روزه و احکام آن در اسلام

اشاره:

این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمی تواند معیاری برای اعمال دینی باشد. روزه هر چند در ادیان پیش از اسلام بوده است اما در فرهنگ اسلامی، احکام خاصی دارد. روزه از نظر فقهی، چهار قسم است: واجب، مستحب، مکروه و حرام است و به لحاظ عرفانی سه درجه عام، خاص و خاصُ الخاص دارد. منابع دینی، برای روزه آثار اخلاقی و معنوی متعددی بر شمرده اند. در ماه رمضان همه مسلمانان – در صورت داشتن شرایطی که در کتابهای فقهی ذکر شده است- باید روزه بگیرند و در صورت نافرمانی باید کفاره بپردازند.

پیشینه تشریع روزه

روزه (صیام) در لغت به معنای خودداری از انجام کاری است و در اصطلاح شرع به معنای بازداشتن نفس از همه چیزهایی است که روزه را باطل می کند.(مُفطِرات)

روزه در ادیان پیش از اسلام بوده است. تورات[۱] [یادداشت ۱][۲] و انجیل[۳] گزارش هایی از روزه گرفتن امتهای پیشین را گزارش داده است.(توضیح بیشتر: [۱])

در منابع اسلامی، گزارشی از زمان تشریع اصل روزه نیست اما وجوب روزه ماه رمضان در در بیست و هشتم شعبان سال ۲ هجری قمری، ۱۳ روز پس از تغییر قبله تشریع شد.[۴] هرچند قبل از آن هم پیامبر و برخی مسلمانان روزه می گرفتند. دستور روزه گرفتن در ماه رمضان و بسیاری از احکام مربوط به آن در سوره بقره آیات ۱۸۳-۱۸۵، و آیه ۱۸۷ آمده است.

در ابتدای تشریع این حکم، روزه داران پس از افطار، فقط تا وقتی که به خواب نرفته بودند مجاز بودند غذا بخورند و زناشویی، در شب و روز ماه رمضان حرام بود. این دو حکم پس از مدتی منسوخ شد.[۵]

فلسفه روزه داری

در منابع دینی، روزه یکی از ستون های پنج گانه اسلام[۶] و گونه ای از جهاد[یادداشت ۲]شمرده شده و دارای آثار ذیل است:

۱. کسب تقوا[۷]
۲. کفاره برخی گناهان[۸]
۳. عامل مساوات بین غنی و فقیر[یادداشت ۳]
۴. وسیله امتحان و تثبیت اخلاص[یادداشت ۴]
۵. زکات بدن[یادداشت ۵]
۶. یادآوری گرسنگی و تشنگی قیامت[یادداشت ۶]
۷. رهایی از درد گرسنگی و تشنگی قیامت [یادداشت ۷]
۸. سپری در برابر آتش آخرت[یادداشت ۸]
۹. عامل شادی در قیامت [یادداشت ۹]
۱۰. یاری دهنده در مشکلات دنیا و آخرت[یادداشت ۱۰]
۱۱. عامل استجابت دعا هنگام افطار[یادداشت ۱۱]
۱۲. عامل تندرستی بدن[یادداشت ۱۲]
۱۳. عامل تقویت حافظه [یادداشت ۱۳]
۱۴. سپری از آفات دنیا[یادداشت ۱۴]
۱۵. آرامبخش دلها[یادداشت ۱۵]

 ۱۶. عامل دوری شیطان[یادداشت ۱۶]

۱۷. دربرگیرنده پاداش ویژه الهی (یا اینکه خود خدا پاداش خاص روزه دار است)[یادداشت ۱۷]
۱۸. عامل اشتیاق بهشت [یادداشت ۱۸]
۱۹. ترک روزه عامل بی ایمانی[یادداشت ۱۹]

همچنین، به باور برخی، روزه روحیه نظم، قناعت و صبر در برابر گناهان و مشکلات زندگی را نیز در فرد و جامعه تقویت می کند. بنابر آمارهای منتشر شده در رسانه ها، آمار تخلفات اجتماعی در ماه رمضان کاهش قابل ملاحظه ای پیدا می کند.[۹]

روزه حقیقی در احادیث، ترک همه چیزهایی معرفی شده که خدا نمی پسندد،[یادداشت ۲۰] روزه ای که چشم و گوش و مو و پوست هم روزه دار باشد،[یادداشت ۲۱] و روزه دهان بالاتر از روزه شکم و روزه قلب بالاتر از روزه دهان معرفی شده است.[یادداشت ۲۲]

روزه در فقه

روزه دارای احکام متعددی است و در برخی از فروعات آن میان فقهای مذاهب مختلف اسلامی اختلافاتی وجود دارد اما به طور کلی و بر اساس فقه شیعه، روزه دارای احکام ذیل است:

اقسام روزه

روزه از جهت احکام شرعی چهار گونه است:

روزه های واجب

۱.  روزه ماه رمضان

۲. روزه قضا
۳. روزه قضای پدر (و یا مادر)
۴. روزه سومین روز اعتکاف
۵. روزه به جای قربانی در حج[یادداشت ۲۳]
۶. کفاره نذر و قسم
۷. کفاره افطار عمدی روزه واجب

روزه های حرام

۱. روزه عید فطر و عید قربان

    در روزی که انسان نمی داند آخر ماه شعبان است یا اول ماه رمضان (یوم الشک)، اگر به نیت اول ماه رمضان روزه بگیرد حرام است، ولی اگر به نیت آخر شعبان روزه بگیرد صحیح بوده و اگر بعدا معلوم شود اول ماه رمضان بوده به عنوان روزه ماه رمضان حساب می شود.

۲. اگر کسی یقین یا گمان دارد روزه برایش مضر است ولی باز روزه بگیرد، روزه اش صحیح نیست.
۳. روزه سکوت، یعنی نیت کند که علاوه بر مفطرات دیگر روزه، از سخن گفتن نیز در طول روز پرهیز کند.
۴. روزه وِصال، یعنی عمدا روزۀ دو روز را به هم پیوند دهد بدون اینکه بین آنها افطار کند.
۵. روزه ایام تشریق برای کسانی که در سرزمین مِنا هستند
۶. روزه مسافر[۱۰]

  روزه های مکروه        

۱. روزه روز عاشورا
۲. روزی که انسان شک دارد روز عرفه است یا عید قربان، مکروه است.
۳. روزۀ میهمان بدون رضایت میزبان

روزه های مستحب        

در بقیه روزهای سال روزه مستحب است. البته در مورد روزه برخی از روزها سفارش بیشتری شده است.

در بین مسلمانان رایج است که برای آمادگی نوجوانان نابالغ برای روزه کامل، برخی روزها میان وعده های بین صبحانه (یا سحری) تا ناهار و از ناهار تا افطار را حذف و آنان را تشویق به روزۀ به اصطلاح کله گنجشکی می کنند.

مکلفان روزه

روزه ماه رمضان بر هر فرد مسلمانی که شرایط تکلیف را دارد واجب است مگر موارد ذیل:

افراد مسن و یا بیمارانی که امید به بهبودی برایشان نیست، در صورت سختی زیاد، می توانند از روزه گرفتن خودداری کنند بدون آنکه مجبور باشند قضای آن را به جای آوردند. این افراد باید به ازای هر روزی که روزه نگرفتند یک مُد طعام ببخشند.
اگر زنان باردار یا شیرده بترسند که روزه برای خودشان یا کودک ضرر داشته باشد، شکستن روزه بر آنها واجب است؛ گرچه قضای روزه نیز بر گردن آنهاست.
بیمارانی که احتمال بهبودی برایشان می رود و آنهایی که تاب گرسنگی و تشنگی را ندارند، می توانند روزه شان را بشکنند به شرط آنکه قضای اش را به جای آورند. اگر انسانی در خطر مرگ یا از دست دادن عضوی از اعضای بدن است، شکستن روزه بر او واجب می گردد.
خانم ها در شرایط عادت ماهیانه و نِفاس

روزه نوبالغان

کسانی بر اثر ضعف جسمانی روزه گرفتن برای آنها قابل تحمل نباشد یا برای آنان ضرر داشته باشد، می توانند روزه خود را افطار کنند، مانند دختران ۹ ساله. ضعف جسمانی به تنهایی موجب سقوط روزه نیست، بلکه اگر به حرج و مشقت برسد، روزه از او ساقط می شود. قضای این روزه بر او واجب است و اگر نتواند تا رمضان بعد قضا کند، برای هر روز، یک مد طعام دهد.[۱۱]

کیفیت روزه گرفتن

برای روزه گرفتن باید با نیت قصد قربت به خدای متعال نوع روزه را در دل معین کرده و از چیزهایی که روزه را باطل می کند دوری کرد. (برای مشاهده احکام بیشتر: [۲] [۳])

زمان نیت روزه:

۱. روزه ماه رمضان:   قبل از اذان صبح، یا اول ماه به نیت همه روزهای ماه رمضان.

۲. قضای روزه: اگر تا قبل از اذان ظهر کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده می تواند نیت قضای روزه کند.

۳. روزه های مستحبی: اگر تا قبل از غروب کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده می تواند نیت روزه مستحبی کند.

روزه در شهرهای نزدیک قطب

مسلمانان کشورهایی مانند سوئد (در نزدیکی قطب شمال)، با ساعت های طولانی روزۀ ماه رمضان در روزهای تابستان رو به رو هستند. سازمان های اسلامی و مراجع تقلید، درباره حکم روزه در این مناطق دیدگاه های گوناگونی دارند و هنوز هیچ توافقی درباره چگونگی روزه داری مسلمانان در این کشورها صورت نگرفته است.[۴] [۵] [۱۲]

مُبطِلات روزه

اعمالی که انجام عمدی آنها باعث باطل شدن روزه می شود نُه چیز است:

۱. خوردن و آشامیدن (در آنچه غیر از راه حلق باشد مثل تزریق، محل اختلاف است)
۲. آمیزش جنسی (چه از راه حلال باشد یا راه حرام)
۳. دروغ بستن بر خدا، رسول خدا و امامان
۴. رساندن غبار غلیظ (مانند سیگار) به حلق بنا بر فتوای بیشتر فقها
۵. باقی ماندن بر جنابت، حیض و نفاس تا اذان صبح
۶. استمناء به معنی خارج کردن منی (چه از راه حلال باشد چه از راه حرام)
۷. اماله با مایعات بنا بر فتوای برخی فقها
۸. استفراغ کردن
۹. فرو بردن سر در آب بنا بر فتوای برخی فقها

نوشیدن آب در حال عُسر و حَرَج (=سختی شدید)

به فتوای عده ای از فقها روزه دار اگر دچار تشنگی شدید غیرقابل تحمل شود، می تواند به قدر ضرورت و رفع تشنگی آب بنوشد.[۱۳] اما اینکه این روزه باطل یا صحیح است، اختلاف است. برخی صحیح دانسته اند و در نتیجه نیازی به قضا نیست.[۱۴] و برخی از فقها اگرچه نوشیدن آب را جایز دانسته اند، اما روزه را باطل می دانند و باید قضا شود.[۱۵]

اِفطار یا بازکردن روزه

شکستن یا بازکردن روزه را افطار گویند.[۱۶] مطابق فقه اهل سنت روزه دار بهتر است در بازکردن روزه خود به محض غروب خورشید شتاب کند، حال آنکه طبق دیدگاه مشهور در فقه شیعه، روزه دار باید تا وقت اذان مغرب صبر کند.[۱۷] مسلمانان معمولاً روزه را با خرما باز می کنند. برخی از مسلمانان بعد از بازکردن روزه نماز می خوانند و سپس آماده وعده غذایی بزرگتری می شوند که معمولاً شامل غذاهای مخصوص به این ماه است. از آنجا که افطاری دادن به روزه دار فضیلت بسیار دارد[۱۸] [یادداشت ۲۴] این غذا خوردن ها فرصتی برای بازدید بستگان، همسایگان و دوستان از یکدیگر نیز هست.

در بعضی مکان ها مانند حرم امام رضا و برخی مساجد پس از نماز جماعت مغرب و عشا سفرۀ افطار مختصری پهن می شود که مورد استقبال نمازگزاران قرار می گیرد. در گذشته به هنگام افطاری و سحری توپ در می کردند یا در بوق می دمیدند.[۱۹]

کفاره روزه

اگر شخص به علت بیماری یا مسافرت و… روزه ماه رمضان را افطار کرده باشد باید پس از ماه رمضان قضای آن را بگیرد و اگر تا ماه رمضان سال بعد موفق به گرفتن قضای آن نشده باشد علاوه بر قضای روزه برای هر روز یک مُد طعام (۷۵۰ گرم آرد، گندم، برنج، نان و…) به عنوان کفاره به فقیر بدهد و اگر بدون عذر عمدا روزه خود را باطل کرده باشد برای هر روز علاوه بر قضای آن روز، ۶۰ مُد طعام (نه پول آن) به ۶۰ مسکین باید بدهد و یا ۶۰ روز روزه بگیرد که ۳۱ روز آن (بر طبق فتوای مشهور فقها) باید پشت سر هم باشد.

اگر به چیز حرامی روزه را باطل کرده است علاوه بر اطعام ۶۰ مسکین برای هر روز، ۶۰ روز روزه به همان کیفیت باید بگیرد.

کسی که قضای روزه ماه رمضان را گرفته، اگر بعدازظهر روزه اش را باطل کند، باید به ده فقیر، هرکدام یک مُد طعام بدهد و اگر نمی تواند، سه روز روزه بگیرد.

روزه در ادبیات عرفانی

در ادبیات عرفانی، روزه سه درجه دارد: روزه عام، روزه خاص و روزه خاص الخاص.

    روزه عام این است که انسان از چیزهایی که روزه را باطل می کند دوری کند.

    روزه خاص این است که علاوه بر احتراز از این موارد، چشم و گوش و زبان و دست و پا و سایر اعضاء و جوارح او هم روزه باشند، روزها را روزه بگیرد و شب ها را به دعا بپردازد و از آزار دادن مردم یا حسد ورزیدن به ایشان بپرهیزد و دشمنی های شخصی را به کناری نهد و روزی که روزه می گیرد همانند سایر روزهایش نباشد.

    روزه خاص الخاص هم این است که علاوه بر رعایت موارد بالا، قلب او هم روزه باشد؛ یعنی قلب خود را از توجه به غیر خدا نگه دارد و نفس خود را از خواهش ها و شهوات باز دارد به گونه ای که فکر گناه هم نکند.

روزه از منظر پزشکی

با توجه به این که روزه دار باید در طول روز از خوردن و آشامیدن پرهیز کند، این امر بر روی فعالیت بدنی وی تاثیراتی را بر جای می گذارد و دانشمندان در مورد نحوه و میزان این تاثیرات، تحقیقات متعددی را انجام داده اند.[۲۰][۲۱][۲۲] [۲۳] به همین دلیل پزشکان، توضیه های غذایی ویژه ای برای روزه داران دارند.

پی نوشت:

۱. خروج ۳۴:۲۹.
۲. یهوشافط پس از پیروزی یهودیه بر موآبی ها و عمونیان چهل روز روزه گرفت. دوم تواریخ ۲۰:۳.
۳. انجیل لوقا، ۵:۳۴.
۴. علامه مجلسی، بحار الانوار، ج۱۹، ص۱۳۹؛کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۳۷؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۴۲.
۵. طبرسی، جوامع الجامع، جامعه مدرسین، ج۱، ص۱۰۶؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۸۱.
۶. امام محمد باقر(علیه السلام): بُنِی الْإِسْلَامُ عَلَی خَمْسَهِ أَشْیاءَ عَلَی الصَّلَاهِ وَ الزَّکاهِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّوْمِ وَ الْوَلَایه؛ اسلام بر پنج چیز استوار است، بر نماز و زکات ۷. حج و روزه و ولایت (کلینی، کافی، ۱۴۰۷ش، ج۴، ص۶۲).
۸. یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! روزه بر شما واجب گشت، همانگونه که بر ۹. مردمان پیش از شما واجب گشت؛ شاید تقوا پیشه کنید (سوره بقره، آیه ۱۸۳).
۱۰. سوره نسا، آیه ۹۲؛ سوره مائده، آیه ۸۹ و ۹۵؛ سوره مجادله، آیه ۴.
۱۱. «کاهش ۵ تا ۳۳ درصدی جرایم در ماه رمضان».
۱۲. علامه طباطبایی، المیزان، مؤسسه النشر الإسلامی، ج۳، ص۶۶۲.
۱۳. خمینی، استفتائات،، ج۱، ص۳۳۳، س۸۸؛ نظر مراجع عظام تقلید پیرامون روزه داری با ضعف جسمانی.
۱۴. هجده ساعت روزه داری در سوئد؛ به گزارش شیعه آنلاین به نقل از مهر؛ ۱۱ مرداد ۱۳۹۰.
۱۵. حکیم، مستمسک العروه الوثقی ج۸، ص۳۲۴؛ آملی، مصباح الهدی، ج۸، ص۱۴۰، خمینی، استفتاآت، ج۱، ص۳۲۱.
۱۶. شهید اول، الدروس الشرعیه، ج۱، ص۲۷۳ و ص۲۷۶؛ حلی، منتهی المطلب، ج۹، ص۱۳۹؛ شیخ بهایی، التعلیقه علی الرساله الصومیه ص۴۹-۵۰؛ اردبیلی، ۱۷. مجمع الفائده، ج۵، ص۳۲۵-۳۲۶؛ حکیم، مصباح المنهاج، کتاب الصوم، ص۱۶۱؛ سبحانی، رساله توضیح المسائل، مساله ۱۲۵۶.
۱۸. مانند:آملی، مصباح الهدی، ج۸، ص۱۴۰؛ حکیم، مستمسک العروه الوثقی ج۸، ص۳۲۴؛ سبزواری، مهذب الاحکام ج۱۰ ص۱۳۲.
۱۹. فرهنگ فارسی عمید، « افطار ».
۲۰. Fasting: Encyclopedia Iranica.
۲۱. امام صادق(علیه السلام): مَنْ فَطَّرَ صَائِماً فَلَهُ مِثْلُ أَجْرِه — هر کس روزه داری را افطار دهد، برای او هم مثل اجر روزه دار است تهذیب الاحکام (تحقیق خرسان) ج۴، ص۲۰۱، ح۵۷۹ – کافی (ط-الاسلامیه) ج۴، ص۶۸، ح۱.
۲۲. دانشنامه جهان اسلام، « بوق ».
۲۳. Ramadan fasting is good for the heart.
Every Other Day Fasting May Reduce Cancer Risk| Worldhealth.net Anti-Aging News.
, , The miracle of fasting: proven through history for physical, mental and spiritual rejuvenation, Health Science Publications, Inc. , 2004, ; pp. ff1ii–۵۲٫
University, 05/25/2010 Brigham Young Carrie Van Dusen

یاداشتها:

1. داوود در هنگام بیماری پسرش روزه گرفت. دوم سموئیل ۱۲:۱۵.
2. حضرت محمد(صلی الله علیه و آله): الصَّوْمُ فِی الْحَرِّ جِهَاد؛ روزه گرفتن در گرما، جهاد است (علامه مجلسی، بحار الانوار، بیروت، ج۹۳، ص۲۵۷، ح۱۴.
3. امام صادق(علیه السلام): إِنَّمَا فَرَضَ اللَّهُ (عَزَّ وَ جَلَّ) الصِّیامَ لِیسْتَوِی بِهِ الْغَنِی وَ الْفَقِیر؛ خداوند روزه را واجب کرده تا بدین وسیله دارا و ندار (غنی و فقیر) مساوی گردند (شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۷۳، ح۱۷۶۶).
4. امام علی(علیه السلام): فرض الله…َ الصِّیامُ ابْتِلَاءً لِإِخْلَاصِ الْخَلْق‏؛ خداوند روزه را واجب کرد تا به وسیله آن اخلاص خلق را بیازماید (نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، ص۵۱۲، ح۲۵۲؛ تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص۱۷۶، ح۳۳۷۶).
5. حضرت محمد(صلی الله علیه و آله): لِکلِّ شَی‏ءٍ زَکاهٌ وَ زَکاهُ الْأَبْدَانِ الصِّیام‏؛ برای هر چیزی زکاتی است و زکات بدن ها روزه است (شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۷۵، ح۱۷۷۴).
6. امام رضا(علیه السلام): إِنَّمَا أُمِرُوا بِالصَّوْمِ لِکی یعْرِفُوا أَلَمَ الْجُوعِ وَ الْعَطَشِ فَیسْتَدِلُّوا عَلَی فَقْرِ الْآخِرَه؛ مردم به انجام روزه امر شده اند تا درد گرسنگی و تشنگی را بفهمند و به واسطه آن فقر و بیچارگی، آخرت را بیابند (حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۹، ح۱۲۷۰۱).
7. حضرت محمد(صلی الله علیه و آله): طُوبَی لِمَنْ ظَمَأَ، أَوْ جَاعَ لِلَّهِ، أُولَئِک الَّذِینَ یشْبَعُونَ یوْمَ الْقِیامَه؛ خوشا به حال کسانی که برای خدا گرسنه و تشنه شده ‏اند؛ اینان در روز قیامت سیر می ‏شوند (حر عاملی، هدایه الامه الی احکام الائمه، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۲۶۸، ح۹).
8. حضرت محمد(صلی الله علیه و آله): الصَّوْمُ جُنَّهٌ مِنَ النَّار؛ روزه سپری در برابر آتش جهنم است (کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۲، ح۱؛ ابن شعبه، تحف العقول، ۱۳۶۳ق، ص۲۵۸)؛ امام سجاد(علیه السلام): وَ أَمَّا حَقُّ الصَّوْمِ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ حِجَابٌ ضَرَبَهُ اللَّهُ عَلَی لِسَانِک وَ سَمْعِک وَ بَصَرِک وَ فَرْجِک وَ بَطْنِک لِیسْتُرَک بِهِ مِنَ النَّار؛ حق روزه آن است که بدانی این پرده ‏ای است که خداوند در برابر زبان، گوش، چشم، اندام و شکمت آویخته تا تو را از آتش بپوشاند (ابن شعبه، تحف العقول، ۱۳۶۳ش، ص۲۵۸).
9. امام صادق(علیه السلام): لِلصَّائِمِ فَرْحَتَانِ فَرْحَهٌ عِنْدَ إِفْطَارِهِ وَ فَرْحَهٌ عِنْدَ لِقَاءِ رَبِّه؛ برای روزه دار دو سرور و خوشحالی است: یکی هنگام افطار و دیگری هنگام لقاء پروردگار (کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۵).
10. امام صادق(علیه السلام): وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاهِ قال الصبر الصوم؛ خداوند عزو جل فرموده که است از صبر و نماز کمک بگیرید، صبر، روزه است (تفسیر قمی، ج۱، ص۴۶؛ عیاشی، تفسیر عیاشی، المکتبه العلمیه الإسلامیه، ج۱، ص۴۴، ح۴۱).
11. امام موسی کاظم(علیه السلام): دَعْوَهُ الصَّائِمِ تُسْتَجَابُ عِنْدَ إِفْطَارِه؛ دعای شخص روزه دار هنگام افطار مستجاب می ‏شود (علامه مجلسی، بحار الانوار، بیروت، ج۹۳، ص۲۵۵، ح۳۳).
12. حضرت محمد(صلی الله علیه و آله): صوموا تَصِحّوا؛ روزه بگیرید تا تندرست باشید (پاینده، نهج الفصاحه، ۱۳۸۷ش، ص۵۴۷، ح۱۸۵۴.
13. عَنْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ(علیه السلام) قَالَ: ثَلَاثٌ یذْهَبْنَ بِالْبَلْغَمِ وَ یزِدْنَ فِی الْحِفْظِ السِّوَاک‏ وَ الصَّوْمُ‏ وَ قِرَاءَهُ الْقُرْآن (طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۵۱).
14. امام صادق(علیه السلام): اَلصَّومُ جُنَّهٌ مِن آفاتِ الدُّنیا وَ حِجابٌ مِن عَذابِ الآخِرَهِ؛ روزه سپری است از آفت های دنیا و پرده ای است از عذاب آخرت (مصباح الشریعه، ص۱۳۵؛ نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسایل، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۶۹، ح۸۴۴۱).
15. امام باقر(علیه السلام): اَلصّیامُ وَ الْحَجُّ تَسْکینُ الْقُلوبِ؛ روزه و حج آرام‏بخش دلهاست (شیخ طوسی، امالی، ص۲۹۶، ح۵۸۲.
16. حضرت محمد(صلی الله علیه و آله): اَلا اُخْبِرُکمْ بِشَی‏ءٍ اِنْ اَنـْتُمْ فَعَلْتُموهُ تَباعَدَ الشَّیطانُ مِنْـکمْ کما تَباعَدَ الْمَشْرِقُ مِنَ الْمَغْرِبِ؟ قالوا: بَلی، یا رسول اللّه قالَ: اَلصَّوْمُ یسَوِّدُ وَجْهَهُ وَ الصَّدَقَهُ تَـکسِرُ ظَهْرَهُ وَ الْحُبُّ فِی اللّه‏ِ وَ الْمُوازَرَهُ عَلَی الْعَمَلِ الصّالِحِ یقْطَع دابِرَهُ وَ الاْسْتِغْفارُ یقْطَعُ وَ تینَهُ و لکلّ شی‏ء زکاه و زکاه لأبدان الصّیام؛ آیا شما را از چیزی خبر ندهم که اگر به آن عمل کنید، شیطان از شما دور شود، چندان که مشرق از مغرب دور است؟ عرض کردند: چرا. فرمودند: روزه روی شیطان را سیاه می کند، صدقه پشت او را می شکند، دوست داشتن برای خدا و همیاری در کار نیک، ریشه او را می کَند و استغفار شاهرگش را می ‏زند و برای هر چیزی زکات است و زکات بدن ها روزه است (قطب راوندی، منهاج البراعه، کتابخانه آیت الله مرعشی، ج۷، ص۴۲۶).
17. حضرت محمد(صلی الله علیه و آله): قَالَ اللَّهُ تَبَارَک وَ تَعَالَی الصَّوْمُ لِی وَ أَنَا أَجْزِی بِه‏؛ خداوند تبارک و تعالی می فرماید روزه برای من است و من پاداش آن را می ‏دهم (شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۷۵، ح۱۷۷۳.
18. پیامبر(صلی الله علیه و آله) می‏فرماید: انَّ الجنّهَ مُشتاقهٌ اِلی اَربعهِ نفرٍ: الی مُطعم الجیعانِ و حافِظِ الِلّسان و تالِی القرآنِ و صائِمِ شهرِ رمضان؛ بهشت مشتاق چهار نفر است، کسی که گرسنه‏ای را سیر کند، آن که حافظ زبان خود باشد، کسی که قرآن را تلاوت کند، و کسی که در ماه رمضان روزه بگیرد.
19. امام صادق(علیه السلام): مَنْ أَفْطَرَ یوْماً مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ خَرَجَ رُوحُ الْإِیمَانِ مِنْه؛ هر کس یک روز ماه رمضان را (بدون عذر) بخورد، روح ایمان از او جدا می ‏شود (شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۱۱۸، ح۱۸۹۲.
20. امام علی(علیه السلام): لیس الصوم الإمساک عن المأکل و المشرب الصوم الإمساک عن کل ما یکرهه الله سبحانه؛ روزه، امساک از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه خودداری از تمامی چیزهایی است که خداوند سبحان آنها را بد می داند (ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، دار احیاء الکتب العربیه، ج۲۰، ص۲۹۹، ح۴۱۷).
21. امام صادق(علیه السلام): اِذا صُمتَ فَلیصُم سَمعَک وَ بَصرَک وَ شَعرَک وَ جِلدَک؛ آنگاه که روزه می ‏گیری باید چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزه دار باشند. (کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۸۷.
22. حضرت علی(علیه السلام): صَوْمُ الْقَلْبِ خَیرٌ مِنْ صِیامِ اللِّسَانِ وَ صِیامُ اللِّسَانِ خَیرٌ مِنْ صِیامِ الْبَطْن؛ روزه قلب بهتر از روزه زبان است و روزه زبان بهتر از روزه شکم است (تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص۱۷۶، ح۳۳۶۳.
23. بقره:۱۹۶ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَهِ إِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیسَرَ مِنَ الْهَدْی فَمَنْ لَمْ یجِدْ فَصِیامُ ثَلاثَهِ أَیامٍ فِی الْحَجِّ وَ سَبْعَهٍ إِذا رَجَعْتُمْ تِلْک عَشَرَهٌ کامِلَهٌ ذلِک لِمَنْ لَمْ یکنْ أَهْلُهُ حاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرام؛ پس کسی که قربانی نداشت, سه روز در روزهای حج روزه بگیرد و هفت روز, زمانی که بازگشت. این ده روز کامل است.
24. امام کاظم علیه السلام: فِطْرُک أَخَاک الصَّائِمَ أَفْضَلُ مِنْ صِیامِک‏ ؛ افطاری دادن به برادر روزه دارت از گرفتن روزه (مستحبی) بهتر است. کافی (ط-الاسلامیه) ج۴، ص۶۸، ح۲ – محاسن ص۳۹۶، ح۶۶.

منبع: ویکی شیعه (دانشنامه مجازی اهل البیت)