تغییر سبک زندگی بعد از انقلاب

سبک زندگی، مفهوم رایجی است که این روزها مورد توجه رسانه ها و مردم قرار گرفته است. شاید پیدایش و حذف برخی از موارد از زندگی روزمره افراد، سبب شده تا توجه خاصی نسبت به این موضوع وجود داشته باشد.

در این نوشتار با اشاره به این که سبک زندگی چیست، نگاهی کوتاه به نحوه تغییر سبک زندگی در جامعه ایران، در طول سه دهه اخیر می پردازیم.

سبک زندگی چیست؟

مبحثی به نام سبک زندگی رایج، همان آدابی است که در روایات به صورت تفصیلی به آن پرداخته شده است. «Lifestyle» نظریاتی پیرامون زندگی انسان ها است که غرب با تکیه بر مطالعات دانشمندان خود مدتی است بدان مشغول است.

اما به نظر می رسد که بخش اعظمی از این مطالعات به گونه ای است که به نوعی به رواج سبک زندگی غربی در میان مردم دنیا منجر می شود. این مسئله را به خوبی در فیلم ها، کارتون ها و بازی های رایانه ای غربی می توان مشاهده کرد که دیگر در پی سرگرمی و یا آموزش نیستند بلکه بیشتر، چگونه زندگی کردن را تلقین می کنند.

اگر از تعاریف خاص و علمی این مفهوم بگذریم، به طور کلی می توان این طور گفت که منظور از سبک زندگی این است که یک فرد، یک خانواده و کسانی که در یک جامعه حضور دارند، چگونه زندگی می کنند. اما در نحوه چگونه زندگی کردن، تنها یک صفت یا رفتاری خاص، مورد نظر نیست. مثل این که رفتار خاصی را به طبقه یا قومیت خاصی نسبت دهیم.

سبک زندگی را می توان مجموعه ای از رفتار، گفتار، نحوه زندگی، نگرش و تفکرات افراد نامید. چگونه زندگی کردن، گزاره ای توصیفی است که پاسخ آن همان سبک زندگی است و در این سبک زندگی موارد بسیاری دخیل هستند. اعتقادات، رسوم، جغرافیا، اقلیم آب و هوایی، سلیقه های اجتماعی، رسانه ها و ده ها مسئله دیگر.(۱)

آنچه مشخص است این که ما در شرایطی قرار داریم که می توانیم با بهره گیری از متون دینی و آسمانی خود، از منابع غنی و تضمین شده ای بهره ببریم که بهترین سبک زندگی را به ما ارائه می دهند. نوعی از سبک زندگی که به همه چیز اهمیت می دهد و تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی را مد نظر دارد.

تغییر سبک زندگی در جامعه

با توجه به مطالب مذکور، قصد داریم تا در این نوشتار، اشاره ای مختصر به تغییر سبک زندگی در جامعه ایرانی داشته باشیم. محدوده این تغییرات را از زمانی نگاه می کنیم که انقلاب اسلامی در جامعه ایران رخ داد و به تبع این رویداد مهم، تغییرات بسیاری در زندگی فردی و اجتماعی افراد به وقوع پیوست.

بسیاری از اسناد و شواهد تاریخی و گفته های اطرافیانی که روزها و سال های ابتدایی وقوع انقلاب اسلامی ایران را به خاطر دارند، بیانگر رواج سبک خاصی از زندگی در میان افراد است که بخشی از این تفکرات ناشی از رنگ و بوی دین و مذهب و تاثیرات وقوع یک انقلاب مذهبی دارد.

آنچه مشخص است این که هر رویداد اجتماعی و سیاسی، بر تمامی ابعاد زندگی افراد تاثیرگذار است و این تاثیرگذاری بر سیستم فکری، فرهنگی و نگرش افراد صورت می گیرد.

چنانچه با وقوع انقلاب اسلامی، نگرش های ضدغربی در میان مردم رواج پیدا کرد و در برهه ای از زمان به اوج رسید؛ به طوری که مثلا، استفاده از وسایل لوکس و تزئینی خارجی، به مظهری از زندگی غربی بدل شد و همین امر منجر شد تا اغلب مردم، وسایل و لباس های لوکس و مجلل خود را به نفع امور خیر بخشش کنند و فضای ساده زیستی را در زندگی خود جاری کنند. این روند ادامه پیدا کرد و با وقوع جنگ تحمیلی، شدت بیشتری به خود گرفت.

سبک زندگی در آن زمان به این صورت بود که برپایی مجلس عروسی در مساجد و حسینیه ها، امری عجیب نبود و حتی ارزش نیز شمرده می شد. در خانه افراد، داشتن مبلمان هم مظهری از تجمل محسوب می شد و همین امر موجب شده بود تا اغلب خانواده ها، خانه های خود را با چند فرش ساده و پشتی، چیدمان کنند.

اما این روند دوام چندانی نداشت و تقریبا بعد از گذشت یک دهه و با اتمام جنگ تحمیلی، باز هم تغییراتی در سبک زندگی افراد به وجود آمد و شکل و شمایل دیگری به سبک زندگی مردم بخشید.

این تغییرات با ورود زنان به عرصه اجتماع و بازار کار، شکل دیگری به خود گرفت. به طور کلی، ورود برخی از مبانی فکری و فرهنگی در کنار تغییر شرایط اجتماعی منجر به وقوع تغییرات تدریجی در سبک زندگی افراد شد. تغییراتی که بعضا، اثرات مثبت و منفی را به دنبال داشتند. اثراتی که موجب شد تا سبک زندگی در شرایط کنونی به گونه ای کاملا متفاوت با دو یا سه دهه قبل باشد.

مثلا می توان نمایی از یک سبک زندگی ساده ایرانی و اسلامی را این گونه تعریف کرد:

یک خانواده که سحرخیز هستند و یا به دلیل التزام به نماز صبح یا ساعت کاری و مدرسه فرزندانشان، زود از خواب بر می خیزند. نوع صبحانه ای که می خورد به دلیل سطح درآمد یا روایاتی که در این باره وجود دارد و یا تبلیغات خاص تلویزیون، اشکال مختلفی دارد. اعضای این خانواده به‌ کنار هم بودن سر سفره به هر دلیلی، اهمیت می دهند. به این که با هم سخن بگویند و از احوال هم مطلع باشند.

اما به نظر می رسد که این سبک زندگی، تا حدودی تغییر یافته. مثلا امروزه، اشتغال کامل پدر خانواده به کار، به دلیل احتیاج مالی یا نحوه نگرشی که به زندگی دنیایی دارد، سر کار رفتن مادر خانواده و تاثیر آن در تربیت کودکان منجر به شکل گیری روابط و مناسبات تازه ای میان زن و شوهر و فرزندان شده که بیشتر به سبک زندگی غربی شباهت دارد تا زندگی ایرانی-اسلامی.

از طرف دیگر رواج تفکر انسان مداری و فرهنگ مصرفی در میان مردم به حدی است که بر سبک زندگی افراد تاثیر گذاشته و این سبک با شیوه زندگی بر پایه اعتقادات مذهبی متفاوت است.

آنچه مشخص است این که ما در شرایطی قرار داریم که می توانیم با بهره گیری از متون دینی و آسمانی خود، از منابع غنی و تضمین شده ای بهره ببریم که بهترین سبک زندگی را به ما ارائه می دهند. نوعی از سبک زندگی که به همه چیز اهمیت می دهد و تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی را مد نظر دارد.

سبکی که به همه ارکان زندگی اهمیت می دهد. از نحوه خوردن و پوشیدن گرفته تا نحوه برخورد با همسر، فرزند، خانواده و دوستان. شیوه ای که با آموزه های مختلف سعی دارد تا انسان را در جهت رشد و تعالی سوق دهد.

مطالعه سبک زندگی به ما یاری می دهد واقعیت زندگی اجتماعی مردم را دریابیم و اشکالات آن را بفهمیم و سبک صحیح زندگی را به دست آورده و آن را ترویج کنیم.

آنچه مشخص است این که ما گرفتار سبک ناقص و نادرستی در زندگی هستیم که باید آن را ریشه یابی کرده و با ترسیم سبک زندگی صحیح و ارایه روش های درست ترویج آن، کمک کنیم که سبک زندگی صحیح، فراگیر شود. شایسته است تا به دنبال زمینه سازی و تلاش برای تحقق و مبناسازی سبک زندگی مسلمانی یا مومنانه باشیم.

باری چنین است که با مراجعه به قرآن کریم، می توان ابعاد سبک زندگی شایسته را یافت و ارایه کرد هر چند این اقدام تخصص خویش را می طلبد. مهم این است که نسبت به دستیابی به همان تعبیری باشیم که در کتاب آسمانی ما به آن اشاره شده، بی تردید این بهترین سبک از زندگی است. سبکی که با تعبیر «حیات طیبه»‌ از آن نام برده شده؛ یعنی زندگی پاکیزه!

پی نوشت

۱-خبرگزاری رسا؛ حامد عبداللهی

نویسنده: فاطمه ناظم زاده

منبع: تبیان