جلوه های عدل در حکومت امام زمان(علیه السلام)

اشاره:

عدل این است که هر چیزی در جایگاه حقیقی و اصلی خود قرار گیرد و تسویه و اعتدال داشته باشد. عدل اجتماعی به معنای حرکت جامعه به سوی هدف صحیح و درست بوده و ظلم نقیض آن است. بنابراین، عدل در مقابل ظلم تنها عدالت و دادگری حکومتی و اجتماعی نیست، بلکه معنایی گسترده دارد که آن ها را برمی شمریم:

اول: یکی از صفات برجسته الهی است که امام(علیه السلام) فرمودند: اساس دین، توحید و عدل است۱؛ دوم: از فضایل فردی انسان است. انسان عادل یعنی کسی که مرتکب گناه بزرگ نمی گردد و به گناه کوچک اصرار نمی ورزد؛ سوم: گاهی هم طراز حق به کار رفته است و به گفتار درست و حق، قول عدل گفته اند. به واسطه عدلی که با ظهور و قیام مهدی(علیه السلام) برپا می شود هیچ کس نمی تواند به دیگری ظلم کند. احادیث زیادی در این زمینه نقل شده و فراگیر شدن عدالت یکی از مهم ترین ویژگی های مهم دوران ظهور برشمرده شده است. پیامبر اکرم(ص) فرموده اند:

یملأ الارض قسطاً و عدلاً کما ملئت ظلماً و جوراً۲٫

از امام رضا(علیه السلام) روایت شده است که فرمودند:

خداوند زمین را به دست قائم(علیه السلام) از هر ستمی پاک و از هر ظلمی پاکیزه سازد… آن گاه که او قیام کند ترازوی عدل را در میان مردم نهد و بدین گونه هیچ کس نتواند به دیگری ستمی کند۳٫

در تمام دوران زندگی زمین، انبیا و اولیا، انسان ها را به فطرت و عقل و ندای تربیتی عدل و عدالت اجتماعی فرا می خواندند، اما زندگی بشر هیچ گاه تماماً میل به سوی صلاح و تقوا و خالی شدن ظلم و جور و عدل الهی نشده است و این تنها به دست صاحب اصلی این قیام حضرت مهدی(علیه السلام) تحقق خواهد یافت. امام صادق(علیه السلام) درباره استقرار عدل و دادگری امام عصر(علیه السلام) و در زمان قیام و ظهور و حکومتشان این چنین بیان می کنند:

پس آگاه باشید. به خدا قسم که قائم(علیه السلام) عدالت را به درون خانه های مردم وارد می سازد. چنان که سرما و گرما وارد خانه های آن ها می شود»۴٫

به این ترتیب، با ظهور دولت امام زمان(علیه السلام) و تحولی اساسی، همه آرمان های اسلامی بشر تحقق می یابد و عدالت به تمامی طلوع می کند و بیداد به کلی غروب می نماید.

در این قسمت با توجه به روایات به مظاهر دولت و عدالت سایه گستر در حیات بعد از ظهور اشاره می کنیم:

1. نتایج و ثمرات عدالت امام زمان(علیه السلام) احیای زمین و آدمیان است. عدالت مهدوی چنان نشاط آور است که به تغییر قرآن و روایات زمین پیش از تحقق آن عدالت، مرده و بی جان است و با برقراری آن زنده می گردد و حیات می یابد.

چنانچه خدای تعالی ما را از این شگرفی آگاه ساخته است:

إعلموا أنّ الله یحیی الأرض بعد موتها۵٫

بدانید که خدا زمین را پس از مرگش زنده می گرداند.

هر کس و هر چیز که استعداد زنده شدن داشته باشد به دست مهدی(علیه السلام) و با دولت او زنده می شود. چنانچه بنا بر روایات، تفسیر این آیه کریمه احیای زمین با عدالت و بر پا ساختن حدود الهی است. تا جایی که می فرمایند:

عدالت حیات احکام است.

2. ثمره برپایی قسط و عدل در حکومت حضرت مهدی(علیه السلام) فطرت و ایمان انسان است. پیامبر اکرم(ص) می فرمایند:

ساعتی از دولت پیشوای عدل برتر از عبادت هفتاد سال است؛

3. عدالت دولت امام مهدی(علیه السلام) امنیتی فراگیر و همه جانبه را به ارمغان می آورد. امام باقر(علیه السلام) در توصیف امنیت فراگیر دوران ظهور می فرمایند:

چنان امنیتی برقرار شود که پیرزنی ناتوان از شرق به غرب رود و هیچ کس آزاری به او نرساند۶؛

4. عدالت ایشان در سیره اقتصادی به گونه ای است که در دوران خویش اموال عمومی را بین مردم به طور مساوی تقسیم خواهند کرد و نخواهند گذاشت کسی از حق خود بی نصیب بماند۷؛
5. از نمونه های عدالت امام مهدی(علیه السلام) آن است که ایشان به هر کس بنا بر شایستگی هایش سمت می دهد. پیامبر اکرم(ص) در خطبه غدیر خم می فرمایند:

آگاه باشید! آخرین امام از ما قائم مهدی خواهد بود… و آگاه باشید که او هر صاحب فضلی را بر مبنای فضلش و هر صاحب جهلی را بر مبنای جهلش نشان و سمت می بخشد۸؛

6. نظام قضاوت و دادرسی نیز در حکومت مهدی(علیه السلام) شکل ویژه ای دارد. آن بزرگوار مانند حضرت داوود به حق حکم می کند. خداوند ایشان را از اسرار پنهانی مطلع می سازد و از شاهد و بینه بی نیازشان می گرداند. بدین ترتیب دیگر هیچ ستمی از دید نافذ امام مهدی(علیه السلام) مخفی نمی ماند، هیچ مظلومی تنها گذاشته نمی شود و هیچ ظالمی راه گریز از اجرای حد و حکم الهی را نمی یابد؛
7. در بیان معنای عدل چنین آمد که عدل برابر است با حق و انسان عادل کسی است که به حق عمل کند. پس ظهور امام زمان(علیه السلام) و برقراری از جانب ایشان به این معناست که انسان ها نه فقط به دیگری ظلم نکنند بلکه در حق خود نیز ظلم ننمایند. به عبارتی عدل با تقوا برابر است و تقوا یعنی خود نگهداری و نگه داشتن اعضا و جوارح از انحراف برای تحقق هدف که همان بندگی و عبودیت است. در آن روزگار آنچه که ازروایات برمی آید:

خداوند دل های امت را آکنده از بی نیازی می سازد، ریشه های تهمت و دروغ کنده می شود. ریا از بین می رود و در امانتداری رواج می یابد. فحشا و تجاوز ناپدید می شود و در آن روزگار مردم به عبادت و اعمال شرعی و دین داری روی می آورند و همواره نماز جماعت به پا می دارند.

پی نوشت:

1. الصدوق، التوحید، ص۹۶٫
2. زمین را آکنده از قسط و عدل می سازد، همان گونه که از ظلم و جور پر گشته باشد؛ صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، ف۲، ب۲۵٫
3. الصدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۷۲٫
4. المجلسی، بحارالانوار، ج۲، ص۳۶۲٫
5. سوره حدید (۵۷)، آیه ۱۷٫
6. صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، ص۳۰۸٫
7. مجلسی، همان، ج۵۱، ص۹۱٫
8. موسوی اصفهانی، سید محمدتقی، مکیال المکارم، ج۱، ص۴۹٫