بهداشت روزه

قرآن فلسفه‌ی تشریع روزه را قرار دادن انسان در مسیر دستیابی به تقوی معرفی می‌کند کتب علیکم الصیام … (روزه مایه ‌ی استقرار و تثبیت اخلاص است) روزه آثار بهداشتی و درمانی زیادی دارد یعنی انسان علاوه بر برکات معنوی آن از فوائد جسمی و روانی روزه نیز بهره‌مند می‌گردد. به منظور پیشگیری از اطاله‌ی کلام فقط به بیان چند توصیه‌ی سودمند برای انجام آسان‌تر روزه از دیدگاه بهداشتی اکتفا می‌شود.

۱- شما باید روزانه (۲۴ ساعته) از پنج گروه اصلی غذایی یعنی گروه نان و غلات، سبزی‌ها، میوه‌ها، شیر و لبنیات، گروه گوشت مصرف نمایید تا بتوانید مواد مغذی مورد نیاز بدن خود را که شامل هیدرات کربن، چربی، پروتئین و املاح است تامین نمائید. دراین صورت بدنی سالم و انرژی کافی برای انجام فعالیت روزانه‌ی خود به‌دست خواهید آورد.

۲- روزه‌ی بی‌سحری توصیه نمی‌شود. در این افراد کمبود بیش از حد انرژی باعث می‌شود از منابع چربی برای تامین انرژی استفاده شود. در اثر سوخت ناقص چربیها ترکیبات شیمیایی ستونی در بدن ایجاد می‌شود که باعث بوی بددهان و دردهای عضلانی و سردرد می‌شود… سحری باید یک وعده غذای کامل برای هر فرد خصوصا در نوجوانان در حال رشد باشد.

۳- زنان شیرده روزه‌دار باید هنگام سحر و افطار مواد غذایی با کمیت و کیفیت مطلوبی مصرف کنند تا لطمه‌ای به کودک وارد نشود هر گونه نیاز بدن به غذا باید تامین شود که حجم آن را خود فرد تعیین می‌کند به عبارتی نمی‌توان برای همه‌ی افراد در ماه رمضان یک الگوی تغذیه‌ای واحد پیاده کرد.

۴- افرادی که به بیماری گوارشی مزمن مبتلا هستند با اجازه‌ی پزشک ترجیحاً از روزه‌داری معاف هستند. افرادی که از داروهای خاصی استفاده می‌نمایند با راهنمایی پزشک مربوطه در صورت روزه‌داری داروها را تنظیم نمایند. سنگ کلیه بیماری نیست مانع روزه‌داری نمی‌شود ولی هنگام افطار تا سحر ۶ تا ۷ لیوان آب میل نمایند.

۵- به مقدار کافی بین افطار تا وقت خواب آب بنوشید تا از کم آبی جلوگیری شود از مصرف زیاد مواد غذایی شیرین بپرهیزید خصوصاً به جای زولبیا و بامیه، خرما و کشمش میل نمائید از مصرف غذاهای تند اجتناب کنید. از مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند کوکا، قهوه، چای پر رنگ اجتناب نمائید چون کافئین ادرارآور بوده سبب دفع مایعات می‌شود. مسواک کردن دندان‌ها بعد از افطار و قبل از خواب سلامتی را تضمین می‌کند. از نوشیدن نوشابه‌های گازدار در ابتدای افطار بپرهیزید چرا که این نوشابه‌ها هم موجب کمبود کلسیم در بدن و هم باعث تورم معده و ایجاد سیری کاذب می‌شوند. برای شروع افطار بهتر است از خرما و شیر گرم یاچای استفاده شود تا معده به آرامی کار خود را شروع کند. مستحب است تا انسان گرسنه نشده است لب به غذا نگشاید و مستحب است انسان نیمه سیر از سر سفره بلند شود .از نظر اسلام پیشگیری عبارت است از منع افراط در هر چیزی اعم از خواب و خوراک و غیره.

۶- غذاهای پرحجم و چرب و چای زیاد برای سحری استفاده نشود. از کربوهیدرات های پیچیده مانند نان، برنج و سیب‌زمینی در وعده‌ی سحر استفاده کنید. با منابع قندی و انرژی‌زا مانند خرما، آب میوه،انگور و شله‌زرد افطار کنید. از مصرف دسرها و شیرینی‌های زیاد در افطار و سحر پرهیز کنید.

۷- غذای افطاری و سحری را زمانی طبخ و آماده کنید، که حداکثر تا دو ساعت بعد به صورت گرم به مصرف برسد و همچنین از خرید مواد غذایی فله‌ای و مواد لبنی غیرپاستوریزه از قبیل دوغ، ماست، کره، سرشیر و خامه فله‌ای و سنتی خودداری کنید در صورت استفاده از سبزی‌ها و میوه به صورت خام حتماً مراحل سالم‌سازی شامل شستشوی اولیه، انگل‌زدایی با مایع ظرفشویی و میکروب‌زدایی با مواد ضدعفونی‌کننده و مجاز و شستشوی نهایی رعایت شود. هنگام خرید مواد غذایی بسته‌بندی شده به مجوز وزارت بهداشت، تاریخ تولید و انقضاء به سالم بودن آن توجه کنید. از آشامیدن آب سرد در شروع افطار خودداری کنید در وسط غذا آب زیاد نیاشامید، چون به علت رقیق شدن شیره‌ی گوارشی، هضم دشوار می‌شود. یک ساعت بعد از افطار و نیم ساعت قبل از سحر آب کافی بیاشامید.

۸- مصرف سبزی ضدعفونی شده به هنگام افطار و میوه در هنگام سحر توصیه می‌شود. از مصرف تنقلات زیاد خودداری شود. نوجوانان نیاز به ۷ ساعت خواب آرام دارند شبها زودتر بخوابند تا اولاً هنگام سحر با نشاط برخیزند و ثانیاً از برکات معنوی سحرهای ماه رمضان بهره‌مند شوند و دچار کم خوابی نشوند. ساعات مطالعه طوری تنظیم شود که بلافاصله پس از صرف غذا و یا لحظات گرسنگی نباشد.

از تغییرات ناگهانی شدید در برنامه تغذیه در طول ماه مبارک رمضان خودداری کنید و به طور معمول غذاهایی که برای شما ایجاد ناراحتی می‌کند مصرف ننمائید.

۹- سیگار و مواد مخدر یک آفت جهانی و دشمن سلامتی شما و موجب آزار رساندن به هم‌نشینان و مردم است. ماه مبارک رمضان یک فرصت عالی برای ترک این عادت زیانبخش و آزاردهنده است عادتی را که غالبا با انجام چند گناه آشکار مثل زیان رساندن به خود و دیگران و اصراف و اتلاف مال همراه است به طوری که نظر فقها مبنی بر اینکه هر چیزی استفاده‌ی آن به بدن ضرر برساند قطعا حرام است و تا جائی که در احکام مقدس اسلام حفظ جان را یک واجب شرعی دانسته است چرا که اهل ایمان و بندگان شایسته‌ی پروردگار به سلامت زیستن سزاوارترند.

۱۰- روغن‌های مایع به دلیل داشتن اسید چرب غیراشباع برای مصرف بهتر از روغنهای جامدند برای سرخ کردن از روغن مخصوص سرخ کردنی استفاده نمائید روغن زیتون بهترین روغن هاست.

۱۱- ظروف پلی استایرنی شفاف تنها برای نوشیدنی‌های سرد مناسب میباشند و برای مواد غذایی داغ مانند چای و قهوه مناسب نمی‌باشند. ظروف یکبار مصرف پلیمری منشا نفتی دارند به علت اینکه در مواد غذایی گرم، چربی‌دار، مواد ترشی و اسیدی حل می‌شوند بیماری‌زا و سرطان‌زاست استفاده درازمدت از بطری‌های یکبار مصرف حتی برای آب توصیه نمی‌شود. بهترین ظروف ایمن یکبار مصرف گیاهی تهیه شده از نشاسته‌ی ذرت اصلاح شده است که این ظروف از هرگونه اثرات مضر و عکس‌العملهای شیمیایی در تماس با مایعات داغ و غذاهای گرم و در برابر حرارت مقاومند. در پایان این نکته قابل اهمیت است که تغذیه‌ مناسب به معنای غذاهای پرهزینه و پرزرق و برق نیست حتی با هزینه‌ی کم می‌توان از غذاهای سالم بهره‌مند شد. التماس دعا

پی نوشت :

* استاد بافت شناسی دانشگاه مازندران

دکتر حسنعلی شعبان‌زاده *