شبهه ابن تیمیه در شأن نزول آیه مودت چیست؟

قرآنی

زمان مطالعه : 4 دقیقه

توسط : رحمت الله ضیایی

0 نظر

سبهه:

ابن تیمیه می گوید اینکه گفته شده طبق آیه: (قُل لاَّ أَسْـئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ ا لْمَوَدَّهَ فِى ا لْقُرْبَى)(۱) [بگو: من هیچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمى کنم ، جز دوست داشتن نزدیکانم (اهل بیتم) ]دوستى و مودّت اهل بیت واجب است، اشتباه است ؛ زیرا این آیه مکّى است و در زمان نزول آن نه على با فاطمه ازدواج کرده بود و نه فرزندى داشته اند.(۲) و مى گوید(۳) : سخن او ـ علاّمه حلّى ـ که مى گوید : خدا آیه : (قُل لاَّ أَسْـئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ ا لْمَوَدَّهَ فِى ا لْقُرْبَى)[بگو: من هیچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمى کنم جز دوست داشتن نزدیکانم (اهل بیتم)] را در شأن آنان نازل کرده ، سخنى دروغ است ؛ زیرا این آیه در سوره شورى قرار دارد و این سوره بدون شکّ مکّى است و قبل از ازدواج على با فاطمه و تولّد حسن و حسین نازل شده است . تا اینکه مى گوید : و عدّه اى از نویسندگان اهل سنّت وجماعت ، و شیعه اعمّ از پیروان احمد و دیگران نقل کرده اند : وقتى این آیه نازل شد، از پیامبر پرسیدند: اى پیامبر خدا اهل بیت کیست؟ فرمود: «علیٌّ وفاطمه وابناهما» [على و فاطمه و دو فرزند آنان] ، ولى باید گفت این روایت به اتّفاق حدیث شناسان دروغ است ؛ به دلیل اینکه این آیه به اجماع اهل علم در مکّه نازل شده چون تمام آیات سوره شورى مکّى است، بلکه همه سوره هاى حمیم مکّى هستند . آنگاه مفصّلاً به تشریح تاریخ ولادت امام حسن و امام حسین(علیه السلام) پرداخته است تا مقدار علم و آگاهیش از تاریخ را به رخ اهل علم بکشد.

پاسخ شبهه

اگر در کتاب ابن تیمیّه غیر از ننگ و عارى که در این جمله هاست از حقّ کشى و وارونه کردن حقّ نسبت به اجر صاحب رسالت ، و تهمت و بهتان و بیهوده گویى ، هیچ عیب و نقص و ننگ و عار دیگرى نبود ، همین براى او تا ابد بس بود . امّا مکّى بودن آیه : حتّى یک نفر هم صریحاً نگفته است که آیه مکّى است، تا چه رسد به اتّفاق دروغینى که وى ادّعا کرده است. او با حدس و گمان جاهلانه از اطلاق جمله علما که گفته اند سوره مکّى است، چنین برداشتى کرده است . و استثنا نمودن علما چهار آیه : (أَمْ یَقُولُونَ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ کَذِباً)(۴)[ آیا مى گویند: «او بر خدا دروغ بسته است» ؟! ]تا (خَبِیرُ بَصِیرٌ)(۵) [نسبت به بندگانش آگاه و بیناست] ، و نیز استثنا کردن برخى علما آیات: (وَالَّذِینَ إِذَ آ أَصَابَهُمُ ا لْبَغْىُ)(۶)[و کسانى که هرگاه ستمى به آنها رسد، (تسلیم ظلم نمى شوند) !] تا (مِن سَبِیل)(۷) که چندین آیه است ، تا چه رسد به آیه مودّت ، همگى ادّعاى مکّى بودن همه آیات سوره شورى را تکذیب مى کند(۸) . و طبق تصریح قرطبى(۹) ، و نیشابورى(۱۰) ، و خازن(۱۱) در تفسیرشان ، و شوکانى(۱۲) در «فتح القدیر» ، و دیگران از ابن عبّاس و قتاده ، چهار آیه آن ، از آیه : (قُل لاَّ أَسْـئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً) به بعد مدنى است و بقیّه مکّى . امّا حدیث شأن نزول آیه و وجوب مودّت اهل بیت : باید دانست که تنها آیت الله علاّمه حلّى و پیروانش نبوده اند که این حدیث را نقل نموده اند ، بلکه همه مسلمانان به جز چند نفر اُموى صفت مانند ابن تیمیّه و ابن کثیر ، بر صحّت حدیث اتّفاق نظر دارند . و خواننده گرامى به نشانه اى از اتّفاق نظر دروغین ابن تیمیّه که به حدیث شناسان نسبت داده است ، برنخورده و هرگز برنخواهد خورد . اى کاش این مرد چند تن از این اجماع کنندگان یا آثارشان و یا پاره اى از کلماتشان را معرفى مى کرد . و امام شافعى در این باره سخن مشهورى دارد ، مى گوید :

یا أهلَ بیت رسولِ اللهِ حبُّکُمُ ***

فرضٌ من اللهِ فی القرآنِ أنزلَهُ کفاکمُ من عظیمِ القدرِ أ نّکمُ ***

مَن لم یُصلِّ علیکم لا صلاهَ لهُ

[ اى اهل بیت پیامبر ، خدا در قرآن محبّت شما را واجب کرده است . همین مقدار براى عظمت شما کافى است که هر کس بر شما صلوات نفرستد نمازش صحیح نیست] . امّا مسأله ازدواج على(علیه السلام) با فاطمه(علیه السلام) و لزوم مقدّم بودن آن بر نزول آیه : ازدواج على با فاطمه (علیه السلام) در مدینه انجام شده، و بر فرض که از این شخص بپذیریم که این آیه در مکّه نازل شده است مى گوییم : چنانکه که میان نزول آیه و مؤخّر بودن ولادت فرزندانشان ـ اگر بپذیریم که مؤخّر بوده ـ منافاتى نیست، میان نزول آیه و مقدّم بودن ازدواج بر آن نیز ملازمه اى نیست ؛ زیرا آنچه که قطعى است و هیچ شکّى در آن راه ندارد ، این است که آن دو بزرگوار از اقربا و نزدیکان رسول الله هستند ؛ امّا على(علیه السلام) به سبب عمو زادگى ، و امّا فاطمه(علیه السلام) به واسطه فرزندى . و امّا فرزندانشان هم چنان که ازدواج آنها در دفتر قضاى الهى ثبت شده بود ، هم چنین در علم ازلى، آفرینش آن دو سرور از آن دو بزرگوار مقدّر شده بود . و در ثبوت حکم و قانونى که به ملاک عام ، حال و آینده را شامل مى شود شرط نیست که هنگام قانون گذارى همه افراد موجود باشند ، بلکه هر یک از آنان در هر زمانى و در هر مکانى و به هر نحوى به وجود بیایند ، حکم درباره او جارى مى شود . علاوه بر آن ، ممکن است که آیه در مکّه ولى در سال حجّه الوداع (آخرین سفر حجّ پیامبر) نازل شده باشد و در آن هنگام ، هم آنها ازدواج کرده و هم امام حسن و امام حسین(علیه السلام) متولّد شده بودند ، و بین نزول آیه در مکّه و بودن آن قبل از هجرت ، هیچ ملازمه اى نیست . (وَیَرَى الَّذِینَ أُوتُواْ ا لْعِلْمَ الَّذِى أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ هُوَ ا لْحَقَّ)(۱۳)[ کسانى که به ایشان علم داده شده ، آنچه را از سوى پروردگارت بر تو نازل شده حقّ مى دانند] .(۱۴)