ده بار دوستت دارم!

راه حل‌هاى مناسبى براى کم کردن اختلاف خواهر و برادر

معمولا خواهر و برادرهاى بزرگتر، درباره این که کودک تازه، چقدر بامزه خواهد بود، افکار جالبى دارند. اکثر والدین نیز نظرات رمانتیک و آرمانى درباره این که کودکانشان چه لحظات زیبایى را با هم سپرى خواهند کرد، در ذهن مى پرورانند. آنها می‌اندیشند کودکانشان، بهترین دوستان یکدیگر خواهند شد.

ولی حقیقت این است که خواهر و برادرها، حداقل در سال‌هاى اولیه زندگی‌شان، همیشه با همدیگر، خوب نخواهند بود و زمان بسیاری را در حال جنگیدن و مشاجره، سپرى خواهند کرد. البته اختلاف بین خواهر و برادرها، طبیعى است و از تفاوت سنى، شخصیت و علایق آنها، ناشى مى شود ولى بدان معنا نیست که نمى توانید به کودکانتان کمک کنید تا با هم، پیوندهاى محکمى پیدا کنند و با همدیگر خوب‌تر باشند.

اختلاف خواهر و برادرها ۳ عامل عمده دارد: جلب توجه والدین، دستیابی به قدرت و دستیابى به مالکیت.

هر یک از کودکان می‌خواهند تمام توجه شما را و  یا حداقل بیشتر از خواهر و برادرهایش به دست مى آورند به دست آورند معمولا یک کودک خردسال پس از به دنیا آمدن یک نوزاد جدید در خانواده به عادت هایى مثل کمیدن شستش، آب خوردن از شیشه و خیس کردن خودش بازمى گردد تا حداقل به همان میزان که کودک جدید توجه مى بیند به او هم توجه شود در هر گروهى سلسله مراتبى وجود دارد کودک بزرگتر، در خانواده می‌کوشد به دلیل جثه سن و زودتر به دنیا آمدن قدرت خود را حفظ کند در حالی که خواهر و برادرهاى کوچکتر براى به دست آوردن چنین موقعیتی باریک تر بودن، ورزشکار شدن، زیباتر بودن، یا هر مزیت دیگرى که بتوانند به دست بیاورند با بزرگترها رقابت کنند زمانی که بیش از دو کودک باشند اتحادهایى به وجود مى آید ؛ مثلا بزرگترین و کوچکترین با همدیگر متحد مى شوند یا این که پسرها علیه دخترها با همدیگر متحد مى شوند.

جنگیدن بر سر اموال یا دوستان، اغلب تلاشى براى جلب محبت و تصدیق والدین است و ممکن است بازتاب جنگ قدرت در خانواده (بین پدر و مادر) نیز باشد.

جمله «مال منه»، آغازگرى آشنا براى دعواهاست، شما نمى توانید اختلاف خواهر و برادرها را ریشه کن کنید بلکه مى توانید، یک ارتباط سالم بین خواهر و برادرها ایجاد کنید و بکوشید آشفتگى را در یک حد قابل تحمل، نگه دارید.

حال اگر مى خواهید اختلافات بین خواهر و برادرها تا اندازه ای برطرف بشود، به راه حل‌هاى مناسب ذیل توجه فرمایید:

تازه‌واردهاى خانه

اگر تنها یک فرزند دارید، این کودک، مرکز توجه به شما خواهد بود و شما، نقطه اصلى تمرکز در دنیاى او خواهید بود (حداقل برای ۳ سال اول زندگی). با آمدن کودک جدیدى به خانواده، زندگی کودک قبلى، تغییر خواهد کرد و باید به او کمک کنید تا براى پذیرفتن عضو جدیدى از خانواده، آماده شود.

به طور کلى هر چه فاصله سنى بین خواهر و برادرها کمتر باشد، این دوره انتقالى مشکل‌تر خواهد بود. اگر فاصله آنها، ۳ سال یا بیشتر باشد، کودک برگتر، کاملا متکى به خود شده در فعالیت‌هاى خارج از خانه، جا افتاده است. او با کودکان دیگر، بازى مى کند و با همسالانش، ارتباطاتى برقرار کرده است. ولى بین کودک هر چه باشد، دنیایش با آمدن کودک جدید، زیر و رو خواهد شد.

درباره کودک جدید، با فرزندان صحبت کنید. تا حد ممکن، کودکتان را در پذیرفتن نوزاد جدید، شرکت دهید تا هر دو، در تجربه به انتظار براى به دنیا آمدن او، شریک باشند. بگذارید به ضربان قلب نوازاد، گوش دهد. در تزیین اتاق کودک، کمک کند و یا تصاویرى را به گهواره بچسباند. بگذارید کودکان در انجام کارهاى نوزاد، کمک کنند.

خواهر و برادرها حداقل در چند هفته اول، مشتاق خواهند بود که در کارهاى نوزاد کمک کنند. بگذارید زیر نظر شما آنچه از دستشان بر مى آید انجام دهند. این کار باعث خواهد شد که بین آنها، پیوندى صمیمى برقرار شود.

از سویى دیگرف کودک بزرگتر را تبدیل به یک خدمتکار نکنید. زمانى را نیز به کودک  بزرگتر اختصاص دهید. کودکان می‌اندیشند که شما همیشه به نوزاد مى پردازید و این مساله، باعث خواهد شد که آنها حسود شوند با این که نسبت به شما یا نوزاد، احساس عصبانیت کنند و آنها خواهند کوشید با تمایش دادن کامل خودشان یا حتى بازگشت به رفتارهاى نوزادانه، توجه شما را به سوى خود جلب کنند.

بکوشید که هر روز، توجه ویژه اى به هر کدام از کودکان خود نشان دهید. ترتیبی بدهید که شما و کودک یا کودکان بزرگتر، ساعت‌هایى را با هم بدون حضور نوزاد سپرى کنید.

کودکان را با هم مقایسه نکنید

بعضی مقایسه‌ها، اجتناب ناپذیر هستند. اگر شما آنها را نگویید، خاله یا عموى کودک آنها را خواهند گفت. با این که خود کودکان، تفاوت‌ها را در خواهند یافت ولى به یاد بسپارید  هنگامی که مى خواهید با مقایسه بین کودکان، آنها را کنترل کنید یا به آنها انگیزه بدهید، این کار، براى آنها مضر خواهد بود. کودکى که فکر مى کند به خوبى کودکان دیگر نیست، نه تنها انگیزه‌اى براى تلاش بیشتر ندارد، بلکه احساس می‌کند که دیگر کارى از او ساخته نیست.

مقایسه، باعث تشدید اختلافات و افزودن جنگ‌هاى درون خانوادگى مى شوند. بکوشید تا هر کدام از کودکانتان را به عنوان یک فرد جداگانه، محک بزنید و از وجود آنها لذت ببرید. به آنها کمک کنید تا با یافتن نقاط قوتشان، بر ضعف‌هایشان غلبه کنند. در عوض، تحسین کنید. تحسین هنگامی که صحیح از آن استفاده شود و روشى آشکار براى مقایسه بین کودکان نباشد، مى تواند یک انگیزه‌دهنده عالى باشد.

اگر به امیر بگویید کارش را خوب انجام داده است، کودک بدون این که احساس تحقیر کند. مطلب را مى گیرد. مثلا بگویید: «امیر، خیلى خوشم اومد که تا از مدرسه اومدى، شروع کردی مشقاتو نوشتى. وقتى تموم کردى، بریم با هم توپ بازی کنیم». تمام پیشرفت‌ها را اعلام کنید. هر کارى را که هر یک از کودکان انجامى مى دهند، مورد توجه قرار دهید و بگذارید کودکان با یکدیگر احساس راحتى کنند، به همدیگر افتخار کنند. گفتار اشتباه «چرا مثل برادرت خوب نمى شینى؟  ببین چه خوبه؟ یا خواهرت تمام نمره‌هاش بیسته، چرا بیشتر درس نمی خونی؟ « گفتار صحیح»: نمره ات واقعاً داره خوب مى‌شه.

به کودکان بیاموزید که به حل و رفع اختلاف‌ها بپردازند

قوانین، کافى نیستند. کودکان باید توانایى اجرا داشته باشند. الگو باشید. والدین، بهترین معلمان فرزندان خود هستند زیرا کودکان به احتمال زیاد، به طور ناخودآگاه از آنها تقلید مى کنند. بنابر این به مهارت‌هاى حل و رفع اختلاف خودتان، نگاه کنید و اطمینان یابید که خودتان، الگویى مناسب براى آنچه از کودکتان انتظار دارید هستید. جلسات خانوادگى ترتیب دهید.

زمانی که مشکلات حقیقى به وجود آمدند، همه را جمع کنید (ولى نه براى شکایت کردن) تا براى اختلاف‌ها، راه حل هایى بیابید. از نقش بازى کردن، استفاده کنید با هر کودک، به طور جداگانه مساله اختلاف را مورد بحث قرار دهید و با ایفاى نقش، راه‌حل‌ها را نمایش دهید. تا زمانى که راهبردهاى تصویب شده براى حل و رفع اختلاف، روشن نشده‌اند، به این کار ادامه دهید.

همکاری را تقویت کنید

هدف شما باید بر آن باشد که زمان‌هاى خوب بودن کودکانتان را دریابید و آنها را براى دوستى با یکدیگر تحسین کنید. عقب نشینى نکنید و در عین حال، هیچ مداخله ای هم نکنید، نباید درست هنگامى که دعوا شروع شد، وارد مهلکه بشوید و شروع به انتقاد کردن و باید و نباید گفتن بکنید. همیشه، میانجى نباشید. بگذارید کودکان یاد بگیرند که چطور به حل و رفع اخلاف هایشان بپردازند. از نادیده گرفتن سنجیده، استفاده کنید.

به طور کلى، دعواهاى جزیى را نادیده بگیرید زیرا اغلب کودکان مى خواهند با پرداختن به آن، جلب توجه کنند. از دعوا، بیرون بکشید و یا حتى از اتاق بیرون بروید بعدا در صورت لزوم، درباره مشکل صحبت کنید.

به کودکان، مسؤولیت بدهید. زمانى که کودکان از شما مى خواهند به حل و رفع اختلاف بپردازید، به آنها فرصتى بدهید تا به تنهایی، راه حلى پیدا کنند؛ مثلا اگر امیر مى گوید: مامان مریم نمى ذاره با مدادش نقاشى کنم، «چنین پاسخ دهید»: فکر می‌کنى چه کارى مى تونى بکنی؟ به این ترتیب، به کودک فرصت مى دهید روش‌هاى دیگرى را که هنگام نقش بازى کردن با همدیگر تمرین مى کردید، به کار گیرد.

درباره جنگیدن از محرومیت موقت استفاده کنید

اگر همه راهها را امتحان کرده اید ولى هنوز جنگ و مشاجره ادامه دارد، از روش (یک، دو، سه، تنبیه) استفاده کنید. سعى نکنید قضاوت کنید و حکم برانید و مقصر را پیدا کنید.  اگر آنها نتوانستند اختلافاتشان را حل و رفع کنند، باید همه‌شان به یک صورت تنبیه شوند. آنها را از یکدیگر و یا بودن در آن موقعیت خاص جدا کنید.

خواهر و برادرانى را که با یکدیگر دعوا کرده اند، به طور موقت از بودن با همدیگر محروم کنید و یا این که از جایی که دعوا در آن اتفاق افتاده است، بیرون ببرید.

اگر مى بینید که کودکان چند دقیقه است با همدیگر دعوا مى کنند، شما با اعلام شماره یک، فرصتى به آنها بدهید تا راه حلى پیدا کنند ولى وقتى مى بینید جنجال هنوز ادامه دارد، یا این که آنها مى کوشند کمک شما را به دست بیاورند، آن گاه شماره دو را اعلام کنید و بگویید اگر نتوانید خودتان این مشکل را حل کنید، شماره ۳ اعلام خواهد شد. اگر هنوز جنگ ادامه دارد، شماره  ۳ یعنی زنگ پایان اعلام مى شود و آنها حق با هم بودن را ندارند. بلافاصله شماره ۳ را اعلام کنید. رفتارهاى ناپذیرفته، نیازمند پیامدهایی بلافاصله هستند.

از تصحیح، بیش از حد استفاده کنید

این راه حل را براى زمانى نگه دارید که راه حل‌هاى دیگر، موثر واقع نیفتاده اند. تقصیرکاران را بیش از حد تصحیح کنید اگر خودتان دیده اید که کودکى به عمد اسباب بازی خواهرش را شکست، قانون زیر را عنوان کنید: کودکى که اسباب بازی یکى دیگه رو بشکند، باید به جاش دو تا از اون بخره. اگر پول نداشته باشد باید یکى از اسباب بازى‌هاى خودش را بدهد. براى اسم گذاشتن روى یکدیگر، از تصحیح بیش از حد استفاده کنید. نتیجه طبیعى آن مى تواند ۱۰ بار گفتن جمله‌هاى خوشایند به یکدیگر و ۱۰ بار نوشتن آنها باشد.

منبع : روزنامه جام جم ۸۳/۶/۴؛  پروین نظرى نژاد