درباره همسر و اولاد امام زمان (عج‌الله فرجه)

اشاره:

بر طبق عقیده شیعه و برخی از اهل سنت امام زمان (عج‌الله فرجه) فرزند امام حسن عسکری(علیه‌السلام) دارای حیات طولاین است و روزی به اراده خداوند متعال جهت اجرای قسط و عدالت و برچیدن ظلم ظهور و خروج خواهد نمود. با توجه به اینکه آن حضرت دارای همان اقتضائاتی است که سایر انسانها دارد، این سؤال به جاست که آیت آن حضرت دارای زن و فرزند هستند یا خیر. این نوشته کوتاه در پاسخ به این سؤال ارائه شده است.

در مورد این که، امام زمان (عج‌الله فرجه)دارای همسر و فرزندانی هستند یا نه؟ دلیل قطعی بر وجود یا عدم آن نداریم و بین علما اختلاف است و هر کدام برای اثبات مدعای خود و ردّ ادله دیگری، تلاش نمودهاند. کسانی که قائل هستند برای حضرت همسر و فرزندانی است ادلهای دارند که عبارتند از:

۱. قواعد کلی: احکام کلی شریعت محمدی (‌صلی‌الله علیه و آله و سلّم) اقتضا دارد که امام زمان (عج‌الله فرجه) نیز مانند دیگر پیشوایان معصوم(ع)، تشکیل خانواده داده و از سنت جدّ بزرگوارش پیروی نماید. مرحوم «محدث نوری» میفرماید: «(امام زمان (عج‌الله فرجه)) چگونه ترک خواهند نمود چنین سنت عظیمه جدّ بزرگوار خود را، با آن همه ترغیب و تشویق، که در فعل آن، و تهدید و تخویف که در ترک آن شده است. سزاوارترین امّت در گرفتن سنت پیامبر (‌صلی‌الله علیه و آله و سلّم) امام هر عصر است و تاکنون کسی ترک آن را از خصایص آن جناب نشمرده است»(۱) . علمای دیگر، نیز به این مطلب اشاره نموده‌اند(۲). بنابراین، طبق قواعد کلی باید حضرت(ع)، دارای همسر و فرزندانی باشد.

۲. روایات: در رابطه با همسر یا همسران امام زمان (عج‌الله فرجه) تنها یک روایت به دست ما رسیده است که مرحوم «کفعمی» در کتاب شریف «مصباح» نقل کرده است،(۳) امّا درباره اولاد آن حضرت روایات زیادی نقل شده است که مرحوم مجلسی در کتاب «بحارالانوار» بابی را به اولاد حضرت مهدی(ع) اختصاص داده است(۴) . مرحوم شیخ حر عاملی نیز در کتاب «الایقاظ من الهجعه» از صفحه «۳۹۲ تا ۴۰۵» بابی را به بحث از دولت فرزندان مهدی (‌علیه السّلام) اختصاص داده است.

امام صادق (‌علیه‌السّلام) میفرماید: «برای صاحب این امر، دو غیبت است، یکی از آنها به قدری طولانی میشود که برخی مردم میگویند: وفات کرده و برخی میگویند: کشته شده، و برخی میگویند: آمده و رفته است. جز تعدادی اندک از شیعیان،کسی بر باور خود استوار نمیماند. و کسی از اقامتگاه او مطلع نمیشود، حتی فرزندان او جایگاه او را نمیدانند، به جز کسی که متصدی امور اوست.»(۵) در روایت دیگر از امام صادق (‌علیه السّلام) آمده است که میفرماید: «گویا نزول قائم را با اهل و عیالش، در مسجد سهله میبینم».(۶) چنانکه ملاحظه کردید روایات متعددی وارد شده است که امام زمان (عج‌الله فرجه) دارای همسر و اولاد میباشد.

۳. دعاها: علاوه بر روایات و قواعد کلی، برخی دعاها نیز که از معصومین (‌علیهم‌السّلام) صادر شده، دلالت دارند بر اینکه برای حضرت اهل و عیال و فرزندانی است و در حق آنها دعا شده است. در این دعاها تعبیر «وُلد»، «ذرّیه»، «اهلبیت»، «آلبیت» به کار رفته، که همه اینها وجود فرزندان و همسر را برای آن حضرت اثبات می کند. ما به اختصار به دو دعا اشاره می کنیم:

الف) در دعایی که به هنگام وداع سرداب مقدّس وارد شده، چنین امده است: «و صلّ علی ولیّکَ و وُلاتِ عهدک و الائمهِ مِن وُلده…»(۷) «درود و سلام خود را به ولی امرت و اولیای هم پیمانت و پیشوایان از فرزندانش بفرست…».

ب) دعایی را که امام رضا (‌علیه‌السّلام) تعلیم فرموده که در عصر غیبت خوانده شود چنین است: «اللهم اعطه فی نفسه و اهله و ولده و ذُرّیّته و اُمّته و جمیع رعیّته…»(۸) «بار خدایا! به او درباره خودش و اهلش و فرزندانش و امتش و همه رعیتش عطا بفرما…».(۹)

امّا کسانی که قائل به عدم وجود همسر و فرزندان برای امام زمان (عج‌الله فرجه) هستند (مانند: شیخ مفید، طبرسی، بیاضی،…) تمام ادله و سند احادیث و اسناد دعاها را ضعیف و غیرموثق و غیر قابل اعتنا می دانند(۱۰). آنها نیز در مقابل این روایات یک روایت که مدعای انان را اثبات می کند آورده اند: آن روایت این است که: «علی بن حمزه به امام رضا (‌علیه السّلام) عرض کرد: که از پدرانت روایت کرده ایم که امام از دنیا نمی رود تا اینکه فرزندش را ببیند. حضرت فرمود: آیا در حدیث روایت کردید: الا القائم،به جز قائم؟ عرض کردم، بلی».(۱۱) ولی بزرگان شیعه، مانند محدث نوری،(۱۲) و شیخ طوسی،(۱۳) و… این روایت را با این بیان که امام زمان (عج‌الله فرجه) مانند سایرائمه(علیهم‌السلام)، پسر امام ندارد ، نه آنکه اصلاً پسر ندارد،تفسیر کرده اند.

علاوه بر مطالب فوق، شبهات دیگری نیز پیش می آید، مانند: اگر داشتن عمر طولانی، اختصاص به امام زمان (عج‌الله فرجه) دارد. آیا همسر امام (عج‌الله فرجه) از این عمر طولانی بهره مند است؟ یا اینکه حضرت دارای همسران متعدد است؟ فرزندان آن حضرت در کجا زندگی می کنند؟ … همه این شبهات سبب می شود، انسان به داشتن فرزند و همسر برای امام زمان(عج‌الله فرجه) با تردید نگاه کند. در نتیجه، با وجود اینکه، هر دو گروه برای خود دلیلهایی آورده اند، باز هم نمی توان به وجود یا عدم وجود همسر و اولاد برای امام زمان (عج‌الله فرجه) قطع و یقین پیدا کرد آنچه مهم است وجود مقدس آن حضرت است که همچون، خورشید در پشت ابرها می درخشد و مردم از نعمت انوارش بهره مند می شوند.

پی نوشت:

1. میرزا حسین نوری،نجم الثاقب، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، چ ۱، ص ۲۲۴.
2. نهاوندی، العبقری الحسان، ج ۲، ص ۱۳۴.
3. میر زا حسین نوری، همان، ص ۲۲۵.
4. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی، دوم ، ۱۴۰۳ ق، ج ۵۳، ص ۱۴۹ـ۱۴۵.
5. محمد باقر مجلسی، همان، ج ۵۳، ص ۱۴۸.
6. میرزا حسین نوری،همان، ص ۲۲۵.
7. محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۰۲، ص ۲۲۸.
8. محمد باقر مجلسی، همان، ج ۹۵، ص ۳۳۲.
9. ر.ک: حبیبالله طاهری، سیمای آفتاب، قم،انتشارات مشهدی، اول ، ۱۳۷۸، ص ۴۹۸ـ۴۹۴.
10. جعفر مرتضی عاملی، جزیره الخضراء، ترجمه:محمد سپهری،قم، انتشارات دفتر تبلیغات، دوم، ۱۳۷۴، ص ۲۲۵ـ۲۱۷.
11. طوسی،الغیبه، قم، معارف اسلامی، دوم ، ۱۴۱۷ ق، ص ۱۳۴.
12. میرزا حسین نوری، نجم الثاقب، ص ۲۲۶.
13. طوسی،همان، ص ۱۳۷.

منبع: نرم افزار پاسخ ۲ مرکز مطالعات حوزه.