بهداشت روانی در دوران نوجوانی

نوجوانى یکى از مهمترین و پر ارزش‌ ترین دوران زندگى هر فرد محسوب مى ‌شود. بر اساس تعریف سازمان جهانى، دوره نوجوانى به گروه سنى ۱۰ تا ۱۹ سالگى اطلاق مى ‌شود.

با توجه به این واقعیت که نوجوانان، پدران و مادران فردا هستند، پرداختن به مسایل بهداشتى آنها (به خصوص بهداشت روان) نه فقط براى خود آنها بلکه براى خانواده ‌ها، جامعه و نسل آینده سودمند است و در برنامه توسعه هر کشورى باید به مسایل آنها پرداخت.

آموزش‌ هاى قبل از بلوغ

توجه خاص شود والدین و مربیان وظیفه دارند از یک تا دو سال پیش از بلوغ کامل نوجوان اقدامات زیر را انجام دهند:

– او را آماده کنند که به زودى و به تدریج تغییراتى را در جسم و روان خود احساس خواهد کرد.

– به طرق گوناگون او را مطمئن کنند که تغییرات ایجاد شده طبیعى است

– از اینکه این تغییرات در او شروع شده، به او تبریک بگویند و خاطرنشان کنند که دوره جدیدى در زندگى او آغاز شده است.

– به او یادآورى کنند که این تغییرات در جهت تکامل فردى و قدمى به سوى اجتماعى شدن اوست. به همین دلیل وظایف فردى و اجتماعى جدیدى براى او منظور شده است.

– خاطر نشان کنند که این تغییرات به یقین شروع مى ‌شود اما زمان دقیق و مشخصى ندارد. بنابراین اگر دیرتر از دیگران هم شروع شود، امرى طبیعى است.

– به او بگویند که تغییرات جسمانى همراه با تغییرات روانى خواهد بود. این تغییرات روانى در سه بعد هیجانى، خلقى و رفتارى اتفاق مى ‌افتد. نکته مهم در دوره بلوغ برقرارى ارتباط صحیح با نوجوان است. کودک دیروز شما با تغییراتى که در جسم و روانش روى می‌ دهد، پا به دوران بزرگسالى می‌ نهد. او مى ‌خواهد هویت جدیدى را براى خودش به دست آورد، طبیعى است که در برقرارى رابطه با او مشکلاتى براى شما به وجود آید.

آداب گرم کردن روابط با نوجوانان

براى اینکه روابط شما و مربیان با فرزند نوجوان ‌تان صمیمانه ‌تر و گرم ‌تر باشد، لازم است که به نکات زیر توجه کنید.

۱- پذیرش نوجوانان

گام اول براى ایجاد و تحکیم رابطه ‌اى دوستانه و صمیمى با نوجوان این است که او را با همه کمى ‌ها و کاستى ‌هایش قبول داشته باشید. کاستی‌ هاى رفتارى او را همچون نقاط قوت و توانایى ‌هایش بپذیرید و به او به عنوان فردى که داراى استقلال، سلیقه ‌هاى خاص و عقاید قابل ارایه است،‌ نگاه کنید.

۲ – نوجوانان تان را درک کنید

درک و برداشت از زندگى و مسایل آن متفاوت از برداشتى است که نوجوان دارد. او زندگى را به ساده‌ ترین وجه ممکن می‌ نگرد، به طورى که عقایدش براى شما پوچ و مسخره است. نسبت به عقایدش بى ‌اهمیت نباشید. وى را تمسخر نکنید.

۳ – ارتباط را دو طرفه کنید

اگر برخورد با نوجوان حاکى از ارتباط یک‌ طرفه، معیوب و غیر قابل دوام باشد، به سرکشى و عصیان نوجوان در برابر دستورات شما منجر می‌ شود و به رابطه عاطفى و صمیمانه میان شما و او لطمه می‌ زند. در این مواقع بهتر است در برخورد با نوجوان، هر زمان که سخنى را گفتید، از او نیز سخنى بشنوید و نظر او را نسبت به وظایف محوله ‌اش جویا شوید.

۴ – از دادن پند و اندرز مستقیم خوددارى کنید

خودتان الگویى براى آنها باشید تا با پیروى از رفتار و گفتار شما روش صحیح برخورد را فرا گیرند.

۵ – آزادى عمل به نوجوان ‌تان بدهید

همچنان که به کودک نو پا اجازه می‌ دهیم تا گاهى خود به تنهایى راه رفتن را امتحان کند و دفعاتى هم به زمین افتد، باید به نوجوان هم اجازه داد که تا حدودى پیامد هاى رفتار هایش را تجربه کند و طعم برخى سختی‌ ها را چشیده و براى زندگى مقاوم شود.

۶ – براى ارتباط با نوجوان وقت کافى بگذارید

نوجوانان نیازمند توجه هستند، آنها مى ‌خواهند صحبت کنند، اعتراض کنند و از هیجانات و اتفاقاتى که در مدرسه مى ‌افتد و یا از دوستان ‌شان مى ‌شنوند، حرف بزنند. هرچه زمان این ارتباط با شما به عنوان مادر، پدر و یا مربى بیشتر باشد، خرسندى آنها بیشتر شده و امکان ارتباط نادرست و غلط آنها کمتر خواهد شد.

۷ – توجه به تاثیر مشکلات اجتماعى

مشکلات اجتماعى تاثیرات ناخوشایندى بر نوجوانان دارد. مداخله نکردن شما والدین و مربیان در بهبود شرایط اجتماعى، تاثیر تلاش ‌هایتان را در خانه و مدرسه کم ‌رنگ مى ‌کند.

۸ – انرژى سرشار نوجوانان نیاز به تخلیه دارد

 نوجوان در این سنین داراى انرژى فراوان جسمانى است. تشویق نوجوانان به انجام ورزش ‌هاى گوناگون، شرکت در فعالیت ‌هاى الگو سازى براى آنان و تحریک آنها بر همانند سازى با آن الگو ها موجب مى ‌شود تا آنها انرژى خود را به طریق منطقى تخلیه کنند.

۹ – آموزش مهارت در برقرارى روابط اجتماعى

با شرکت دادن فرزند نوجوان ‌تان در جمع دوستان و آشنایان مهارت روابط اجتماعى او را افزایش دهید. براى مثال، با فرزند نوجوان خود به گردش ‌هاى دو نفره بروید و در بسیارى از روابط اجتماعى مانند آشنا شدن با دیگران، خرید کردن از مغازه، پیدا کردن نشانى یک موسسه و درخواست انجام کارى از یک اداره با وى تمرین عملى کنید.

استقلال ‌طلبى نوجوان

نوجوان مى ‌خواهد از قید و بند هاى دوران کودکى که او را به خانواده ‌اش متصل کرده است، جدا شود و الگو هاى جدیدى را جایگزین آنان کند. بنابراین حس استقلال ‌طلبى خود را با مخالفت، مقاومت کردن و لج‌ بازى با والدین و مربیان نشان مى ‌دهد و این نیاز نوجوان براى شما مشکل ‌آفرین می‌ شود. براى برخورد با این رفتار نوجوان، بهتر است همیشه با او طورى صحبت کنید که احساس نکند برایش تصمیم‌ گیرى مى ‌کنید.

آزادى را به تدریج و متناسب با سنى که دارد، به او بدهید و نظارت غیر مستقیم داشته باشید. اگر زمانى دریافتید که از آزادى که به او داده‌اید، سوء استفاده کرده، به او تذکر داده و او را متوجه اعمالش بکنید. بدانید که حذف آزادى براى مدتى کوتاه می‌ تواند برایش آموزنده باشد.

۱۰ باور نادرست درباره بلوغ

هنوز عموم مردم تصورات و استنباط‌ هاى نادرستى از بلوغ در ذهن خود دارند که نمونه‌ هایى از این نوع پندار ها به این شرح است:

۱) به اعتقاد بیشتر مردم، مرحله بلوغ، دوره ‌اى خطرناک از رشد طبیعى انسان است، حال آنکه چنین نیست و باید این دوره از رشد را با صبر و حوصله پذیرفت.

۲) اعتقاد بر این است که در دوره بلوغ، نوجوان دچار عصبانیت و پرخاشگرى می‌ شود و براى رفع آن باید خشونت به خرج داد تا خشم نوجوان در مقابل خشونت، کنترل و کاهش یابد. در صورتى که والدین باید نوجوان خود را به عنوان یک دوست صمیمى بپذیرند و سعى کنند وى را یارى دهند که بر خشم و عصبانیت طبیعى خود در این دوره فایق آید.

۳) از زمان ‌هاى پیش، اعتقاد بر این بوده که به هنگام بلوغ، شخصیت فرد عوض مى ‌شود اما این تصور، اشتباه است و هیچ‌ گاه شخصیت عوض نمی‌ شود بلکه باید این دوره حساس از رشد را مرحله تکامل شخصیت دانست، مرحله ‌اى که در آن نوجوان در تلاش مداوم است تا به ثبات و هماهنگى شخصیت خود دست یابد.

۴) گفته مى ‌شود، در مناطقى که داراى آب و هواى گرم هستند، مرحله بلوغ زودتر آغاز می‌ شود. در صورتى که بررسى ‌هاى دقیق علمى، صحت این گفته را به شکل قطعى تایید نمى ‌کند. چگونگى تغذیه، بهداشت فردى، بهداشت روانى و مسایل ژنتیک در پیدایش و ظهور بلوغ موثرند ولى اینکه در مناطق گرمسیر افراد زود تر به استقبال بلوغ می‌ روند، قابل قبول نیست.

۵) اعتقاد گروهى بر این است که حرکت‌ هاى ورزشى پر تحرک براى نوجوانان زیان‌آور است اما شواهد اندکى وجود دارد که صحت این امر را ثابت کند. باید توجه داشت نوجوانى که در حال رشد است، همان‌ گونه که به تغذیه و استراحت کافى نیاز دارد، به ورزش نیز نیازمند است. ولى براى انتخاب نوع و چگونگى حرکات ورزشى باید وضعیت روانى و جسمانى نوجوان را در نظر گرفت. در این صورت است که نوجوان بدون نگرانى می‌ تواند ورزش مورد علاقه خود را انتخاب کند.

۶) گروهى از مردم عقیده دارند که در هر زمان، چگونگى بروز آثار و علایق بلوغ در نوجوانان متفاوت است، اما این عقیده صحیح نیست. نکته مهم این است که نوجوان با توجه به مسایل تربیتى و طرز تفکر و نگرش، همانند گذشتگان بوده و ظهور علایم بلوغ غیرقابل تغییر و در تمام اعصار یکسان است اما طریق بروز و ظهور علایم و نشانه ‌هاى آن، به ویژگى ‌هاى سنتى و فرهنگى جامعه بستگى دارد.

۷) ظهور علایم جنسى در نوجوان دلیل بر آن نیست که او قدرت تولید مثل نیز یافته است. فرزند خود را با چنین تحلیل ‌‌هایى به سمت ازدواج زودرس سوق ندهید. نباید تصور کرد که به محض مشاهده اولین تظاهرات جنسى، نوجوان براى تولید مثل آمادگى دارد.

۸) برخى معتقدند که در هنگام بلوغ، نوجوان براى ازدواج و تشکیل خانواده از لحاظ نیروى عقلانى و اعمال هوش ضعیف است، در صورتى که آمادگى دارد اما باید توجه داشت که بلوغ روانى نیز در این امر اهمیت دارد. بسیارى از افراد از نظر نیروى جسمانى و جنسى داراى رشد لازم به منظور انجام وظایف زناشویى هستند، اما از نظر عاطفى و روانى براى پذیرش مسوولیت‌ هاى اجتماعى، آمادگى کافى ندارند.

۹) تصور اشتباه دیگر این است که عده‌ اى معتقدند نوجوانى که از نظر جسمانى سریع رشد مى ‌کند، نسبت به هم‌ سالان خود از اندامى قوی‌ تر برخوردار است. پژوهش‌ هاى علمى چنین ارتباطى را بى ‌اساس می‌ دانند.

۱۰) سال ‌هاى نوجوانى که تقریبا با بلوغ آغاز مى ‌شود حساس‌ ترین دوران زندگى به حساب مى ‌آید. دورانى که به دوران اضطراب و تنش معروف است و شخصیت پایه ‌ریزى شده دوران کودک، بهتر و آشکار ‌تر شکل می‌ گیرد و بروز مى ‌کند.

منبع: پایگاه سخن روز