ضرورت خوشرفتاری و معاشرت نیکو با همسر از نگاه روایات

حسن معاشرت در روایات

۱- مصادیق

عشق و علاقه زن و شوهر به یکدیگر، تجلیاتی دارد. در این مقوله سخنان گرانبهایی از معصومین (علیهم السلام) در اختیار داریم که به حسن معاشرت آنها توصیه نموده است. (۱) امام صادق (علیه السلام) می فرماید:«انَّ المرءَ یحتاج فی منزله و عیاله الی ثلاث خلال یتکلَّفها و ان لم یکن فی طبعه ذلک: معاشرهً جمیله…؛ (۲) انسان در خلال نیازهای منزل و عیالش، به سه چیز نیازمند است، حتی اگر آن چیزها با طبع او سازگار نباشد… که یکی از آن ها، معاشرت نیکو می باشد».

معاشرت به معروف، مصادیق فراوانی دارد و شامل بسیاری از امور اخلاقی می گردد و در این جا تنها به برخی از مصادیق مهم آن اشاره می شد.

حسن خلق

حسن خلق، صفتی پسندیده است که در آموزه های اسلام بسیار به آن سفارش شده است. حسن خلق در روابط خانوادگی و خصوصاً بین زوجین، جایگاه ویژه ای دارد. امام صادق (علیه السلام) در این باره می فرماید:

«لا غنی بالزوج عن ثلاثه اشیاء فیما بینه و بین زوجه و هی الموافقه لیجتلب بها و محبتها و هواها و حسن خلقه و استعماله استماله قلبها بالهیئه الحسنه فی عینها و توسعته علیها؛ (۳) در ارتباط بین زن و شوهر، مرد نیازمند سه چیز است: مدارا و خوش رفتاری با زن تا محبت و علاقه زن را جلب کند و خوش اخلاقی با او به دست آوردن قلب او که با پیراستن ظاهر در مقابل دیدگان او و گشاده دستی با او امکان پذیر است».

احترام به زن

در زندگی مشترک، وجود «احترام متقابل» اصلی اساسی است. حرمت گذاردن به هم، یک حسن است و هر زن و مرد باید نکات مثبت زندگی همسر خود را بیابد و او را برای آن نکات مثبت، تکریم کند. بزرگداشت و تکریم شخصیت، نیاز طبیعی هر انسانی است. اگر نیاز طبیعی تکریم شخصیت هر فرد در خانواده تأمین شود، احساس آرامش و اعتماد به نفس می‌کند با دلگرمی و امید، برای موفقیت و کسب رضایت دیگر اعضای خانواده قدم بر می دارد. (۴)

در این میان، اکرام و احترام به زن، جایگاه خاص و ممتازی دارد. امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «من اتَّخذَ إمرأه فلیکرمها؛ (۵) هر کس همسری اختیار کند، باید او را اکرام و احترام کند».

محبت و اظهار آن

اصل مهر و محبت علاقه همسران نسبت به هم را، خدای متعال در وجود زوجین قرار داده است. (۶) این محبت و علاقه با شروع زندگی مشترک، تولد یافته و با ادامه زندگی استحکام می یابد و تثبیت می شود.

رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) می فرماید: «إنّ الرجل إذا نظر إلی إمرأته و نظرت إلیه ، نظرالله تعالی إلیهما نظر الرّحمه؛ (۷) وقتی مرد به همسر خود با محبت می‌نگرد و زنش با مهر به او می نگرد، خداوند با دیده رحمت بر آنها می نگرد».

امام صادق (علیه السلام) نیز می فرماید: «کلُّ من اشتدّ لنا حبّاًَ إشتدَّ للنساءِ حبّاً؛ (۸) هر کس محبتش به ما اهل بیت زیاد باشد، محبتش نسبت به زنان (مادر، همسر، دختر و …) زیاد است».

در فرهنگ غنی اسلامی «اظهار محبت» یکی از لوازم دوست داشتن است. به فرموده ائمه (علیهم السلام) مرد باید «محبت درونی» خود به همسرش را اظهار کند؛ با زبان بگوید و با عمل نشان دهد تا دوستی میان زن و شوهر زیاد شود. (۹)

عفو و گذشت

بیشترین سفارش اسلام درباره مسائل خانوادگی، گذشت و چشم پوشی زن و شوهر از لغزش ها، کج خلقی ها و اشتباه های یکدیگر است؛ زیرا زن و شوهر، روحیات و طرز فکری دوگانه دارند و هیچ کدام از خطا و عصبانیت در امان نیستند.

گذشت آن دو از یکدیگر، بی گمان کانون خانواده را با حرارت کرده و عشق و محبت را افزایش می دهد. «گذشت»، نشانه حسن نیت و خوش بینی به زندگی است و چه بسا بسیاری از تیرگی ها در پرتو این صفت، جای خود را به صفا و صمیمیت می دهد. (۱۰)

شخصی از محضر امام صادق (علیه السلام) درباره «حق زن بر شوهر» سؤال کرد، ایشان فرمود: «یشبع بطونها و یکسو جثَّتها و إن جهلت غفر لها؛ (۱۱) خوراک و پوشاک زن را تهیه کند و اگر زن خطا و اشتباهی انجام داد، او را ببخشاید».

مدارا کردن

مدارای زن و مرد در زندگی، رفق و هماهنگی آنان در همه امور مربوط به آن و پرهیز از سرسختی‌های بی مورد است.

ممکن است در طول زندگی مشترک به دلیل برخی مسائل، از میزان مهر و محبت زن و شوهر به هم کاسته شود و یا کدورت و سردی بین آنها ایجاد گردد، ولی اهمیت حفظ «نظام خانواده» از یک سو و وجود حق «طلاق» به دست مردان از سوی دیگر، می طلبد که مرد در برخوردهای خود با زن، تدبیری خردمندانه داشته باشد که نتیجه آن، «مدارا و هماهنگی» در امور زندگی است.

به همین جهت، در روایات به مردان سفارش شده که در زندگی مدارا داشته باشند.

حضرت امیرمؤمنان (علیه السلام) در این رابطه می فرماید: «فدارها علی کلَّ حال و أحسن الصحبه لها فیصفو عیشک؛ (۱۲) در تمام حالات با همسرت سازگاری کن و با او به نیکی معاشرت نما تا زندگی ات با صفا شود».

۲- سیره معصومین (علیهم السلام)

از مطالعه در زندگی ائمه معصومین (علیهم السلام) به خوبی آشکار می شود که این عزیزان نهایت حسن رفتار و معاشرت را با همسران خویش داشتند. ستایش این بزرگواران از همسران خود، دلیلی بر این مدعاست.

رسول گرامی اسلام همان گونه که مردم را به خوش رفتاری با زنان سفارش می نمود، خود «الگویی» در این زمینه بود. ایشان می فرماید: «خیرکم، خیرکم لنسائه و أنا خیرکم لنسائی؛ (۱۳) بهترین شما، کسی است که با همسرش از همه خوش‌رفتارتر باشد و من از همه شما به همسر خود، مهربان و خوش رفتارتر هستم».

امیرمؤمنان (علیه السلام) نیز در بزرگداشت همسر خود فاطمه (علیها السلام) فرمود: «و لقد کنت أنظر إلیها فتنکشف عنّی الهموم و الأحزان؛ (۱۴) هنگامی که به همسرم نگاه می کردم، اندوه و حزن از من رخت بر می بست».

پی نوشت ها

۱- زن و خانواده، زهرا آیت اللهی، ج۱، ص ۲۰؛
۲- بحار الانوار، محمد باقر مجلسی ، ج۷۸، ص ۲۳۶؛
۳- همان.
۴- روابط سالم در خانواده، سید داود حسینی، ص ۳۸؛
۵- وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج۵، ص ۶۱؛
۶- روم/ ۲۱؛
۷- نهج الفصاحه، ابوالقاسم پاینده، ح ۶۲۱؛
۸- بحار الانوار، ج ۶۹، ص ۲۸۷؛
۹- بهشت خانواده، جواد مصطفوی، ج۱، ص ۱۶۹؛
۱۰- روابط سالم در خانواده، ص ۳۸؛
۱۱- وسائل الشیعه، ج۲۰، ص ۱۶۹؛
۱۲- همان، ص ۱۷۱؛
۱۳- مکارم الاخلاق، ص ۲۱۸؛
۱۴- بحارالانوار، ج۴۳، ص ۱۳۴؛

منبع: نشریه فرهنگ کوثر، شماره۸۷؛ نویسنده: طاهره مقدسی