عمل به احادیث اهل بیت توسط شیعه

 اشاره:

عمل به حدیث اهل بیت (علیهم‌السلام) از امتیازات شیعه محسوب می گردد.  به دلیل اینکه اهل بیت(علیهم‌السلام) بر طبق حدیث ثقلین در قرآن قرار داده شده، سخن آنان بر مسلمانان حجت شمرده می شود از این‌رو حدیث و سخن اهل بیت (علیهم‌السلام) همان سخن و حدیث پیامبر گرامی اسلام است. در نوشته مختصر زیر به معیارهای عمل به احادیث اهل بیت(علیهم‌السلام) اشاره شده است.

شیعه هر روایتى راکه از پیامبر(صلی الله علیه وآله) به سند صحیح نقل گردد، مى پذیرد و به آن عمل مى کند، امّا در بخش عقاید و معارف، به خبرواحد (حتى اگر سند آن صحیح باشد)، اعتماد نمى کند، ولى در مسائل مربوط به فروع و احکام، خبرصحیح را که راویان آن همگى ثقه و عدل باشند، مى پذیرد

همچنین شیعه هر روایتى که از طریق راویان ثقه و عادل از یکى از امامان معصوم نقل شده و حتی روایاتى که از غیر طریق اهل بیت(علیهم‌السلام) به وسیله سندهاى صحیح از رسول خدا(صلی‌الله علیه و آله) نقل شده باشد، مى پذیرد و به آن عمل مى کند. لکن جاى تأسف است که علماى اهل سنت به روایات افراد عادى مانند ابوهریره و انس بن مالک که از رسول خدا(صلی‌الله علیه و آله) حدیث نقل مى کنند عمل کرده اند، ولى روایات اهل بیت پیامبر(صلی‌الله علیه و آله) که همتاى قرآن و مایه هدایت هستند را کنار مى گذارند.

میزان صحت و حجیت خبر، این است که با سند صحیح به معصوم مانند پیامبر(صلی الله علیه وآله) برسد. اخبارى که در اختیار شیعه هست، بر دو گونه است:

روایاتى که از طریق راویان ثقه و عادل از یکى از امامان معصوم نقل شده است.

این نوع روایات باید بر همگان حجت باشد، زیرا فرض این است که انسان هاى ثقه و عادل از ائمه و پیشوایان بزرگ اسلام، نقل حدیث کرده اند، و همگى مى دانیم که احادیث ائمه اهل بیت (علیهم السَّلام) به شخص پیامبر مى رسد، و شعار همه آنها این است:

«حَدِیثى حَدیثُ اَبِى وَحَدِیثُ اَبى حَدِیثُ جَدّى، وَحَدِیثُ جَدّى حَدیثُ الْحُسَین، وَحَدِیثُ الحُسَیْن، حَدیثُ الْحَسَنَ‏ وَحَدِیثُ الْحَسَن حَدیثُ امیر المُوْمِنینَ وَحَدیثُ امیر المُوْمنین، حَدِیثُ رَسُول اللّهِ (صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم) وَحَدیثُ رَسُولَ اللّهِ قَول اللّه عَزَّوَجَلّ…».(۱)

(امام صادق (علیه السَّلام) فرمود: حدیث من حدیث پدرم، و حدیث پدرم، حدیث جدّم- على بن الحسین- و حدیث جدّم، حدیث حسین، و حدیث حسین، حدیث حسن، و حدیث حسن، حدیث امیرمومنان و حدیث امیرمومنان، حدیث پیامبر خداست، و حدیث پیامبر خدا، گفتار خداست).

بنابراین کلیه احادیث ائمه اهل بیت به رسول اللّه منتهى مى شود، هرگاه حدیث آنان به سند صحیح به دست هر مسلمانى برسد، لازم است بر چنین حدیثى عمل کند.

روایاتى که از غیر طریق اهل بیت(علیهم السلام) به وسیله سندهاى صحیح از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نقل شده باشد، همه علماى شیعه به چنین حدیثى عمل مى کنند، و لذا قسمتى از احادیث مورد توجه فقها، روایاتى است که در صحاح و سنن اهل سنت هست، و کسانى که با کتب شیعه آشنا باشند، به این حقیقت پى مى برند.

جاى تاسف است که علماى اهل سنت به روایات افراد عادى که از رسول خدا حدیث نقل مى کنند عمل کرده اند، ولى روایات اهل بیت(علیهم السَّلام) را کنار مى گذارند.

اهل بیت پیامبر (صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم) همتاى قرآن و مایه هدایت هستند، چگونه روایات آنان ترک شود و روایات افرادی مانند ابوهریره و انس بن مالک وعبد اللّه بن عمر و عبداللّه بن عمرو بن العاص وغیره مورد توجه قرار گیرد؟

علماى شیعه، کلیه روایاتى را که از ائمه اهل بیت(علیهم السَّلام) وارد شده و همگى‏ متصل به رسول خداست، در جوامع حدیثى خود گرد آورده اند. در میان شیعه سه نوع جوامع حدیثى وجود دارد که هر کدام براى خود مزیتى دارند. آنچه بیشتر مطرح است، کتب اربعه مى باشد که سه شخصیت بزرگ دست به نگارش آنها زده اند:

محمد بن یعقوب کلینى (متوفاى ۳۲۹ ق) مولف کتاب «کافى» در ۸ جلد، حاوى بیش از ۱۶۰۰۰ حدیث.
محمد بن على بن الحسین شیخ صدوق(متوفاى ۳۸۱ ق)، مولف «من لا یحضره الفقیه» در ۴ جلد.
محمد بن حسن طوسى (متوفاى ۴۶۰ ق)، مولف «التهذیب» در ۱۰ جلد و کتاب «الاستبصار» در ۴ جلد.

«علم حدیث» همراه با دو علم «رجال» و «درایه» در طول قرنهانی متمادی در میان شیعه از رواج کاملى برخوردار بوده است. (۲)

پی نوشت:

(۱). اصول کافى، ج ۷۱ ص ۴۲، حدیث ۱۴.

(۲). گردآوری از کتاب: راهنماى حقیقت، شیخ جعفر سبحانی، نشر مشعر، تهران، ۱۳۸۷، ص ۳۹۴ – ۳۹۶.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی دفتر ایت الله العظمی مکارم شیرازی.