دعای روز سوم

أَللّهُمَّ ارْزُقْنى فیهِ الذِّهْنَ وَ التَّنْبیهَ وَ باعِدْنى فیهِ مِنَ السَّفاهَهِ وَ التَّمْویهِ وَ اجْعَلْ لى نَصیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ تُنْزِلُ فیهِ بِجُودِکَ یا أَجْوَدَ الاَْجْوَدینَ؛

«خدایا در این روز، هوش و آگاهى به من روزى کن، و در این روز، مرا از بیخردى و باطل دور گردان، و از هر خیرى که در این روز نازل مى کنى، مرا نیز بهره اى ده، به بخشندگى ات، اى بخشنده ترین بخشندگان».

حق جویى با ذهنِ باز

سرمایه اى به گرانبهایى عقل نیست. عقل و خرد، زینت انسان و سرمایه زندگى و بندگى است، هوش و ذکاوت، چراغ راه است و وسیله نجات! ذهنى که دور از آشفتگى ها، پریشانى ها و غبارهاى جهل و خرافات است، آمادگى بهتر و بیشتر براى دریافت حقایق و پذیرش پند و حکمت دارد.

حافظه، نعمتى الهى است. هوش و ذکاوت و تیزرأیى و حضور ذهن و آمادگى اندیشه و خاطرى جمع و تنبّه و بیداردلى و آگاهىِ دل و جان، همه و همه، از روزى هاى پروردگار است که هم شکرى لازم و واجب دارد، و هم تکلیف انسان را سنگین مى کند.

چگونه مى توان داراى ذهن روشن و آگاهى مستمر بود؟ این روزى را خدا مى دهد، امّا زمینه سازى لازم است. ایمان، بصیرت مى آورد، تقوا، روشن بینى مى دهد، خداترسى، نورانیت دل و صفاى باطن مى بخشد.

اگر حدیث نبوى (صلى الله علیه و آله و سلم) چنین است که: «اِتَّقُوا فِراسَهَ المُؤمِنِ فَإنِّهُ یَنظُرُ بِنُورِ اللّه ِ.»[۱] (از تیزهوشى و تیزبینى مؤمن پروا کنید، چرا که او با نور الهى مى نگرد) در همین رابطه است.

«ذهن» و «تنبیه»، دو نعمت گرانقدر و پربرکت است که در این دعا از خدا مى خواهیم. اگر این دو نباشد، دیگر کدام آینده نگرى و روشن بینى و «خودآگاهى» و توجّه و بصیرت پیدا مى شود که دستگیر انسان باشد؟

اگر از خداوند، این دو مشعل روشنگر و راهگشا را مى طلبیم، باید از هرچه که خرد را تیره و جان را آلوده مى کند و از هرچه غفلت آور است خود را دور بکشیم، تا چراغ ذهن و مشعل تنبّه، بتواند راه را بنمایاند. وگرنه… «اِنارهُ العقلِ مَکسُوفٌ بِطَوعِ هَوى»؛ هواپرستى، فروغ خرد را مى پوشاند و خورشید عقل را در کسوف کلّى قرار مى دهد…

پاکى از سفاهت و تزویر

دورى از «سفاهت» و «تمویه»، دومین خواسته روزه دار در این روز است. سفیه، در مقابل حکیم و خردمند است و سفاهت، ضدّ حکمت و عقل! «تمویه»، دروغ بافى و ظاهرسازى و تدلیس و فریب است. البته همین نیز، از سفاهت و جهالت سرچشمه و ریشه مى گیرد.

در معناى سفاهت، گفته اند: نابخردى و کارهاى غیرعقلایى داشتن و اندیشه اى نابهنجار و سخنى نسنجیده داشتن و گفتن. و معناى «تمویه» را، زراندود کردن، نقره اندود کردن، آراستن باطل به لباس حق، دروغ را راست جلوه دادن، تلبیس، نیرنگ و ترفند گفته اند.

آنکه عاقل است، جز درپى حق نیست و خردمند فرزانه، هرگز «گندم نمایى» و «جوفروشى» نمى کند و «نمودِ» خویش را برخلافِ «بود» خود نشان نمى دهد و اهل تظاهر و تصنّع و رنگ و نیرنگ و ریب و ریا نیست.

از امام مجتبى (علیه السلام) پرسیدند: «سفاهت» چیست؟ فرمود: دنبال پستى رفتن و با گمراهان دوستى کردن.[۲] و در حدیث است که: سفاهت، سلاح نادانى و مَرکب شرّ و کلید دشنام است.

آرى… در سفاهت، بى خردى نهفته است، ولى در تمویه، سوء استفاده از خرد، در مسیر گمراه ساختن مردم و آشفتن اذهان، دروغ و حیله و باطل گرایى است. سفاهت، یا در رفتار و گفتار است، یا در اندیشه و عمل، یا در خرج و دخل و معاشرت و معاملات، یا در بى تدبیرى نسبت به زندگى و آینده، یا اهل خواب و خیال و آرزوهاى نابخردانه بودن است. مؤمن عاقل، از خدا مى طلبد که از این دو دام بدنام، دورش سازد و زندگى در سایه عقل و هوش و بصیرت، ارزانى اش کند.

سهمى از هر نیکى

مؤمن، در هرچه هم قناعت کند، در «طلب خیر»، آن هم از سرچشمه خیر و منبع فیض (اللّه) قانع نیست و مى خواهد که در هر خیرى که خدا نازل مى کند، بهره و نصیبى داشته باشد. این خواسته، وسعت نظر و همت بلندِ «دعاخوان» را مى رساند. وقتى طرف خواسته ما، خداوند است، که دریاى جود و بخشش است، بزرگى او اقتضاى آن را دارد که حاجت بزرگ نیز از او بطلبیم. در زیر این آسمان، دستهاى بسیارى به طلب، به درگاه خدا بلند است.

زیر سپهر، دستِ دعا موج مى زند…(صائب)

و خیلى ها، به خواسته هایشان مى رسند و با دعا، از آستان الهى، رحمت و خیر را فرود مى آورند. شرکت در همه این خیر و برکت ها و سهم و بهره داشتن در همه این تفضّل ها کم چیزى نیست!

چه دعایى زیبا و پربارى! راستى که «خواستن» را هم باید از اولیاء خدا آموخت. خدایا… از هر خیرى که در این روز نازل مى کنى، مرا نیز بهره مند ساز!… آثار و برکات روزه، از خیرهاى الهى به شمار مى آید که باید خواست روزه ها چنین دستاوردهایى داشته باشد.

در حدیثى پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) آثار فراوانى براى روزه برمى شمارد، همچون: کاسته شدن هواى نفس، حیات دل، پاکى اعضا، سپاس نعمت، نیکى به فقرا، تضرّع و خشوع، سبک شدن و آسانى حساب،…[۳]

خدا که کریم روزگاران است و فیّاض مطلق. او، «اجودُ الأجوَدین» است و فراتر از کرم و برتر از بخشش او، وجود ندارد. نه بخشش از خوان نعمتش و کان رحمتش مى کاهد و نه آن ذات پاک، اهل دریغ و بخل و مضایقه است.

گر گدا کاهل بود، تقصیر صاحبخانه چیست؟… ما نیاز مطلقیم و او غناى مطلق. یک ذرّه ز عجز خویش ابراز کنیم. چندانکه خدا غنى است، ما محتاجیم. احتیاجمان را پیش سفره «جود» آن ذات جواد مى نهیم و این امید را داریم که دست نیازمان را بى اجابت برنگرداند. ان شاء اللّه .

پی نوشت ها
[۱] ـ میزان الحکمه، حدیث ۱۵۷۷۶؛
[۲] ـ بحارالأنوار، ج ۷۵، ص ۱۰۴؛
[۳] ـ فالصّوم یُمیتُ هوى النفسِ و شَهوهَ الطَّبعِ و فیه حیاه القلبِ و طهاره الجوارحِ و عِمارَهُ الظّاهر و الباطنِ و الشکرُ عَلى النِعَمِ و الاحسانُ الى الفقراء و زیاده التَضرّعِ وَ الخُشوعِ و البکاء…شهر اللّه، ص ۹۷؛
منبع: سینای نیاز ؛ جواد محدثی