تفاوت آیین کنفوسیوس با دائو(تائو)

اشاره:

آیین کنفوسیوس و دائو از ادیان  تمدن های باستانی چین به حساب می آیند.  تمدن چین حدوداً ۳۵۰۰ سال ق.م شروع می شود. در این مقاله به تفاوتهای این دو آیین چینی اشاره شده است.

کشور چین در قرن پنج ق.م دچار آشفتگی شد، آشفتگی اقتصادی، اجتماعی، و دو نفر ظهور کرد که دو نسخه متفاوت پیچیدند:

۱.کنفوسیوس

۲. لائوتسه[۱]

اما تفاوتها:

۱. دائو و کنفوسیوس بیش از آنکه دین و مذهب باشد، یک روش زندگی است. ماکس وبر آنها را ادیان اقشار روشنفکر می خواند از این جهت دائو به معنای « طریق»و « راه» است. [۲]

۲. به مجموعه ای از باورها و رفتارهایی که ریشه در چین باستان دارد و بعدها توسط کنفوسیوس و شاگردان وی سازماندهی شده، آئین کنفوسیوس اطلاق می شود. امادائو قابل تعریف نیست. قابل شناخت نیست. دائو همه چیز است و هیچ چیز نیست. دائو نامی ندارد. «آن [دائو] چیزی است که بی شکل است، پیش از زمین و آسمان وجود داشته و نام آن را نمی دانیم. دائو اسمی است که ما برآن نهادیم اگر مجبور شویم بگوییم به چه طبقه ای از چیزها تعلّق دارد، باید آن را عظیم بخوانیم» به طور خلاصه دائو آموزه های لائوتسه درباره شیوه زندگی و ماوراء الطبیعه که بر محور اصل تائو می چرخد .. [۳]

۳. در کنفوسیوس اصول تعالیم مربط به زندگی مادی و نوعی جامعه شناختی است و تعالیمی چون قربانی و اصل لی در آن مطرح است [۴] – اصل «لی» اصول و قوانینی است که جامعه سالم بر اساس آن شکل می یابد و اداره می شود و تکامل پیدا می کند که ۵ مورد بوده و به اصول نقره ای شهرت دارد و مراسم قربانی دو نوع است قربانی آسمان[۵] و قربانی زمین که از وظایف پادشاه بوده و برای تکریم زمین تحقق می یافت؛ ولی قربانی به معنایی که در کنفسوس مطرح است در دائو مطرح نیست.

۴. کنفوسیوس در مورد موارد متافیزیکی و خالق عالم بحثی به میان نمی آورد و در مورد ما بعد الطبیعه کمتر سخن گفته است لذا بعضی گفتتند آنها جزء لا ادریون هستند اما دائو در مورد خداوند عنوان می دارد که به درک عقل در نمی آید امّآ همه جا وجود دارد و در هیچ جا غائب نیست و از آن تعبیر به دائو می کند و به بستر رودخانه تشبیه میکند؛ چطور بستر رود خانه ثابت است و آب از آن عبور می کند بدون اینکه بستر تغییر کند و آن چیز که از آن می گذرد متغیر و متحرک است. دائو قانون حاکم بر طبیعت است و انسان باید تسلیم آن گردد بنابراین اگر انسان در جهت مخالف رود شنا کند انرژی خود را رها کرده است انسان باید تسلیم تقدیری باشد که دائو برای او معین کرده است.[۶]

۵. اصول تعالیم کنفوسیوس در خصوص مسائل طبیعی و دنیایی است و مسائلی چون حفظ آب و خاک ، سرزمین و مسائلی چون زنده نگه داشتن کیش کهن چین ، تکریم اجداد و نیاکان پرستی و بعض آداب مثل اطاعت زیردست از زبردست و… در آن بیشتر نمود دارد و از مکاتب عقلی و فلسفی کمتر خبری است اما در دائو تعالیم تائو که به صورت مکتبی فلسفی ایجاد شده بود و به صورت آیینی درآمد سحر و جادو در آن غلبه داشت و کمتر از تعالیم  کنفسوس سخن به میان آمده است.[۷]

۶. در دائو اساس خلقت مربوط به دو اصل یانگ ویین است.[۸] یانگ نیروی فعال و مذکر است و یین نیروی منفعل و مونث، آسمان یانگ و زمین یین است و سبزه مولود این دو است ولی در کنفوسیوس اساس خلقت مباحث اسطوره ای است و داستانهایی در این خصوص.[۹]

۷. تائو روح را به آخرت و بیرون از زندگی مادی و به ارواح و به فردیت و رهبانیت می خواند ولی کنفوسیوس روح را به جامعه و زندگی اجتماعی و این جهانی دعوت می کند، و ضد رهبانیت است یعنی سنت گر، و محافظه کار است. [۱۰]

۸. کنفوسیوس عکس العملی است در برابر لائوتسه و اصل لی ، کنفوسیوس می گوید من یک انتقال دهنده پیام هستم نه یک آورنده آئین نو، مؤمن به پشینیانم و به مردم اهل باستان عشق می ورزم.[۱۱]

۹. کنفوسیوس با رهبانیت و تذکیه میانه ای ندارد بخلاف تائوئیسم که در تزکیه نفس نقش عمده ای دارد و به طور خلاصه شامل تزکیه از همه تمایلات و همچنین فعالیت عقل می شود ایزوتسو می گوید: تزکیه تنها با بازگشت به نفس تحقق می یابد و لائوتسه آن را به این شکل که «کسی که دیگران را می شناسد (اشیای خارجی) با ذکاوت است اما کسی که خود را بشناسد به اشراق دست یافته است.[۱۲]

۱۰.کنفوسیوس در مورد مراتب وجود و مباحث خاص در این خصوص مطلبی به میان نمی آورد ولی مراتب وجود از نظر لائوتسه مباحث گسترده و پیچیده ای دارد و مراتب وجود را تقسیم کرده به مرتبه سر الاسرار، لا وجود (بی نامی، هیچ) ، واحد، هستی (آسمان و زمین) ، دهها هزار شئ دیگر.[۱۳]

پی نوشت:

[۱] . آشنایی با ادیان بزرگ، نویسنده: حسین توفیقی، ص ۵۸

[۲] . مجله‌ی علوم اجتماعی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال نخست، شماره‌ی سوم، پاییز۱۳۸۳، صص ۸۲-۵۷ .؛

جامعه شناسی دین از دیدگاه ماکس وبر ،  برایان موریس، ترجمه سید حسین شرف الدین محمد فولادی ، منابع : فصلنامه معرفت، شماره ۳۴

[۳] .ر.ک:  آشنایی با ادیان بزرگ، نویسنده: حسین توفیقی ، ص ۵۶ ؛  صوفیسم و تائوئیسم – نویسنده : توشی‌هیکو ایزوتسو,محمدجواد گوهری ،ناشرکتاب ماه (دین) تیر ۸۰ ؛ نگرشی به حقایق باطنی اسلام و تائوئیسم ، رنه گنون ،  دل آرا قهرمان ، تهران ،اول، ۱۳۷۹/۰۲/۱۱

[۴] . رک: تاریخ ادیان و مذاهب جهان، ج اول، بخش ادیان و مذاهب چین، مؤلف: عبداللّه مبلغى آبادانى،انتشارات حر، چاپ دوم ۱۳۷۶ قم ؛ جهان مذهبی، ریچارد بوش ،دفتر نشر فرهنگ اسلامی ،مترجم عبدالرحیم گواهی ،۱ فروردین ۱۳۹۰،چهارم ، ج۱، ص ۳۹۸

[۵] . از جمله تعالیم :قربانب در انقلاب زمستانی (شب یلدا) تحقق می یابد ب) پادشاه مجری قربانی است و قبل مراسم

سه روز روزه و شب زنده داری می کند و شاه زادگان وی را همراهی می کنند.ج) قربانی یک گاو نر اخته و یک زنگ وی عیب.د) در هنگام مراسم موسقی نواخته و نیایش خوانده می شود.ه) حاضرین کم بوده و مردم عادی حضور ندارند.

[۶] . عبدالرحیم سلیمانی‌ اردستانی، سیری در ادیان زنده جهان(غیر از اسلام)، قم، آیت عشق، ۱۳۸۳، ص۱۱۹، ص۱۵۴، ص ۱۲۲ – ۱۲۰

[۷] . ر.ک : عرفان و مکتب تائوئیسم ، قاسمی جواد  ، مجله مشکات، شماره ۳۵

[۸] . ادیان چین و ژاپن، مایکل ساسو(ادیان چین)/ دیوید رِیْد(ادیان ژاپن)، مترجم: محمدعلى رستمیان، ناشر: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، تاریخ نشر: ۱۳۸۵  ، راهنمای ادیان زنده، جان ر. هینلز، ترجمه: دکتر عبدالرحیم گواهی، ج ۲ ، ص۸۶۵-۸۷۹

[۹] .ر.ک:  جان بایرناس، تاریخ جامع ادیان، علی اصغر حکمت، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۷۲، ص۳۶۲– ۳۵۹

[۱۰] .ر.ک:  سیری در ادیان زنده جهان(غیر از اسلام)، عبدالرحیم سلیمانی‌ اردستانی،  قم، آیت عشق، ۱۳۸۳ ص۱۱۹، ص۱۵۴، ص ۱۲۲ – ۱۲۰

[۱۱] . سایت های خبری – آفتاب نیوز ، مقاله معرفی آئین دائو ، نویسنده: سعید – قاسمی نژاد

[۱۲] . ر.ک : عرفان و مکتب تائوئیسم ، قاسمی جواد  ، مجله مشکات، شماره ۳۵

[۱۳] . ر.ک : عرفان و مکتب تائوئیسم ، قاسمی جواد  ، مجله مشکات، شماره ۳۵