قرار نگرفته است. به همین دلیل حضرت فاطمه (علیها السلام) آن را جانشین خدا در میان مردم معرفی نموده است. در کتاب خدا تمام احکامی که برای هدایت و ارشاد و تکامل انسان لازم است بیان گردیده است. در خطبه حضرت فاطمه (علیها السلام) به برخی از این احکام اشاره شده و فلسفه و منافع آنها را بیان گردیده است.

بنابراین بر ما مسلمانان لازم است عامل احکامی باشیم که در کتاب خدا بیان گردیده و باید آن را به عنوان جانشین خدا بپذیریم. خداوند به وسیله این کتاب با بندگانش سخن گفته و آنان را به سوی خود دعوت نموده است تا با عمل به دستورات او، قرب الهی را به دست آورده و سعادت ابدی را از آن خود کنند.

پی نوشت ها

[۱] . شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع‏، ج۱، ص۲۴۸، قم، داوری، چ۱، بی‌ تا.

[۲] . شیخ صدوق، محمد بن علی، ترجمه علل الشرائع، ج۱، ص ۷۹۲ – ۷۹۳، ترجمه محمد جواد ذهنى تهرانى، قم انتشارات مومنین، چ۱، ۱۳۸۰ش.‏

منابع

1. شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع‏، قم، داوری، چ۱، بی‌ تا.
2. شیخ صدوق، محمد بن علی، ترجمه علل الشرائع، ترجمه محمد جواد ذهنى تهرانى، قم انتشارات مومنین، چ۱، ۱۳۸۰ ش.‏