تشیّع و حاکمان صفویه

زمان مطالعه : 3 دقیقه

توسط : رحمت الله ضیایی

0 نظر

مذهب شیعه امامیه که توسط پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم پایه گذاری شده است قبل از اینکه در ایران گسترش پیدا کند در کشورهای دیگر وجود داشته است. مثلا در خود عربستان این مذهب پیروانی داشته است. در عراق، افغانستان، بحرین، سوریه، پاکستان و همچنین در شهرهای مختلف ایران، پیش ا ز حکومت صفویه وجود داشته است. لکن این مذهب توسط حکومت صفیه در ایان به عنوان مذهب رسمی اعلان گردید.

مذهب تشیّع اثنی عشری، در سال ۹۰۷ ق. مطابق با سال ۱۵۰۱ میلادی به عنوان مذهب رسمی از سوی شاه اسماعیل صفوی در تبریز اعلام شد.^{^[۱]} تا قبل از اعلام شاه اسماعیل، ایرانیان مذاهب شیعی و سنّی داشتند و شیعیان تنها در چند نقطه ایران ازجمله خوزستان، گیلان، قم و کاشان زندگی می‌کردند.^{^[۲]} مذهب تسنّن تا پایان دوره ایلخانان مغول مذهب رسمی کشور و حاکم بر فضای جامعه ایرانی بود^{^[۳]} به طوری که، به شاه اسماعیل در بدو اعلام تشیّع به عنوان مذهب رسمی کشور گفتند: که قربانت شویم، سیصدهزار نفر در تبریز زندگی می‌کنند و همۀ‌ آن‌ها سنّی هستند^{^[۴]}. اما شاه اسماعیل سخت به مذهب تشیّع معتقد بود و اصرار داشت به رغم مخالفت مردم، مذهب خود را علنی و آشکار سازد.^{^[۵]}

شاهان صفویه هیچگاه از هدفی که شاه اسماعیل برای آنها قرار داده بود، دست بر نداشته بلکه با اعمال خویش آن را تأیید کردند. شاهان صفویه به دلیل اعتقاد راسخی که نسبت به امامت امام علی علیه السلام داشته اند، در پی ترویج و تثبیت مذهب شیعه در ایران بودند. مثلا شاه اسماعیل، در سال ۹۱۴ ق. به دنبال فتوحات خود در ایران وارد عراق شد. پس از فتح آن، هنگامی که به چند فرسنگی مقبره مولا علی علیه السلام رسید، از اسب فرود آمد، و با پای پیاده و سر برهنه به سوی نجف اشرف شتافت. و با صدای بلند گریه می‌کرد و اشک می‌ریخت و در کنار ضریح بیهوش شد.^{^[۶]}

شعار شاه اسماعیل در جنگ‌ها عبارت بود از : الله ، الله ، علی ولی الله^{^[۷]} و یکی از اشعارش اینست:

دست در دامن حیدر زن و اندیشه مکن هر که با نوح نشیند چه غم از طوفانش^{^[۸]}

یکی از اشعار شاه اسماعیل دوم، این است:

زشرق تا به مغرب ،گر امام است علی و آل او ما را تمام است^{^[۹]}

شاه عباس چندین بار پیاده به مشهد برای زیارت رفت. وی در سالهای ۱۰۱۵ و ۱۰۱۶ هـ . ق بخش زیادی از دارایی خود را وقف چهارده معصوم کرد. و بر مهر او کلمه«کلب آستان علی» را نقش زده بودند.^{^[۱۰]}

رشد تشیّع در این عصر به قدری بود که شیعیان ساکن در کشورهای دیگر به ایران مهاجرت کردند. محمد بن مکی بن محمد ملقب به شهید اول^{^[۱۱]}، شیخ نورالدین علی بن عبدالعال عاملی کرکی معروف به محقق ثانی^{^[۱۲]} و شیخ حسین عاملی پدر شیخ بهایی از جبل عامل به قزوین آمدند.^{^[۱۳]} در این عصر به قدری به این مذهب بها داده شد که در طی چند سال علمای بزرگی در مذهب تشیّع پرورش یافت که بنا به اختصار به چند تن از آنها اشاره می‌شود.

شیخ بهایی (۹۵۳- ۱۰۳۰ ق. ) فقیه، ادیب، منجم، ریاضیدان صاحب کتاب اثنی‌عشریات.
میرداماد (۹۶۹- ۱۰۴۱ق.) که او را بعد از ارسطو و فارابی معلم ثالث هم گفته اند و کتاب قبسات از اوست.
ملاصدرا (۹۷۹- ۱۰۵۰ق.) پایه گذار حمکت متعالیه که مهمترین کتابش اسفار اربعه است.
علامه مجلسی (۱۰۳۷- ۱۱۱۰ق.) چهره تابناک عصر صفوی است که در طی قرون از تابش آن کم نشده است. و مهمترین کتاب او بحارالانوار است.

عملکرد شاهان صفوی به گونه‌ای بود که علمای شیعه را در بالاترین مقام‌های کشور قرار می‌دادند و با آن‌ها در کارهای بزرگ مشورت می‌کردند و نشانۀ آن، اینکه شاه سلیمان تاجگذاری خویش را به دست علامه مجلسی انجام داد.

پس شاهان صفویه مروج مذهب شیعه در ایران بوده اند برای این امر از علمای شیعه امامیه به خصوص علمای جبل عامل کمک گرفته و مردم ایران را با مذهب شیعه آشنا کردند و از آن زمان تا حالا مذهب رسمی ایران شیعه امامیه است.