انتظار صحیح و آثار آن

انتظار صحیح و سازنده «بهترین عمل نزد خداوند»[۱] و «با فضیلت ترین عبادت است»[۲] و انسان منتظر «از اهل هر زمان فاضل ترند».[۳]
انتظار صحیح و سازنده انواع فراوانى دارد که به ذکر چند نمونه آن، بسنده مى شود:
۱ – انتظار سازنده، عامل حرکت
انتظار به معناى امید و آرزو است،[۴] بدون تردید امید و آرزو در زندگى انسان از مؤثرترین عامل تحرک است. جوهره این امیدوراى، همان «خوش بینى» نسبت به آینده بشر و پشتوانه آن نوید حتمى خداوند به پیروزى مستضعفان و صالحان است. قرآن فرموده: «ما مى خواستیم بر مستضعفان زمین منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روى زمین قرار دهیم»[۵] و نیز چنین آمده: «ما پس از «تورات» در کتاب «زبور» چنین نوشتیم که در آینده، صالحان و پاکان وارثان زمین خواهند بود».[۶]
امامان معصوم(علیه السلام) نیز به امیدوارى و انتظار فرج تشویق و از یأس و ناامیدى برحذر داشته است. امام على(علیه السلام) فرموده اند:
«انتظار فرج داشته باشید و مأیوس و نومید از لطف و رحمت خدا نگردید».[۷]
اگر پیکارگران موحد و ظلم ستیز، عنصر توان بخش و انرژى زاى «امید» را از صحنه ى زندگى خود بردارند، انگیزه اى براى ادامه ى این جهاد مقدس نخواهند داشت، زیرا پافشارى را در مسیرى که به شک منتهى مى شود غیرعقلانى مى یابند.[۸]
قرآن فرموده است: «از رحمت خدا مأیوس نشوید، که تنها گروه کافران از رحمت خدا مأیوس مى شوند».[۹]
یأس و ناامیدى بزرگترین مسلخى است که ابلیس براى ذبح نمودن همه ى حیثیت ها و فضیلت هاى انسانى، فراراه آدمى تهیه کرده است. ناامیدى یعنى وداع گفتن با سرالاسرار آفرینش آدمى که همان پیمودن چرخه تکامل است.
انتظار سازنده، چلچراغ امیدى دهلیزهاى بى فروغ قلب هاى انسان منتظر را آذین کرده و آنرا گذرگاه احساس، جهاد، تحرک، مقاومت و ایثار و شهادت مى سازد.
بنابراین، «انتظار، پیوند و قرابت برجسته اى با حرکت دارد» حرکت، از برایندهاى انتظار، و انتظار از جهت دهنده هاى حرکت است.[۱۰]
۲ – انتظار سازنده اصلاح طلبى و ظلم ستیزى
انسان منتظر باید درراه اصلاح خود و جامعه، استقرار عدالت و رفع ظلم و تعدى تلاش ورزد آن که منتظر مصلح جهانى است خود باید صالح و مصلح باشد.
در اسلام، تأکید فراوانى بر لزوم مبارزه با هر گونه فساد اخلاقى، سیاسى و اجتماعى وارد شده است که در قالب امر به معروف و نهى از منکر تقنین شده است.
امر به معروف و نهى از منکر از منظر فقه اسلامى وظیفه شرعى و همگانى است. نتیجه مستقیم انجام این فریضه «اصلاح» و مجرى آن «مصلح» نامیده مى شود براى درک اهمیت این اصل اسلامى، به ذکر یک آیه و حدیث بسنده مى کنیم:
قرآن مى فرماید: «شما بهترین امتى هستید که براى انسان ها پدیدار شده است (چه اینکه) امر به معروف و نهى از منکر مى کنید و به خدا ایمان دارید».[۱۱]
رسول خدا فرمودند: «باید امر به معروف و نهى از منکر کنید وگرنه خداوند بدترین و شریرترین شما را بر نیکان و پاکانتان چیره فرموده و دعاى خوبانتان را مستجاب و روا نگرداند».[۱۲]
«رضا و خشنودى حضرت مهدى(عج) در آن است که «معروف» عملى شود و منکر ترک گردد» بنابراین انسان منتظر نباید در این باره بى تفاوت باشد.
خود حضرت در روزگار ظهور، بزرگترین امرکننده به معروف و نهى کننده ى از منکر است جامعه منتظر، قطعاً خشنودى و رضایت حضرت مهدى(عج) را مى خواهد و به او اقتدا مى کند و براى اقامه احکام خدایى، تنبلى و بى تفاوتى را از خویشتن دور مى سازند.[۱۳]
۳ – انتظار سازنده، نگهبان ایمان
یکى از ابعاد تکلیف بزرگ در روزگار انتظار، حفظ دین و نگهبانى مرزهاى عقیدتى است، باید فروغ ایمان و نور یقین در دل و جان مردم محفوظ باشد و جان و دل نوجوان در برابر تابش اعتقادات حقه قرار گیرد و ایمان جزء وجود آنان و چون خون سراسر وجودشان را گرم نماید و جوهر حیات آنان باشد.
در عصر انتظار، باید در برابر شبهات شیاطین پنهان و آشکار، مقاومت کرد و آنها را از ذهن ها زدود. حفظ و گسترش اعتقاد دینى و شناخت آن در روزگار متصل به ظهور، مفیدتر بلکه لازم تر است. زیرا تنها دارندگان عقیده و عمل در حوادث پیش از ظهور غرق و گم نمى شوند و دچار تردید نمى گردند. باید تا هنگام ظهور امام مهدى(عج) اعتقادات صحیح و عمل صالح در مردم منتظر حفظ گردد در احادیث از اهمیت ایمان در عصر غیبت چنین یاد شده است:
پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) فرموده اند:
«شمایان اصحاب منید. لیکن برادران من مردمى أند که در آخرالزمان مى آیند. آنان به نبوت و دین من ایمان مى آورند با اینکه مرا ندیده اند… هر یک از آنان اعتقاد و دین خویش را با هر سختى نگاه مى دارند، چنانکه گویى درخت خار مغیلان را در شب تاریک با دست پوست مى کنند یا آتش پردوام چوب راغ را در دست نگاه مى دارند. آن مؤمنان، مشعلهاى فروزانند در تاریکیها. خداوند آنانرا از آشوبها تیره و تار(آخر الزمان) نجات خواهد داد».[۱۴]
امام زین العابدین(علیه السلام) خطاب به ابوخالد کابلى فرموده اند:
«اى ابوخالد! مردمانى که در روزگار غیبت به سر مى برند و معتقدند و منتظر، از مردمان همه زمان ها افضل اند. زیرا که خداى متعال به آنان خرد و فهم و معرفتى داده است که غیبت امام براى آنان مانند حضور است (یعنى با اینکه در عصر غیبت بسر مى برند و امام را نمى بینند، از نظر ایمان و تقوى و پایدارى گویى در زمان ظهور بسر مى برند و امام خود را مى بینند) این مردم را خداوند مانند سربازان پیکارگر صدر اسلام قرار داده است همانان که در رکاب پیامبر(صلى الله علیه وآله) شمشیر مى زدند و پیکار مى کردند. آنانند اخلاص پیشگان حقیقى و آنانند شیعیان واقعى و آنانند که (در نهان و عیان) مردم را به دین خدا دعوت مى کنند».[۱۵]
این ایمان و باور، باید در جامعه باشد و تا زمان ظهور بماند.
۴ – انتظار سازنده، عامل مقاومت و بقاى تشیع
انتظار سازنده، از بزرگترین عوامل مقاومت و پایدارى است و از آن جهت که مسلمانان و به ویژه شیعیان را در برابر ظلمها، فسادها و… ثابت و پابرجا نگه مى دارد و به آنان دل و جرأت مى دهد تا در برابر دشمنان اسلام مقاومت و ایستادگى کنند و در عقیده خود محکم و استوار و ثابت قدم بمانند سرمایه روحى بزرگى براى منتظران است.[۱۶]
«جیمز دارمستتر» شرق شناس و زبان دان معروف فرانسوى نیز انتظار را عامل مقاومت و بقاى تشیع دانسته است:
«در حلّه که نزدیک بغداد است همه روزه پس از نماز عصر صدنفر سوار با شمشیر برهنه مى رفتند و ار حاکم شهر اسبى با زین و برگ مى ستاندند و… فریاد مى زدند که اى صاحب الزان! بیرون بیا».
وى مى گوید:
«قومى را که با چنین احساسات پرورش یافته است مى توان کشتار کرد اما مطیع نمى توان ساخت».[۱۷]
در طول تاریخ حیات پرافتخار تشیع، مهم ترین عاملى که شیعیان را در برابر حکومت هاى جور و ستم از زوال و انقراض نگه داشته است مسأله انتظار و عقیده به ظهور حضرت مهدى(عج) بوده است. آیه الله صافى فرموده اند:
«پس از رحلت رسول خدا(صلى الله علیه وآله) و شهادت امیر المؤمنین و سید الشهداء تا امروز ریشه تمام حرکات و نهضت هاى شیعه و مسلمین علیه باطل و استعمارگران، همین فلسفه اجتماعى انتظار عقیده به ادامه مبارزه حق و باطل تا پیروزى مطلق بوده است».[۱۸]
۵ – انتظار سازنده، آراستگى به عدالت
انسان منتظر باید به زیور عدالت، تقوى و پارسایى آراسته باشد. استاد حکیمى مى گوید:
«منتظران ظهور مهدى که در انتظار حکومت عدل جهانى به سر مى برند، باید پیوسته، نمونه عدل و عدل طلبى باشند».[۱۹]
اگر فردى با اجتناب از معاصى و رعایت تقواى الهى، بتواند ملکه ى عدالت را در خود پدید آورد و با ایجاد تعادل در میان قواى نفسانى خود، ارکان حیات اخلاقى را در وجود خود نهادینه سازد، آنگاه مى تواند در عصر ظهور که عصر استقرار عدل ناب و مطلق است خویشتن را با شرایط نوین تمدن توحیدى مهدوى هماهنگ سازد. در غیر این صورت هاضمه ى شخصیت فرد، قدرت جذب مؤلفه هاى فرهنگِ عدالت محور دولت مهدى را نخواهد داشت.

---

[۱] – محمد باقر مجلسى، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ج ۵۲، ص ۱۲۶٫
[۲] – معجم احادیث الامام المهدى(عج)، تألیف و نشر مؤسسه المعارف الاسلامى، ج ۱، ص ۲۶۸٫
[۳] – لطف الله صافى گلپایگانى، منتخب الاثر، ف ۲، ب ۲۴، ح ۱٫
[۴] – سید اسدالله هاشمى شهیدى، ظهور حضرت مهدى(عج) از دیدگاه اسلام و مذاهب جهان، مسجد مقدس جمکران، ۱۳۸۰، ص ۲۰۴٫
[۵] – قصص / ۴٫
[۶] – انبیاء / ۱۰۶ – ۱۰۵٫
[۷] – محمد باقر مجلسى، پیشین، ص ۱۲۳٫
[۸] – دکتر محمد جواد باهنر، فرهنگ انقلاب اسلامى، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، چاپ دهم، ۱۳۷۲ هـ ش، ص ۳۴۶ – ۳۴۹٫
[۹] – یوسف / ۸۷٫
[۱۰] – فصلنامه انتظار، مرکز تخصصى مهدویت، سال دوم، شماره ۶، زمستان ۱۳۸۱، ص ۹۶٫
[۱۱] – آل عمران / ۱۱۰٫
[۱۲] – صادق احسانبخش، آثار الصادقین، انتشارات دار القلم، قم، ۱۳۶۶، ج ۱، ص ۱۲۵، ح ۲۲٫
[۱۳] – محمد رضا حکیمى، خورشید مغرب، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، ص ۲۷۲٫
[۱۴] – محمد باقر مجلسى، پیشین، ص ۱۲۴٫
[۱۵] – محمد باقر مجلسى، پیشین، ج ۲۵، ص ۱۲۲٫
[۱۶] – سید اسدالله هاشمى شهیدى، ظهور حضرت مهدى از دیدگاه اسلام و مذاهب و ملل جهان، پیشین، ص ۲۲۴٫
[۱۷] – دارمستتر، مهدى ازصدر اسلام تا قرن ۱۳ هجرى، ترجمه محسن جهان سوز، ص ۳۹، ۷۹٫
[۱۸] – لطف الله صافى گلپایگانى، امامت و مهدویت، دفتر انتشارات اسلامى، ۱۳۶۵، ج ۱، ص ۳۵۳٫
[۱۹] – محمد رضا حکیمى، خورشید مغرب، پیشین، ص ۲۸۰٫