شیخ محمد تقى بروجردى (ره)

ولادت

آیت الله محمد تقى بروجردى در شهرستان بروجرد به دنیا آمد. شهرى مجتهد پرور، که علماى بزرگى را به جهان اسلام و حوزه ‏هاى علمیّه تقدیم داشته است.

نام پدرش عبد الکریم بود. عبد الکریم وجودش سراسر عشق به خاندان پیامبر بود. او کودک خردسالش را محمد تقى نامید و از اوان کودکى او را آماده فراگیرى علوم اهل بیت پیامبر صلوات الله علیهم نمود.

 تحصیلات

محمد تقى از همان کودکى شروع به فراگیرى مقدمات علوم اسلامى کرد و تحصیلات خود را در وطن خود بروجرد و نزد علماى آن شهر آغاز کرد.

سفر به نجف

وى از نخستین سالهاى جوانى قصد سفر به نجف اشرف نمود تا از خرمن علم و دانش علماى آن حوزه هزار ساله و مرکز علم و دانش در آن دوران خوشه چینى کند. وى بخش دوم دروس سطح مانند رسائل و مکاسب و کفایه را از علماى نجف فرا گرفت.

درس خارج

آیت الله محمد تقى بروجردى پس از آنکه دروس سطح را به پایان رساند در درسهاى مشهور حوزه نجف شرکت کرد. از جمله در درس خارج:

۱ – علامه شیخ ضیاء الدین عراقى

۲ – علامه محقق، میرزاى نائینى

۳ – آیت الله سید ابو الحسن اصفهانى

وى همچون محققى بزرگ در این دروس شرکت مى‏کرد و از محضر این علماى بزرگ بهره مى‏ برد. وى در علم اصول ، بیشترین بهره را از محضر علامه شیخ ضیاء الدین عراقى برد و درعلم فقه، بیشترین استفاده را از محضر آیت الله سید ابو الحسن اصفهانى (ره) نمود.

شخصیت علمى

شیخ محمد تقى بروجردى شخصیتى بزرگ و از علماى معروف نجف به شمار مى‏آمد. وى بسیار اهل بحث و گفتگو بود و در مباحثه‏هاى علمى از قدرتى فراوان برخوردار بود. آراى قوى و دقت نظر و سلامت فکر ایشان در مسائل فقه و اصول مشهور است.

وى  بیش از چهار دوره کامل در درس خارج اصول علامه شیخ ضیاء الدین عراقى شرکت کرد و سه دوره آنها را به صورت تقریرات نوشت همچنانکه درسهاى خارج فقه و اصول دو استاد دیگر خود یعنى میرزاى نائینى و آیت الله سید ابو الحسن اصفهانى را نیز به صورت متفرقه نگاشت.

 مقامات معنوى

آیت الله محمد تقى بروجردى معروف به تقوا و زهد و اعراض از مادیات بود. وى همچون استاد خود آقا ضیاء عراقى از روحى لطیف برخوردار بود و مانند دیگران خود را مقید به آداب و رسوم و تکلفات بیهوده نکرده و خود را از آنها فارغ و آزاد ساخته بود.

وى بسیار ذکر مى‏گفت و لبهایش پیوسته معطر به نام خداوند بود. او قرآن زیاد مى‏خواند و به آن عشق مى‏ورزید. او عادت داشت نیمه‏هاى شب از خواب بیدار شود و به نماز شب و قرائت قرآن در هنگام فجر و راز و نیاز با خداوند متعال بپردازد و هیچگاه این عادت خود را ترک ننمود.

اگر در مکانى براى عبادت یا دعا و یا ذکر خداوند مى‏نشست، نشستن خود را طولانى مى‏ ساخت و از آن لذت مى‏برد. او در برابر حدود الهى و احکام خداوند بسیار غیور و شجاع بود و سر سختانه در برابر گناه مى‏ایستاد و با آن مخالفت مى‏کرد. او عاشق راه اهل بیت عصمت و طهارت بود و عمر خود را در این راه نهاده بود. او از روحى بلند و شخصیتى بزرگ برخوردار بود و هیچگاه فریب ظواهر دنیا را نخورد. در برابر مؤمنین و افراد ضعیف متواضع و فروتن بود و خود را در ردیف آنان مى‏دانست. خداوند او را رحمت کند و در بهشت برین خود جاى دهد و ما را نیز از برکت مقامات ایشان مورد توجه قرار دهد.

 سفر به قم

آیت الله شیخ محمد تقى بروجردى بیشتر عمر خود را در حوزه علمیّه نجف به سر برد. وى از محضر علماى بزرگ آن حوزه بهره‏هاى فراوان برد و سرانجام خود نیز یکى از چهره‏ هاى درخشان آن حوزه گردید و از محققان و مدرسان بزرگ آن حوزه به شمار آمد.

بعد  از وفات حضرت آیت الله سید ابو الحسن اصفهانى وى تصمیم به مهاجرت به شهر قم گرفت تا با حضور در حوزه علمیّه قم به آن حوزه گرمى ببخشد.

وى به درخواست حضرت آیت الله بروجردى مجلس درس خارج فقه و اصول تشکیل داد و به درس و بحث در آن حوزه مشغول گردید. جلسات درس ایشان از کیفیت علمى بالایى برخوردار بود و طلاب نخبه و برگزیدگان فراوانى را به دور خود جمع نمود.

کلام شیخ آقا بزرگ تهرانى

علامه، شیخ آقا بزرگ تهرانى در کتاب نقباء البشر درباره ایشان مى ‏فرماید:

هو الشیخ محمد تقی بن عبد الکریم البروجردی نزیل النجف الأشرف. عالم بارع و فاضل جلیل. أخذ أوّلیات العلوم فی بروجرد و قرأ بعض السطوح عند أعلامها ثم هاجر إلى النجف فحضر على الشیخ المیرزا النائینی و الشیخ ضیاء الدین العراقی و السید أبی الحسن الأصفهانی و غیرهم و قد کتب تقریرات أبحاثهم فی الفقه و الأصول.

شیخ محمد تقى بن عبد الکریم بروجردى ساکن نجف اشرف دانشمندى پرهیزگار و فاضلى اندیشمند است. وى علوم مقدماتى را در شهر بروجرد فرا گرفت و بخشى از دروس سطح را نزد علماى آن شهر آموخت. سپس به نجف مهاجرت کرد و از محضر درس شیخ میرزا محمد حسین نائینى و شیخ ضیاء الدین عراقى و سید ابو الحسن اصفهانى و علماى دیگر بهره برد. او تقریرات درس اساتید خود را نگاشت.

سخن بزرگان

مورخ و دانشمند معاصر آقاى حاج شیخ محمد شریف رازى در کتاب گنجینه دانشمندان درباره ایشان مى‏ فرماید:مرحوم مبرور حجت الإسلام و المسلمین نخبه الفقهاء و المجتهدین حاج شیخ محمد تقى بروجردى مقیم و متوفى در تهران، از
علماى محققین و مجتهدین مسلّمین معاصر، داراى مقام علم و فقاهت و از تلامذه مبرز مرحوم آیت الله نائینى و آیت الله آقا ضیاء الدین عراقى و آیت الله العظمى اصفهانى و دیگران بوده.

تقریرات استادش مرحوم نائینى را به رشته تحریر در آورده و به طبع رسانیده و مورد استفاده فضلاى قم و نجف مى‏باشد. وى بعد از فوت مرحوم آیت الله العظمى اصفهانى به ایران آمده و در قم به ملاقات زعیم اعظم آیت الله بروجردى رسیده و بنابر امر و اصرار معظم له در قم اقامت گزیده و به تدریس خارج فقه و اصول پرداخته است، ولى پس از چند سال بنابر دعوت مرحوم آیت الله مجاهد حاج سید ابو القاسم کاشانى قدس الله سره، که نسبت به ایشان محبت و عنایت خاصى داشت به تهران مسافرت کرده و رحل اقامت افکنده و در مسجد شیشه خیابان حاج شیخ هادى به اقامه جماعت و وظائف دیگر روحانى پرداخته و براى عده‏اى از فضلا و محصلین حوزه تهران تدریس نمود.

تألیفات

۱ – نهایه الأفکار، این کتاب یک دوره کامل علم اصول و تقریرات درس آقا ضیاء الدین عراقى است و مشهورترین اثر ایشان
مى‏باشد.

۲ – حاشیه بر عروه الوثقى، حاشیه‏ اى استدلالى بر کتاب عروه الوثقى سید محمد کاظم یزدى مى‏باشد. در این کتاب قدرت علمى و توانایى مؤلف در علم فقه و ذوق سلیم و استعداد درخشان ایشان در استنباط و اجتهاد آشکار و نمایان است.

وى این کتاب را تا قسمت حج رسانده و موفق به اتمام آن نشده است.

۳ – حاشیه فتوائیه، حاشیه مؤلف بر رساله عملیّه است و شامل فتاواى ایشان مى‏ باشد.

۴ – رساله فی الرد على الفرقه البابیه

۵ – رساله فی منجزات المریض

۶ – رساله فی الاجتهاد و التقلید

بعد از آنکه این کتاب به چاپ رسید و در اختیار حضرت آیت الله العظمی بروجردى قرار گرفت از مطالعه آن بسیار شگفت زده شده و مؤلف گرانقدر آن را ستودند و در مجالس خود نیز از ایشان بسیار تقدیر به عمل آوردند.

آخرین کلامى که از ایشان صادر شده و بر روى کاغذ نقش بسته، هنگام نگارش کتاب حاشیه بر عروه الوثقى بوده که نوشته است: «و قضى أمده و انتهى» یعنى  زمان آن به اتمام رسید و پایان یافت.

وفات

سرانجام این عالم اندیشمند پس از عمرى خدمت به حوزه‏ هاى علمیّه و علوم و معارف اسلامى و خدمت به خاندان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم ‏السلام در ۲۴ ذى حجه سال ۱۳۹۱ هجرى قمرى در شهر تهران دیده از این جهان فانى فرو بست. پیکرمطهرش را به شهر مقدس قم انتقال داده و در جوار حرم حضرت فاطمه  معصومه سلام الله علیها به خاک سپردند.