زندگینامه علامه امینی (عبدالحسین) و خدمات علمی ایشان

علامه امینی عبدالحسین، از علمای بزرگ شیعه در قرن چهاردهم هجری قمری است، وی نویسنده کتاب باارزش الغدیر در اثبات ولایت امیر مومنان علی ابن ابی طالب (علیه السلام)، محدث، فقیه، مورخ، متکلم، نسخه شناس بود.

علامه امینی فرزند میرزا احمد امینی در سال ۱۳۲۰ق در تبریز دیده به جهان گشود. میرزا احمد امینی پدر علامه امینی از علمای تبریز و از ائمه جماعات این شهر و مورد احترام بود.

علت اینکه به این خاندان امینی می گویند این بوده که جدّش «مولا نجفقلی»، مشهور به «امین الشرع» بود به همین جهت به آنها امینی می گویند، علامه امینی  علوم ابتدایی مانند قرائت قرآن و مقدمات علوم عربی، را در تبریز فرا گرفت، سپس وارد حوزه علمیه شد علم فقه و علم اصول را از نزد سید مرتضی خسروشاهی و سید محمد مولانا، مولف مصباح السالکین، و و شیخ حسین، مولف هدایه الانام تحصیل نمود.

علامه امینی در ۲۸ ربیع‌الثانی ۱۳۹۰ق در ظهر جمعه، دیده از جهان فرو بست، پیکر مطهرش ایشان در چندین شهر مانند تهران، بغداد، کاظمین، کربلا و نجف تشیع شد و پس از طواف دادن بر گرد آستان مقدس علوی به وصیت خود او، در حجره ای در کتابخانه امیرالمؤمنین (علیه السلام) که خود بنیانگذار آن بود، به خاک سپرده شد.

چگونگی نگارش الغدیر توسط علامه امینی

بیش از پنجاه سال است که از تدوین کتاب الغدیر می گذرد. با اطمینان می توان گفت که جامعه محققین اعم از شیعه و سنی با نام الغدیر و با نوشته های علمی و عمیق و محققانه و پر احساس علامه امینی آشنا هستند.

اما در طول این زمان هنوز کسی نتوانسته برای الغدیر حتی صفحه ای ردیه و یا نقدی که قابل اعتنا باشد، بنویسد و این خود نشانگر استحکام و متقن بودن مطالب این کتاب است که حتی مخالفین شیعه نیز نتوانسته اند اشکالی بر آن وارد نمایند.

وی در شبانه روز حدود ۱۷ ساعت مطالعه و کار می کرد و برای مطالعه کتبی که در دسترس نداشت رنج سفرهای گوناگونی به جان خرید.

علامه خود می گوید که من برای نوشتن الغدیر ۱۰ هزار جلد کتاب از «باء» بسم الله تا «تاء» تمّت آن خوانده ام. و به ۱۰۰ هزار جلد کتاب، مراجعات مکرر داشته ام.

بدون شک در کنار تلاش و همت والای این مرد بزرگ، عوامل دیگری نیز در خلق این کتاب باارزش موثر بوده است. از علامه امینی و نزدیکان این بزرگوار به کرات نقل شده است که در هنگام مواجه شدن با مشکلی در مسیر نگارش این کتاب، به حرم حضرت علی (علیه السلام) پناه برده و از آن خورشید عالم تاب کمک می طلبیدند.

هر کس این کتاب را می خواند، درک می کند که توفیق الهی و کمک های امیرالمومنین (علیه السلام) در نگارش این کتاب موثر بوده است. این کتاب در ۲۰ جلد به زبان عربی، با نثری شیوا و رسا نگارش یافته است.

کتابخانه امیر المومنین (علیه السلام)

یکی از خدمات علمی فرهنگی علامه امینی برای جامعه تشیع تاسیس کتابخانه عمومی امیرالمومنین (علیه السلام) نجف اشرف است که ۱۸ ذی‌الحجه ۱۳۷۹ق، توسط ایشان و با حضور آقابزرگ تهرانی افتتاح شد.

این کتابخانه از نگاه منابع بسیار غنی است به گونه ای که ۵۰۰ هزار عنوان کتاب در زبان های مختلف و حدود ۷۰ هزار عنوان کتاب خطی دارد. علامه امینی کتاب های مربوط به خودش که در طی سالیان متمادی جمع آوری نموده بود و در نگارش کتاب الغدیر از انها استفاده نموده بود در این کتابخانه اهدا نمود و در پی آن فرزند علامه نیز کتاب ها شخصی خویش را در این کتاب خانه اهدا کرد. [۱]

دیدگاه علما درباره الغدیر

علامه بزرگوار سیدشرف الدّین درباره الغدیر نکات مهمی دارد او می فرماید: «گفتار ما در مقام تقریظ و قدردانی از ادای حق بزرگی که تو بر گردن مسلمانان پیدا کردی عاجز است. کتاب الغدیر از حد ستایش بالاتر است.

این کتاب مثل و مانندی ندارد. همین قدر می گویم که امت اسلامی تو را از پهلوانان نادری که در عرصه علم و جهاد به وجود آمده اند می داند و از خداوند تبارک و تعالی می خواهد که بازویت را محکم و در پیمودن این راه نورانی خیر و صلاح که در پیش گرفته ای تایید نماید».

اخوان ثالث، در ستایش کتاب الغدیر سروده ای نغزی دارد که در آن چنین آمده است: «امینی پاکبازِ دین و حق، کاندر قمارِ عشق، به نقدِ عمر و هستی زد، همه داوِ تمامی خوش، غدیری کرد بی همتا، چنان چون بیکران دریا…».[۲]

عبدالفتاح عبدالمقصود مصری: «در حالی که نمی توانستم دیدگانم را از سطرهای این کتب و کلمه های آن برگیرم، چیزی نمانده بود که خرد و فرزانگی ام در جهانی پهناور از معرفت و بینش سردرگم شود…. آیا این غدیر است؟ نه، دریایی آکنده از مروارید است. مرواریدهای گونه گون رنگارنگ که هوش و خرد از شمردن آن حیران ناتوان می شود.

استاد عبدالفتّاح عبدالمقصود مصری، نویسنده معروف می نویسد: «امینی آن غوّاص و شناوری است که موکلّ و مکفّل شده به پرده برداشتن گوهرهای گران قدر از دریا… امینی جهانی است وسیع که در آن هوش و حافظه خوانندگان گم می شود… جهان بدون علی (علیه السلام) بازار گم راهی است و انسانیّت بی وجود او کانون جاهلیّت و نادانی است».

مناظره قوی و ماندگار

نقل شده که زمانی علمای اهل سنت علامه امینی را دعوت می ­کنند. اما ایشان قبول نمی کند، بالاخره علامه دعوت را می­پذیرد و شرط می گذارد که فقط صرف شام باشد و هیچ گونه بحثی صورت نگیرد آنها نیز می پذیرند. پس از صرف شام یکی از علمای اهل سنت که در آن جمع زیادی از علما نشسته بود (حدود ۷۰ الی ۸۰ نفر) می خواست بحث را شروع کند که علامه امینی گفت: قرار ما این بود که بحثی صورت نگیرد!

اما باز آنها گفتند: پس برای متبرک شدن جلسه از همین جا هر نفر یک حدیث نقل کند تا مجلس نورانی گردد. ضمناً تمام حضار در جلسه حافظ حدیث بودند و حافظ حدیث به کسی گفته می شود که صد هزار حدیث حفظ باشد.

آنان شروع کردند یکی یکی حدیث نقل کردند تا اینکه نوبت به علامه امینی رسید. او گفت: شرط من برای گفتن حدیث این است که ابتدا همگی بر معتبر بودن یا نبودن سند حدیث اقرار کنید. همه قبول کردند. سپس علامه امینی فرمود: قال رسول الله (صلوات الله علیه ): من مات و لم یعرف امام زمانه مات میته جاهلیه»[۳]: هر کس بمیرد و امام زمان خود را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است.

سپس از تک تک حضار در جلسه در رابطه با معتبر بودن حدیث اقرار گرفت و همه حدیث را تایید کردند. سپس گفت حال که همه حدیث را تایید کردید یک سوال از شما دارم:

آیا فاطمه الزهرا ( سلام الله علیها ) امام زمان خود را می شناخت یا نمی شناخت…؟ اگر می شناخت، امام زمان فاطمه (سلام الله علیها) چه کسی بود؟

حضار مجلس مدتی مبهوت و ساکت شده سر به زیر انداختند و چون جوابی برای گفتن نداشتند یکی یکی جلسه را ترک کردند و با خود می گفتند اگر بگوییم نمی شناخت، پس باید بگوییم که فاطمه (سلام الله علیها) کافر از دنیا رفته است و حاشا که سیده نساء العالمین کافر از دنیا رفته باشد و اگر بگوییم می شناخت چگونه بگوییم امام زمانش ابوبکر بوده؟

این در حالی است که بخاری (از سرشناس ترین علمای اهل سنت) گفته: ماتت و هی غاضبه علیهما – فاطمه (سلام الله علیها) در حالی از دنیا رفت که به شدت نسبت به ابوبکر غضبناک بود “و چون مجبور می شدند بر حقانیت و امامت علی بن ابیطالب (علیه السلام ) اقرار بورزند سکوت کرده و جلسه را با خجالت ترک کردند.[۴]

آثار علامه امینی

۱. تفسیر فاتحه الکتاب

۲.شهداء الفضیله

۳. کامل الزیاره

۴. ادب الزایر لمن یممّ الحایر

۵. سیرتنا و سُنّتنا

۶. تعالیق فی اصول الفقه علی کتاب الرسائل للشیخ الانصاری

۷. تعالیق فی الفقه علی کتاب المکاسب للشیخ الانصاری

۸. المقاصد العلیّه فی المطالب السنیّه

۹. ریاض الانس

۱۰. رجال آذربایجان

۱۱. ثمرات الاسفار

۱۲. العتره الطاهره فی الکتاب العزیز – او – الآیات النازله فی العتره الطاهره

۱۳. الغدیر

نتیجه

علامه امینی از علمای بزرگ جهان تشیع با نوشتن کتاب گرانسنگ و ارزشمند الغدیر تحول علمی فرهنگی عظیمی در جهان اسلام به وجود آورد، این کتاب حاوی مطالب گرانبهایی در مورد امام علی (علیه السلام) و غدیر خم است.

ایشان در مدت چهل سال این أثر باارزش را تألیف نمود و در این راستا با مشقت فراوان به اکثر کتابخانه های جهان اسلام مراجعه کرد و کتاب های مورد نیاز خود را مطالعه و تحقیق نمود. کتاب الغدیر بر اساس مستندات برادران اهل سنت نگارش گردید و به همین سبب مورد استقبال علمای فریقین واقع شد.

پی نوشت ها

[۱]. لطفی، علامه امینی جرعه نوش غدیر، ۱۳۷۹ش، ص۶۳.
[۲]. اخوان ثالث، گزینه اشعار، ۱۳۷۹ش، ص۳۶۰.
[۳]. ابن حنبل، مسند احمد، ۱۴۲۱ق، ج۲۸، ص۸۸.
[۴].  https://fa.shafaqna.com/news/611319
[۵]. مقدمه الغدیر، ج ۱، ص۸۲ – ۱۱۷، چاپ ۱۳۶۸، متن عربی.

 منابع

1. لطفی، مهدی، علامه امینی جرعه نوش غدیر، قم، نسیم حیات، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
2. أحمد بن حنبل، أبو عبدالله، مسند احمد، تحقیق: شعیب الأرنؤوط، بیروت: مؤسسه الرساله، ۱۴۲۱ق.
3. الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب‏، علامه امینى‏، مرکز الغدیر، قم‏، اول، ۱۴۱۶ ق‏.