تاثیر اپلیکیشن های تلفن همراه بر سبک زندگی-۲

سبک زندگی که سبب نمایش هویت[۵] و شخصیت افراد در جهان کنونی است از جمله مفاهیمی است که در دنیای امروز، مورد توجه بسیار واقع شده است. امروزه الگوهای پوشش، شیوه های تغذیه، ارزش ها، نگرش ها و رفنارهای انسانی با سرعت هر چه تمام تر تغییر می کند و افراد برای انطباق خود با جهان پیرامون خویش نیازمند تغییرات زیادی در الگوی سبک زندگی خود هستند بنابراین افراد برای ارتقا پیوستن نیازمند آگاهی و بهره گیری از اطلاعات به روز شده می باشند که بخش اعظم این اطلاعات را از طریق رسانه های ارتباط جمعی دریافت می کنند.

بنابراین رسانه ها قادرند تاثیرات عمیقی را در ساختار فرهنگی جامعه از جمله سبک زندگی از خود به جای گذارد. این فناوری سبک‌های زندگی جوانان را بیش از سبک‌های زندگی سایر گروه‌های سنتی‌ تغییر داده‌اند. بنابراین یک مسئله جالب توجه این است که جوانان چگونه هویت خود را در جهان فناوری بر می‌سازند. از آنجا که حدود ۶ درصد جامعه ما را جوانان تشکیل می‌دهند شایسته است که رابطه آن‌ها با رسانه‌ای همچون موبایل و تأثیرات‌ آن بر زندگی جوانان با توجه به گسترش فوق العاده آن در جامعه ما مورد توجه ویژه قرارگیرد(کلانتری و حسنی، ۱۳۸۷).

زندگی روزمره ما به هنگام اوقات فراغت، به هنگام کار، با خانواده یا دوستان، بدون‌ فناوری‌های ارتباطی و رسانه‌ها غیرقابل تصور است. خانه‌های ما امروزه به مکانی برای فرهنگ‌ چندرسانه‌ای‌ها بدل شده که خدمات دیداری- شنیداری، اطلاعاتی و مخابراتی را باهم ادغام‌ کرده است.

افرادی که نسبت به گسترش فناوری‌های نوین در ابعاد گوناگون زندگی روزمره خوشبین‌ هستند، فرصت‌های جدیدی را برای مشارکت اجتماعی و دموکراتیک[۶]، خلاقیت، خودابرازی و بازی، گسترش فوق العاده دانش در دسترس که از تنوع، تفاوت و بحث پشتیبانی می‌کند پیش‌بینی می‌کنند. تأثیر بالقوه اشکال جدید فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی با همه جنبه‌های‌ جامعه از خانه گرفته تا کار، از آموزش تا اوقات فراغت، از شهروندی گرفته تا مصرف‌گرایی و از سطح محلی تا جهانی در ارتباط هستند(عاملی، ۱۳۸۷).

بوردیو[۷] شرایط عینی و شرایط فرد را در اجتماع را موثر بر سبک زندگی افراد می داند و از نظر وی شرایط فردی و اجتماعی منجر به تمایزات بین افراد شده و ترجیحات متفاوتی را بین آنها به وجود می آورد که باعث تفاوت سلایق بین آنها می شود که همین امر نیز در انتخاب آنها از استفاده از رسانه ای مانند ماهواره و مقدار تاثیر پذیری از آن نیز تاثیرگذار است.

بنا به عقیده گیدنز[۸] ساخت های اجتماعی بر افکار و انتخاب های افراد در زندگی روزمره تاثیر می گذارد و افراد با توجه به جایگاهی که در ساختار اجتماعی دارند و با توجه به منابع موجود در ساختار ها بر گزینش سبک زندگی موثرند. از طرف دیگر گرنبر[۹] نیز بیان می کند که تماشای تلویزیون در طولانی مدت موجب تاثیر در جهان بینی و نظام ارزشی، اعتقادات و باورهای بینندگان پرمصرف خود می شود که البته این تاثیرات می تواند با تفاوت های فردی) جنسیت، سن و…( متفاوت باشد و طبق عقیده باندورا[۱۰] از جمله تاثیرات مربوط به رسانه ها این است که رسانه ها با انتقال و انتشار ارزش ها و هنجار های جدید، ارزش های جا افتاده و قدیمی را مورد تهدید و به چالش می کشد(نوابخش، ۱۳۹۳).

مانت و پیرز[۱۱](۲۰۰۲) در مطالعه شان درباره سبک های زندگی دوره نوجوانی و جوانی در دهه پایانی قرن بیستم و لزوم مطالعه ابعاد استفاده جوانان از تلفن همراه تصویری ارائه می دهند که در آن افراد باید یک دوره گذار طولانی از کودکی به بزرگ سالی را تجربه کنند. در این دوره گذار، آنان باید مهارت های متعددی یاد بگیرند تا برای وظایف بزرگ سالی آماده شوند. موقعیت برجسته برای جوانان دوره طولانی تحصیل است. جوانان از نظر مالی در طی این دوره(تحصیل) به والدینشان وابسته اند. آن ها هنوز در خانه والدینشان زندگی می کنند، با التزام به اطاعت از قوانینی که والدینشان برای آنان تنظیم کرده اند.

درگذار از بچگی به بزرگسالی، جوانان در موقعیتی بحرانی(خطرناک) قرار می گیرند و از نظر شناختی وارد فضایی بدون ساختار می شوند. در این دوره، مهم برای جوانان آن است که خودپنداره ای رضایت بخش از خود به دست آورند، اما این کار با تردید زیاد همراه است؛ زیرا جوانان باید یاد بگیرند تا خارج از فضای خانواده عمل کنند. فضایی که در آن دیگر والدینشان قوی ترین نقاط مرجع نیستند. آنان یاد می گیرند که والدینشان آن طور که زمان بچگی فکر می کردند، افراد عالم دهر و کاملاً قابل اتکا نیستند.

بنابراین با آغاز دوره جوانی، گروه همسالان به گروه مرجع آنان تبدیل می شود. فهم متقابل و حمایت اجتماعی ازجمله آثاری است که گروه همسالان برای نوجوانان و جوانان دربردارد. ارتباطات با هم سالان به عاملی مهم در زندگی روزمره تبدیل می شود. در این جا وسایل ارتباطی برای آنان بسیار مهم است، زیرا امکان ارتباط آنان را بدون مزاحمت والدین فراهم می سازد و محبوبیت تلفن همراه و پیام کوتاه دقیقاً به همین دلیل است( فتحی و همکاران، ۱۳۹۳).

تولین و ویلهلمسون[۱۲] که به مطالعه تأثیر کاربرد فزاینده موبایل در الگوهای روزمره ارتباط اجتماعی جوانان پرداخته‌اند، سه حوزه از این دگرگونی‌ها را مورد توجه قرار داده‌اند:

۱-تأثیرات‌ اجتماعی که با الگوهای تماس، شبکه‌ها و تعاملات رودررو مرتبط اند.

۲- عواقب ناشی از تحرک فضایی یعنی سفر فیزیکی یا تماس‌های مجازی که از طریق اینترنت امکان‌پذیر می‌شود.

۳-دلالت‌های آن برای طرح‌ریزی و برنامه‌ریزی فردی و کاربرد زمان.

۱- دلالت‌های اجتماعی تلفن همراه با الگوهای تماس شخصی، شبکه‌های اجتماعی و ملاقات‌های رودررو مرتبط اند. پژوهش‌های گوناگون نشان داده که موبایل در میان جوانان‌ به منزله یک پیوند شخصی همیشه گشوده به روی شبکه محلی بزرگ دوستان درک شده و به کار رفته است. از طریق این شبکه شخصی، جوانان به‌سادگی می‌توانند تقریبا از هر مکان، از هر زمان و به هر دلیلی اقدام به برقراری تماس کنند. این رسانه تماس‌های اضافی‌ را برانگیخته می‌کند که این تماس‌ها تکانشی‌تر(فاقد انگیزه قبلی)، کوتاه‌تر، تکه‌تکه و پخش شده در زمان و مکان‌اند.

۲- دلالت دوم درباره تحرک فیزیکی افراد است، یعنی اینکه رفتارها و الگوهای سفر تحت تأثیر تلفن همراه واقع شده است. تلفن همراه به مثابه یک مصنوع کوچگرانه و”نیروی محرک‌” برای سبک‌های زندگی سیال‌تر به تصویر کشیده شده و پیش‌بینی شده است که کاربرد فزاینده ارتباطات موبایلی و کاربردهای بی‌سیم باعث تولید سفرهای بیشتر می‌شود و سبب‌ می‌شود تا جوانان زمان بیشتری را در حوزه‌های عمومی شهری از قبیل رستوران‌ها، کافه‌ها و…به جای خانه‌ها بگذرانند. بنابراین موبایل موانع زمانی و مکانی زندگی روزمره را کاهش می‌دهد و سفرها و فعالیت‌های خارج از خانه بیشتری را ترویج می‌کند.

۳- دلالت سوم در مورد کاربرد موبایل، با زمان‌بندی فعالیت‌های روزانه، هماهنگی و کاربرد عملی زمان برای فعالیت‌ها وکنش‌های اجتماعی است.گرچه پیش از این، ساعت وسیله‌ای‌ برای زمان‌بندی فعالیت‌های روزمره بوده اما اکنون موبایل این امکان را فراهم کرده است که‌ افراد به‌طور دائم برای ترتیب دادن ملاقات چانه‌زنی کنند و در زمان واقعی همراه با تغییر شرایط، فعالیت‌های خود را انجام دهند. برنامه‌هایی که برای یک روز ترتیب داده می‌شوند، انعطاف پذیرتر شده‌اند و برنامه‌های زمانی کمتر به زمان و مکان متصل‌اند و امکان‌ تصمیم‌سازی آنی‌تر یا تکانشی‌تر را دست کم در میان جوانان امکان‌پذیر کرده‌اند (عاملی، ۱۳۸۷).

همان‌طور که مشاهده شد جای گیری تلفن همراه در زندگی روزمره جوانان دگرگونی‌های زیادی‌ را در نحوه عمل و روابط اجتماعی‌شان را ایجاد کرده و به آنان این فرصت را داده است تا با کنترل کمتری از سوی دیگران و به ‌ویژه والدین، فعالیت‌های روزمره خود را برنامه‌ریزی کنند و انجام دهند. باید اذعان کرد که امروزه تلفن همراه مهم‌ترین فناوری فردی است که ضمن ایجاد خلوت‌ مستقل فردی، رابطه اجتماعی فرد را در بستر شبکه‌ای فردی شده معنادار کرده است.

بنابراین‌ تلفن همراه در عین فردی بودن، عنصری کاملا اجتماعی است و در واقع فرصت و ظرفیت‌ مهمی را برای دو عنصر فردگرایی وجمع‌گرایی فراهم می‌آورد. تلفن همراه به عنوان نماد ارتباط همه‌جا حاضر، مهم‌ترین صنعت تعاملی ارتباطی است که در آن گیرنده و فرستنده پیام‌ فعال‌اند و تعامل به شکل همزمان همچون ارتباط رودررو صورت می‌گیرد

بحث و نتیجه گیری

امروزه با گسترش فناوری های نوین ارتباطی و ایجاد و رشد سریع رسانه های جمعی و همچنین تاثیرات بسزایی که این ابزار در ارزش ها، رفتار، سبک زندگی و فرهنگ مخاطبان خود دارند لزوم تحقیقات وسیع و گسترده منتقدان در بررسی و شناخت رسانه های جدید و شناخت تاثیرات آنها بر زندگی جامعه کنونی ایران بیش از پیش احساس می شود چرا که این امر می تواند در کنترل تاثیرات مخرب ناشی از استفاده از این ابزار نقش بسزایی داشته باشد.

مهمترین مساله در الگوی مصرف رسانه ای در جامعه حس اعتماد است با توجه به آنچه در مباحث نظری مطرح کردیم و نتایجی که در این بررسی بدست آمده است می توان اینگونه نظریات مطرح شده را تحلیل کرد.

گیدنز می گوید این ساختار اجتماعی است که سبک زندگی را متاثر می سازد و افراد با توجه به جایگاهی که در ساختار اجتماعی دارند سبک های زندگی متفاوتی را برای خود ایجاد می کنند. همین ور بوردیو شرایط عینی و شرایط فرد در اجتماعی را موثر بر سبک زندگی افراد می داند و از نظر وی شرایط فردی و اجتماعی منجر به تمایزات بین افراد شده و ترجیحات متفاوتی را بین این افراد با توجه به جایگاهی که دراجتماع دارند و پیشینه اجتماعی خود از همدیگر متمایز می شوند و ویژگی های فردی و اجتماعی شان بر انتخاب آنها در استفاده از ابزارهای نوین فناوری اطلاعاتی و ارتباطی موثر بوده پس نوع کنش آنها نیز متفاوت می باشد.

بنابراین در انتخاب برنامه های نو متفاوت هم عمل می کنند. سبک زندگی های متفاوت و شیوه های زندگی متفاوت آنان به استفاده از تلفن همراه شکل می دهد.

مراحل زندگی متفاوت جوانان در نحوه استفاده از تلفن همراه اثر می گذارد. همان طور که به سن و سال جوانان افزوده می شود، الگوهای ارتباطاتی شروع به تغییر می کند و فرایند مستقل شدن تغییراتی در ارتباطات ایجاد می کند که می تواند دست مایه تولید محتوایی عظیم قرار گیرد و این تأثیرات تلفن همراه که گاهی اساساً زندگی افراد را با مشکلاتی نظیر اخاذی های بلوتوثی، توهمات خیانت همسر ناشی از ارسال یا دریافت پیامک اشتباهی و ازسویی، تسهیل ارتباطات خارج از عرف ایرانیان مواجه کند.

بنابراین باید تحقیقاتی در دستور کار مراکز یا مرکز اختصاصی مطالعات تلفن همراه انجام گیرد تا ضمن شناخت محسنات و بهره گیری از کاربردهای آن در تسهیل ارتباطات، تبلیغات، تجارت، و…. از تهدیدات آن کاسته شود.

منابع

جعفری، علی اصغر.(۱۳۸۸). تأثیر تلفن همراه بر جوانان و خانواده.

http://abeshkooh.persianblog.ir/page/maghalat

حمیدیان، فرود.(۱۳۸۷). اعتیاد به اینترنت و موبایل)چاپ اول) تهران: نشر قطره

ذکایی، محمدسعید؛ ولی زاده، وحید.(۱۳۸۸). فرهنگ جوانان و تلفن همراه، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره دوم

عاملی، سعید رضا.(۱۳۸۷). مطالعات تلفن همراه، زندگی در حال حرکت، تهران: انتشارات سمت

فتحی، سروش؛ مختارپور، مهدی.(۱۳۹۳). بررسی نقش و تاثیر رسانه های نوین تصویری در تغییر سبک زندگی، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال ششم، شماره دوم

کلانتری، عبد الحسین؛ حسنی، حسین.(۱۳۸۷). رسانه های نوین و زندگی روزمره: تأثیر تلفن همراه بر هویت و سبک زندگی جوانان، نشریه اطلاع رسانی و کتابداری، شماره۷۶

کوثری، مسعود، محمدرضا یگانه، و طاهره خیرخواه.(۱۳۸۵). کاربرد تلفن همراه برای کاربران ایرانی با تأکید « بر نظریه استفاده و خشنودی»، فصل نامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره ۷

نوابخش، فرزاد.(۱۳۹۳).تغییرات سبک زندگی در فرایند توسعه ابزارهای نوین فناوری، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال ششم، شماره دوم

[۱] کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی و رسانه

۱- Modern communications technologies

۲- Cellular phone

۱- life style

۱- Identity

۲- Democratic

۳- Bourdieu

۴- Giddens

۱- Graebner

۲- Bandura

۳- Manto & Piers

۴- Tulane & Vilhmsvn

ایرنا