سر الصلاه

اشاره:

سرالصلاه با نام کامل «سر الصلاه معراج السالکین و صلاه العارفین» کتابی است عرفانی نوشته روح‌الله خمینی پیرامون حقیقت نماز در عرفان اسلامی. این کتاب در ۱۹ خرداد ۱۳۱۸ به اتمام رسیده و در ۲۶ فصل منتشر شده‌است. چاپ جدید این کتاب مشتمل بر مقدمه آیت‌الله جوادی آملی، وصیتنامه‌ای اخلاقی از خمینی خطاب به فرزندش سید احمد، متن اصلی کتاب سرالصلوه، فهرست‌های راهنما و تصویر کامل دستخط نسخه اصل کتاب است.

موضوع

به گفته فرامرز حاج‌منوچهری موضوع این کتاب «شرح برخی از مقامات روحی اولیای خدا در سلوک روحانی و معراج ایمانی نماز است».در این کتاب نویسنده به بیان چگونگی نماز، حضور قلب، طهارت با آب و خاک، مکان و لباس و بدن نمازگزار، وقت نماز، سرّ استقبال کعبه و اسرار واجبات نماز – به زبان اهل عرفان – پرداخته‌است. به عقیده حاج‌منوچهری اصل سخن خمینی در این اثر، «بیان اسرار اذکار افعال و مقارنات و فرهنگ نماز است، چنان‌که نزد عارفان و واصلان محقق می‌گردد. مؤلف در این اثر به تفاوتِ میان نمازهای کسان مختلف نیز پرداخته، و نماز اهل ایمان و اهل باطن، اصحاب حقیقت و اصحاب سرّ، اصحاب قلوب و اصحاب جذب، و اصحاب ولایت و ارباب صحو بعد المحو را در لایه‌ها و سطوح مختلف بیان داشته‌است. »

چاپ‌ها

کتاب برای اولین بار در جلد اول «یادنامه شهید مطهری»، در سال ۱۳۶۰ با اجازه و اهدای خودش در ۷۱ صفحه از سوی انتشارات آموزش انقلاب اسلامی به چاپ رسید. سپس تحت عنوان «اسرار نماز یا معراج السالکین و صلاه العارفین» در ۱۲۰ صفحه بدون ذکر خصوصیات چاپ شد و برای سومین بار تحت عنوان «سرّالصلاه یا صلاه العارفین و معراج السالکین» در ۱۸۴ صفحه با ترجمه آیات و روایات و تصحیح و مقدمه سید احمد فهری از سوی انتشارات پیام آزادی منتشر شد. برای مرتبه چهارم نیز همراه با ترجمه آیات و روایات و شرح مطالب در ۳۰۷ صفحه از سوی سید احمد فهری تنظیم و توسط انتشارات نهضت زنان مسلمان چاپ و منتشر شد.

سرفصل‌ها

سرفصل‌های این کتاب شامل این عنوان‌ها می‌باشد:
۱. اسرار اذان و اقامه
۲. فرق بین سالک و واصل
۳. حضور قلب و مراتب و مقدمات آن
۴. طهارت و سر آن
۵. معنای عرفانی وضو فلسفه ستر عورت
۶. ازاله نجاست از ثوب و بدن
۷. وقت و مکان مصلی
۸. سر استقبال به کعبه
۹. پاره ای از اسرار قیام
۱۰. نیت
۱۱. تکبیر
۱۲. قرائت
۱۳.استعاذه
۱۴. تفسیر سوره حمد و توحید و گوشه‌ای از اسرار رکوع و سجود
۱۵. تشهد و سلام و در آخر اشاره ای به تکبیرهای پایانی نماز.
بخشی از وصیت نامه خمینی در کتاب
وی در سال ۱۳۶۳ ضمن اهدای یک جلد از آن می‌نویسد: «…. دخترم! هر چند در تو به حمد اللَّه لطافت روحی یافتم که امید آن است که هدایت اللَّه شامل حالت شود و با عنایت او- جلّ و علا- از چاه عمیق طبیعت خلاص شوی و به صراط مستقیم انسانیت راه‌یابی، لکن از کید شیطان و نفس خطرناکتر از آن غافل مباش و به خدای بزرگ پناهنده شو انَّهُ رَحیمٌ بِعِبادِه. دخترم! اگر از مطالعه این اوراق خدای نخواسته نتیجه حاصل نشود مگر خودنمایی و مجلس آرایی و سر توی سرها آوردن، بهتر است از مطالعه آن صرف نظر بلکه احتراز کنی که مبادا چون من گرفتار تأسف شوی؛ و اگر- ان شاء اللَّه- خود را مهیّا کنی که از مطالبی که از کتاب و سنّت و اخبار اهل بیت عصمت و افادات اهل معرفت اخذ شده‌است به جان استفاده کنی و استعداد و لطافت قریحه‌ای را که خداوند عطا فرموده به کار اندازی، بسم اللَّه! این گوی و این میدان. امید است در این معراج انسانی و معجون رحمانی دل از غیر خالی کنی و با آب حیات، قلب را شستشو دهی و چهار تکبیر زده، خود را از خودی برهانی تا به دوست برسی وَ مَنْ یَخْرُجْ مِنْ بَیْتِهِ مُهاجِراً الَی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ یُدْرِکْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ اجْرُهُ عَلَی اللَّه. بارالها! ما را مهاجر الی اللَّه و رسوله قرار ده و به فنا برسان…»
شرح
سید احمد فهری زنجانی در ۳۰۷ صفحه شرحی بر این کتاب نگاشته‌است که انتشارات نهضت زنان مسلمان آن را چاپ و منتشر نموده‌است. کتاب مزبور در سال ۱۳۶۹ خورشیدی، به انضمام دست نوشته وی از این کتاب، تحت عنوان «سر الصلوه، معراج السالکین و صلوه العارفین» از سوی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی منتشر شد. عبدالله جوادی آملی نیز مقدمه‌ای را در ۱۸ صفحه بر این کتاب افزوده‌است.

منابع

۱. «کتاب‌شناسی آثار امام خمینی (ره)». خبرگزاری میزان، ۱۴ خرداد ۱۳۹۴. بازبینی‌شده در ۱۰ مارس ۲۰۱۸.
۲. «آثار و تألیفات امام خمینی (ره) در یک نگاه». باشگاه خبرنگاران جوان، ۱۵ خرداد ۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۱۰ مارس ۲۰۱۸.
۳. «کتاب‌شناسی توصیفی، سیری در آثار ارزشمند حضرت امام خمینی رحمه الله». پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، ۸ بهمن ۱۳۸۶. بازبینی‌شده در ۱۱ مارس ۲۰۱۸.
۴. «بازخوانی تاریخی / اهدای کتاب آداب الصلاه امام خمینی به خانم دکتر فاطمه طباطبایی» ‎(فارسی)‎. جماران.
۵. حاج‌منوچهری، فرامرز. «خمینی ـ اندیشهٔ اجتماعی ـ فرهنگی». در دایره المعارف بزرگ اسلامی. ج. ۲۲. تهران: مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۵. بازبینی‌شده در ۲۰ اسفند ۱۳۹۶.
۶. «سیری در تالیفات اخلاقی عرفانی حضرت امام». جماران، ۷ اسفند ۱۳۸۷. بازبینی‌شده در ۱۱ مارس ۲۰۱۸.
۷. «نگاهی به مجموعه کتاب‌های حضرت امام خمینی (ره)».

منبع: ویکی پیدیا