تجهیز و تدفین پیکر مطهر پیامبر اسلام (ص)

اشاره:

ممکن است برخی ادعا کنند که کار تجهیز و تدفین پیکر مطهر پیامبر(صلی‌الله علیه و آله) را ابوبکر انجام داده است یا دست کم در این واقعه تاریخی ابهاماتی داشته باشند. این نوشته برای رفع این ابهام و ادعا مطالبی را از متون اهل سنت درباره تجهیز و تدفین پیامبر گرامی اسلام ارائه داده است.

پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) بعد از بیست و سه سال تبلیغ رسالت و دعوت مردم به یکتاپرستی و تقوا و ابلاغ دین اسلام در تمام جزیره العرب، روز دوشنبه بیست و هشتم صفر سال یازدهم هجری در سن شصت و سه سالگی از این جهان رحلت فرمودند. بر اساس روایات تاریخی که از اهل سنت نقل شده است پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) در حالی جان به جان آفرین تسلیم کردند که سرشان روی سینه علی (علیه‌السلام) قرار داشت و مراسم تجهیز و تکفین و تدفین و نماز آن حضرت را علی بن ابی طالب(علیه‌السلام) با کمک چند نفر دیگر از بنی هاشم انجام دادند.

ابن سعد روایت می کند: کعب الاحبار روزی از خلیفه دوم (عمر) سوال کرد پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) در موقع احتضار (آخرین لحظات عمرشان) چه فرمودند: عمر به علی (علیه‌السلام) که در آن مجلس حضور داشت اشاره کرد و گفت از او بپرسید. حضرت فرمود: پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) در حالی که سرشان بر روی شانه من بود، می فرمود: الصلاه الصلاه… کعب دوباره سوال کرد که چه کسی پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) را غسل داد، عمر گفت از علی بپرس. حضرت فرمود: من پیامبر را غسل دادم در حالی که عباس نشسته بود و اسامه و شقران آب می ریختند.(۱)

ابن هشام می نویسد: کسانی که متصدی غسل بدن آن حضرت شدند عبارت بودند از علی بن ابی طالب، عباس بن عبدالمطلب، فضل بن عباس، قثم بن عباس، اسامه بن زید و شقران، غلام پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) و اوس بن خولی نیز که یکی از انصار بود، فریاد زد: یا علی تو را به خدا سوگند ما را هم در این افتخار شریک کن، علی (علیه‌السلام) فرمود: داخل خانه شو و او نیز وارد شده در کناری نشست و کیفیت غسل آن حضرت بدین ترتیب بود که علی (علیه‌السلام) جنازه پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) را بر سینه خود گذارده بود و عباس و فضل و قثم در حرکت دادن و چپ و راست کردن بدن به او کمک می کردند و اسامه و شقران هم آب می ریختند و علی بن ابی طالب(علیه السلام) پیامبر(صلی‌الله علیه و آله) را از زیر پیراهن غسل می داد و می گفت: پدر و مادرم به فدایت که چه اندازه در زندگی و پس از مرگت پاکیزه ای و چون از غسل فارغ شدند او را با سه پارچه «صحاری» و یک پارچه بُرد «حبره» کفن کردند.(۲)

درباره کیفیت دفن پیامبر(صلی‌الله علیه و آله) نیز می نویسد: «اما کسانی که متولی دفن آن حضرت شدند و وارد قبر پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) شدند عبارتند از: علی بن ابی طالب و فضل بن عباس و قثم بن عباس و شقران».(۳)

علاوه بر کتاب های ذکر شده که از کتب معتبر و قدیم اهل سنت در زمینه تاریخ پیامبر(صلی‌الله علیه و آله) و صحابی آن حضرت محسوب می شوند، ابن اثیر جزری در اسد الغابه،(۴) ابن کثیر در البدایه و النهایه(۵) و بیهقی در دلائل النبوه(۶) و دهها منبع دیگر از اهل سنت به این امر اشاره دارند که کسی جز علی (علیه‌السلام) و همراهان آن حضرت در تجهیز و تدفین آن حضرت شرکت نداشته است.

نخستین کسی که بر پیامبر گرامی(صلی‌الله علیه و آله) نماز گزارد، امیر مؤمنان علی بن ابی طالب (علیه‌السلام) بود سپس یاران و اصحاب آن حضرت دسته دسته بر جنازه آن حضرت نماز گزاردند.

چنانکه ابن کثر از ابن مسعود نقل می کند: که در وصیت پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) آمده است که آن حضرت را مردان اهل بیتش غسل دهند و کفن کنند و بعد بر جنازه آن حضرت نماز بگزارند سپس مردم بر آن حضرت نماز بگزارند و بعد از مردان زنان بر جسد آن حضرت نماز بخوانند.(۷)

سپس در محل دفن پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) اختلاف در بین مردم به وجود آمد برخی گفتند: در بقیع دفن کنیم و برخی گفتند: در کنار مسجد و برخی نیز گفتند: در منزل حضرت، ایشان را دفن کنیم. در نهایت تصمیم بر این شد که جنازه حضرت را در همان حجره ای که حضرت رحلت نموده بودند به خاک بسپارند. قبر آن حضرت توسط ابو عبیده جراح و زید بن سهل آماده گردید و مراسم دفن به وسیله امیر مؤمنان به کمک فضل و عباس و قثم انجام گرفت.(۸)

بنابراین مشاهده می شود که اکثر قریب به اتفاق منابع تاریخی و روایی اهل سنت که تعدادشان به دهها عنوان کتاب می رسد و توسط نویسندگان قدیمی نوشته شده است و امروزه نیز موجود است و حتی به تواتر و شهرت نیز رسیده است که کسی جز علی (علیه‌السلام) متولی تجهیز، تکفین و تدفین پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) نبوده و اگر روایاتی هم بر خلاف این نقل شود مخالف فرموده رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) است که قبلا ذکر شد و یا این که از سر عناد و دشمنی با علی بن ابی طالب(علیه‌السلام) چنین مطلبی را نقل می کنند.

پی نوشت:

1. ابن سعد، محمّد، الطبقات الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۲۰۲.
2. ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه، بیروت، دارالمعرفه، بی تا، ج۲، ص۶۲۲ – ۶۶۳.
3. همان، ص۶۶۴.
4. ابن اثیر جزری، علی بن محمد، اسد الغابه فی معرفه الصحابه، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۸۸.
5. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۲۶۹.
6. بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوه و معرفه احوال صاحب الشریعه، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق، ج۷، ص۲۵۴.
7. ابن کثیر، پیشین، ج۵، ص۲۶۴۵ ـ ۲۶۶.
8. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، موسسه الاعلمی، بی تا، ج۲، ص۴۵۲.

منبع: سایت اندیشه قم.