آیا نذر کردن به نام غیر از الله، مثل نذر به نام امامان، صحیح است؟

فقهی

زمان مطالعه : 5 دقیقه

توسط : رحمت الله ضیایی

0 نظر

آیا نذر کردن به نام غیر از الله، مثل نذر به نام امامان، صحیح است؟

پاسخ

در اکثر کتب فقهى شیعیان، فصلى به نام «باب نذر» وجود دارد و تمام رساله هاى مراجع تقلید و فتاواى آن ها بر این اصل استوار است که نذر، نوعى عبادت است و مانند بقیه عبادات باید براى خدا باشد. دو شرط «نیت قربه الى الله» و «صیغه نذر» را نیز لازمه آن دانسته اند. اگر یکى از آن دو شرط نباشد، نذر محقق نمى شود و این دو شرط مکمل یکدیگرند. نیت نذر مانند بقیه عبادات باید براى خاطر خدا و رضایت او باشد. این نکات در تمام رساله هاى عملیه فقهاى شیعه به وضوح آمده است. بنابراین در اداى نذر، نیت براى غیر خدا حتى نیت پیغمبر و امامان و آل محمد متصور نبوده و باطل کننده نذر است. از آنجایى که تمام شیعیان بر این اعتقادند که اگر کسى «آل محمد» را خداى خود یا آن ها را شریک در ذات و صفات و افعال خدا بداند، قطعاً مشرک است پس نیت آن ها نمى تواند براى غیر خدا باشد.

اما شرط دوم که صیغه نذر باشد متمم شرط دوم و تثبیت کننده شرط اول است. بدین معنا که نذر کننده باید در موقع نذر صیغه بخواند و چنانچه نام خدا در آن صیغه نباشد صیغه نذر جارى نمى شود. مثلاً کسى که روزه نذر مى کند باید بگوید: «براى خدا روزه مى گیرم».

بنابراین شیعیان معتقدند که هم نیت نذر و هم صیغه نذر هر دو تأکید بر انجام نذر براى خدا دارند و باید براى رضاى خدا باشد، ولى نذر کننده در مصرف نذر خود مختار است. مثلاً نذر مى کند که گوسفندى را براى خدا در حرم فلان امام یا امامزاده قربانی کند، حال مى تواند آن را به فقرا بدهد یا اطعام کند و یا به هیئت و عزاداران آن امام و امام زاده بدهد. یا مثلاً نذر مى کند تا پول یا لباسى را به اهالى یا فقرا یا عالم یا سیدى از اولاد رسول الله بدهد. چون هم نیت و هم صیغه نذر هر دو تأکید بر انجام نذر براى خدا دارند، لذا هیچ اشکالى بر آن وارد نیست. حال اگر بعضى افراد از این اصل عدول نمایند، نمى توان عمل آن ها را به کل شیعیان تعمیم داد و اصول مسلم شیعه را خدشه دار نمود.

پس: اگر کسی بخواهد نذر کند، اگر صیغه نذر نخواند، این نذر محقق نمی‌شود. هزار بار هم بگوید که من برای امام حسین (علیه السلام) نذر می‌کنم بر این‌که یک گوسفند بکشم، این نذر، نه شرعی است و نه عمل به این نذر، واجب است.

باید بگوید: من برای رضای خدای عالم نذر می‌کنم گوسفندی را قربانی کنم در حرم امام حسین (علیه السلام) یا برای امام حسین (علیه السلام) یا حضرت عباس (علیه السلام). همانطوری که در عقد بین یک زن و مرد، تا وقتی که صیغه خوانده نشود، اینها به همدیگر محرم نمی‌شوند، در نذر هم اگر کسی صیغه عربی نذر یا ترجمه آن را نگوید، این نذر محقق نیست و عمل به همچنین نذری، واجب نیست.

اگر واقعا می‌خواهد چنین کاری بکند، قربه إلی الله باشد نه قربه إلی امام حسین (علیه السلام)، چون این کار، کفر و شرک است. باید قربه إلی الله این گوسفند را قربانی کند و در میان مردم توزیع کند و ثوابش را هدیه کند برای امام حسین (علیه السلام). این کاملا درست است.

از جمله نذوراتی که شیعیان در ماه‌های محرم و صفر انجام می‌دهند ، همگی قربه الی الله و برای خداوند است ؛ ولی صاحب نذر ثواب را به امام حسین علیه السلام هدیه می‌کند . شاهد بر این مطلب این است که در هنگام ذبح هیچ کسی به جای نام خداوند ، نام امام حسین را نمی‌برد ؛ بنابراین ، چنین نذری از مصادیق ذبح برای غیر خدا نیست و در نتیجه خوردن آن نیز اشکالی ندارد . یا مقصود شیعیان از نذر و صدقه برای کسی که فوت کرده است اینست که که ایشان تنها نذر را برای خدا انجام می دهند و مقصود از بردن نام مرده در نذر فرستادن ثواب نذر برای وی است.

از جمله اهل سنت هم این بحث را دارند :

منها ما صحَّ عن سعد، انه سأل النبی(صلى الله علیه وآله) ، قال: یا نبی الله ان اُمّی افتلتت (أی ماتت) وأعَلْمُ أنها لو عاشت لتصدقت أفإن تصدَّقتُ عنها أینفعها ذلک؟ قال: نعم . فسأل النبیِّ: أیُّ الصدقه أنفع یارسول الله(صلى الله علیه وآله) ؟ قال: الماء ، فحفر بئراً وقال : هذه لاُمّ سعد»

روایتی که از سعد رسیده است که از رسول خدا سوال کرد و عرضه داشت : مادر من از دنیا رفته است و می دانم که اگر زنده می ماند صدقه می داد ؛ آیا اگر از جانب او صدقه بدهم به او سودی می رسد؟ پاسخ دادند : آری . پس سوال کرد : کدام صدقه فایده اش بیشتر است ای رسول خدا . حضرت فرمودند : آب . پس چاهی کنده و گفت : این برای مادر سعد است .

وی در ادامه می افزاید :

« اللام فی هذه لاُم سعد هی اللام الداخله على الجهه التی وجّهتْ إلیه الصدقه لا على المعبود ، المتقرّب إلیه ، وهی کذلک فی کلام المسلمین ، فهم سعدیون لا وثنیون ، وهی کاللام فی قوله تعالى:” انّما الصدقات للفقراء” سوره التوبه : ۶۰٫ » .

حرف ” لام ” در عبارت ” لأم سعد” ( یعنی برای مادر سعد) لامی است که جهت را معین می کند ؛ یعنی همان جهتی که صدقه را برای آن قرار داده است ؛ ونه برای تعیین معبودی که به سوی او تقرب جسته می شود . در کلام مسلمانان نیز همین طور است ؛ ایشان خدا را می پرستند و بت پرست نیستند . این لام مانند لام در کلام خداوند است که فرموده است : ” بدرستیکه صدقات برای فقراء است ” سوره توبه آیه ۶۰٫

فرقان القرآن: ۱۳۳ .

نذر برای اهل بیت

نمونه دیگر:

۳۳۱۳ – حَدَّثَنَا دَاوُدُ بْنُ رُشَیْدٍ، حَدَّثَنَا شُعَیْبُ بْنُ إِسْحَاقَ، عَنِ الْأَوْزَاعِیِّ، عَنْ یَحْیَى بْنِ أَبِی کَثِیرٍ قَالَ: حَدَّثَنِی أَبُو قِلَابَهَ، قَالَ: حَدَّثَنِی ثَابِتُ بْنُ الضَّحَّاکِ، قَالَ: نَذَرَ رَجُلٌ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَنْ یَنْحَرَ إِبِلًا بِبُوَانَهَ فَأَتَى النَّبِیَّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ: إِنِّی نَذَرْتُ أَنْ أَنْحَرَ إِبِلًا بِبُوَانَهَ، فَقَالَ النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «هَلْ کَانَ فِیهَا وَثَنٌ مِنْ أَوْثَانِ الْجَاهِلِیَّهِ یُعْبَدُ؟» قَالُوا: لَا، قَالَ: «هَلْ کَانَ فِیهَا عِیدٌ مِنْ أَعْیَادِهِمْ؟»، قَالُوا: لَا، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «أَوْفِ بِنَذْرِکَ، فَإِنَّهُ لَا وَفَاءَ لِنَذْرٍ فِی مَعْصِیَهِ اللَّهِ، وَلَا فِیمَا لَا یَمْلِکُ ابْنُ آدَمَ»

سنن أبی داود ج۳ ص۲۳۸ المؤلف: أبو داود سلیمان بن الأشعث بن إسحاق بن بشیر بن شداد بن عمرو الأزدی السَِّجِسْتانی (المتوفى: ۲۷۵هـ)، المحقق: محمد محیی الدین عبد الحمید، الناشر: المکتبه العصریه، صیدا – بیروت، عدد الأجزاء: ۴ .

شخصی به نزد رسول گرامی اسلام آمده و سوال کرد که نذر کرده است که در بوانه قربانی دهد ( روستایی بعد از ینبع نزدیک ساحل دریا | معجم البلدان ۱ ص ۵۰۵) حضرت سوال فرمودند : آیا در آنجا بتی از بت های جاهلیت پرستیده می شده است؟ عرضه داشتند : خیر . حضرت فرمودند : آیا آنجا محل مراسمی خاص از رسوم جاهلیت بوده است ؟ عرضه داشتند : خیر . حضرت فرمودند : به نذرت وفا بنما ، پس بدرستیکه در راه سرپیچی خدا نباید نذر کرد و نه در چیزی که انسان آن را نمی تواند انجام دهد .