- زمان مطالعه : 5 دقیقه
- توسط : رحمت الله ضیایی
- 0 نظر
اشاره:
هر یک از امامان شیعه الگوی کامل برای زندگی دیگران است. ولی با کمال تأسف امامان شیعه در حصرهای مختلف سیاسی، اجتماعی از سوی حاکمان غاصب قرار گرفته و آنگنه که باید مسلمانان نتوانستند از اخلاقیات و رفتار ائمه اهل بیت(علیهم‌السلام) استفاده کنند. اما در عین حال امامان معصوم برای هدایت بشر در حد امکان تلاش نمودند و آموزه ها و رفتارهایی از خود به جا گذاشته اند. در این مقاله به نکات آموزنده امام هادی (علیه‌السلام) اشاره شده است.
امام هادی (علیه‌السلام) ۳۴ سال از عمر ۴۲ساله شان را امام بودند. ایشان با شهادت زودهنگام امام جواد (علیه‌السلام)، در سن ۸ سالگی به امامت رسیدند و دوره امامت بلندی داشتند. با این وجود به خاطر خفقان زمان، اطلاعات کمی از ایشان در دست است. در سال‌روز میلاد امام علی‌النقی (علیه‌السلام)، تلاش کردیم نگاهی داشته باشیم به آموزه‌ها و نکات تربیتی در کلام ایشان.
به گزارش مهرخانه، در ابتدا لازم است به چند صفت اخلاقی ناپسند که در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی افراد نیز تأثیرگذار است، از نگاه امام (علیه‌السلام) اشاره کنیم.
حرص: در مورد حرص، امام هادی (علیه‌السلام) به نکته مهمی اشاره می‌کنند، نکته‌ای که در زندگی‌های امروز کمتر به آن توجه می‌شود و مشکلات فراوانی را نیز به همراه دارد: «انسان حریص، آسایش ندارد» (۱).
خشم: در نگاه امام (علیه‌السلام) خشم کلیدی مهم برای سایر مشکلات است: «خشم و تندی، کلیدِ گران‌باری است و خشم، شدیدتر از کینه‌توزی است» (۲).
حسد: امام هادی (علیه‌السلام) در حدیثی دیگر به مجموعه‌ای از رذایل اشاره کرده و می‌فرمایند: «حسد موجب نابودى ارزش و ثواب حسنات می‌شود. تکبر و خودخواهى جذب‌کننده دشمنى و عداوت افراد است. عُجب و خودبینى مانع تحصیل علم خواهد بود و در نتیجه شخص را در پستى و نادانى نگه می‌دارد. بخیل بودن بدترین اخلاق است و طمع داشتن خصلتى ناپسند و زشت» (۳).
تعامل با دیگران
تعامل با مردم و زندگی اجتماعی بر اصولی استوار است که رعایت آن‌ها از بعد اخلاقی و اجتماعی و دینی، هم ثمرات دنیایی به همراه دارد و هم اخروی. از این‌رو امام هادی (علیه‌السلام) توصیه‌هایی نیز در این باب داشتند.
تواضع: امام (علیه‌السلام) بر برخورد نیکو و از سرفروتنی با یکدیگر اشاره داشته و می‌فرمایند: «تواضع و فروتنى چنان است که با مردم چنان کنى که دوست دارى با تو آن کنند» (۴).
غضب: عصبانی شدن، عکس‌العملی طبیعی در برابر برخی رفتار و گفتار است، اما امام هادی (علیه‌السلام) با نگاهی که به این مسأله دارند، راهی جدید برابر ما می‌گذارند؛ ایشان می‌فرمایند: «غضب و تندى در مقابل آن کسى که توان مقابله با او را ندارى، علامت عجز و ناتوانى است، ولى در مقابل کسى که توان مقابله و رودررویى او را دارى علامت پستى و رذالت است» (۵).
جدال: نکته دیگری که در ارتباطات اجتماعی و دوستانه و خانوادگی مهم است، پرهیز از جدال و بگومگو است، امام هادی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «جدال، دوستی قدیمی را تباه می‌کند و پیوند اعتماد را می‌گسلد و کمترین چیزی که در آن است غلبه بر دیگری است، که آن هم سبب جدایی می‌شود» (۶). در همین راستا است که در توضیح حلم نیز می‌فرمایند: «مالک نفس خود باشی و خشم خود را با وجود قدرت و توانایی بر انتقام، فروخوری» (۷).
امید: امام در روابط میان افراد، در حرف‌ها، وعده‌ها و باید و نبایدها به نکته‌ای دقت دارند که شاید کمتر بدان توجه داریم و آن این است که: «کسى که به تو امید بسته است ناامیدش مگردان وگرنه مورد غضب خداوند قرار خواهى گرفت» (۸).
ایشان در کنار این مطلب به نکته دیگری هم اشاره دارند که ناشی از عمل و عکس‌العمل‌های رفتاری افراد با یکدیگر است: «از کسى که نسبت به او کدورت و کینه دارى، صمیمیت و محبت مجوى. همچنین از کسى که نسبت به او بدگمان هستى، نصیحت و موعظه طلب نکن، چون که دیدگاه و افکار دیگران نسبت به تو همانند قلب خودت نسبت به آن‌ها است» (۹).
تعامل با خانواده
گام بعدی، حلقه کوچک‌تر و صمیمی‌تری از اطرافیان است، حلقه مهم خانواده. آن‌چه بیان شد، توصیه‌ها و سفارشاتی برای بهبود روابط میان فردی بود؛ چه در جامعه و چه در خانواده، اما این توصیه‌ها، ویژه خانواده است.
نارضایتی والدین: یکی از توصیه‌های اکید اسلام بر احترام به والدین و کسب رضایت آن‌ها است. امام هادی (علیه‌السلام) بر این مهم اشاره داشته و می‌فرمایند: «نارضایتی پدر و مادر، کم‌توانی را به دنبال دارد و آدمی را به ذلت می‌کشاند» (۱۰).
صله‌رحم: در ادامه توصیه به توجه به والدین، صله‌رحم و مراقبت و توجه به احوال خویشان نیز از تأکیدات دیگری است که امام (علیه‌السلام) به آن توجه دارند: «چه‌بسا شخصی که از عمرش سی‌سال باقی مانده باشد ولی به خاطر صله‌رحم و پیوند با خویشاوندانش، خداوند عمرش را به ۳۳ سال برساند؛ و چه‌بسا کسی که از مدت عمرش ۳۳ سال باقی مانده باشد، به خاطر آزردن خویشاوندان و قطع رحمش، خداوند آن را به سه سال برساند» (۱۱).
دختر یا پسر: در اسلام، دخترداشتن و پسرداشتن تفاوتی با یکدیگر ندارد. از سویی به خاطر مسایلی که پیش از اسلام بود و نگاهی که اعراب جاهلی نسبت به دختر داشتند، توجه ویژه‌ای به دختر شده است. روایاتی نیز حاکی از این توجه است؛ چنان‌چه امام هادی (علیه‌السلام) در جواب یحیی بن زکریا که از آن حضرت خواسته بود تا از خدا بخواهند فرزندی که در رحم همسرش است، پسر باشد فرمودند: «چه بسا دختری که از پسر بهتر باشد» (۱۲).
نکاتی برای زندگی بهتر
ذکر چند توصیه دیگر از امام (علیه‌السلام) برای استحکام بیشتر زندگی خالی از لطف نخواهد بود.
قناعت: امام (علیه‌السلام) توصیه مهمی به همه دارند، توصیه‌ای که می‌تواند نگاه ما را به زندگی سخت کنونی‌مان تغییر دهند و شرایط را برایمان قابل پذیرش‌تر کند: «بى‌نیازى و توانگرى در آن است که کمتر آرزو و توقع باشد و به آن‌چه موجود و حاضر است راضى و قانع گردى، ولیکن فقر و تهى دستى در آن موقعى است که آرزوهاى نفسانى اهمیت داده شود، اما دقت و توجه به مسائل، اهمیت دادن به امکانات موجود و مصرف و استفاده صحیح از آن‌ها است؛ اگرچه ناچیز و کم باشد» (۱۳).
اراده: یکی از مهم‌ترین مسائلی که روان‌شناسان بر آن تأکید دارند، حسرت گذشته را نخوردن است، این‌که انسان با درس گرفتن از گذشته بتواند قوی و با اراده‌تر به حرکت خود ادامه دهد. امام هادی (علیه‌السلام) در این زمینه می‌فرمایند: «به‌جای حسرت و اندوه برای عدم موفقیت‌های گذشته، با گرفتن تصمیم و اراده قوی جبران کن» (۱۴).
صبر: شاید در زندگی همه ما شرایطی پیش آمده که ناگزیر از تحمل آن دشواری‌ها بودیم، آن‌چه امام (علیه‌السلام) بیان می‌کنند، نگاهی متفاوت به مقوله تحمل سختی‌ها است: «مصیبت برای صابر یکی است و برای کسی که بی‌طاقتی می‌کند دوتاست» (۱۵).
آن‌چه بیان شد، تنها گوشه‌ای کوچک از آموزه‌های وسیعه امامی است که هادی امت لقب گرفت و راهنمایی شد برای شیعیان از گذشته تاکنون. باشد که بیاموزیم و عامل باشیم.
پی‌نوشت:
- مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۶۲: مَا استَرَحَ ذُو الحِرصِ.
- بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۷۰: أَلعِتابُ مِفتاحُ الثقالِ، وَالْعِتابُ خَیرٌ مِنَ الحِقدِ.
- بحارالأنوار، ج۶۹، ص۱۹۹: الْحَسَدُ ماحِقُ الْحَسَناتِ، وَالزَّهْوُ جالِبُ الْمَقْتِ، وَالْعُجْبُ صارِفٌ عَنْ طَلَبِ الْعِلْمِ داعٍ إلَى الْغَمْطِ وَالْجَهْلِ، وَالبُخْلُ اءذَمُّ الاْ خْلاقِ، وَالطَّمَعُ سَجیَّهٌ سَیِّئَهٌ.
- کافی، ج۲، ص۱۲۴: اَلتَّواضُعُ اءنْ تُعْطَیَ النّاسَ ما تُحِبُّ اءنْ تُعْطاهُ.
- مستدرک الوسائل: ج۱۲، ص۱۱: الْغَضَبُ عَلى مَنْ لاتَمْلِکُ عَجْزٌ، وَ عَلى مَنْ تَمْلِکُ لُؤْمٌ.
- مسند الامام الهادی، ص۳۰۴: أَلمِراءُ یُفسِدُ الصِّداقَهَ القَدیمَهَ وَ یُحَلِلُ العُقدَهَ الوَثیقَهَ وَ أَقَلُّ ما فیهِ أَنْ تکونَ فیهِ المُغالبَه وَ المُغالَبَه أُسُّ أَسبابِ القَطیعَه.
- مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۹۲: سُئِلَ عَنِ الحِلمِ فَقالَ: هُوَ أن تَملِکَ نَفسَکَ وَ تَکظُمَ غَیظَکَ و لایَکُونُ ذالِکَ اِلّا مَعَ القُدرَهِ.
- بحارالأنوار، ج۷۵، ص۱۷۳: لا تُخَیِّبْ راجیکَ فَیَمْقُتَکَ اللّهُ وَ یُعادیکَ.
- بحار الأنوار، ج۷۵، ص۳۶۹: لا تَطْلُبِ الصَّفا مِمَّنْ کَدِرْتَ عَلَیْهِ، وَلاَ النُّصْحَ مِمَّنْ صَرَفْتَ سُوءَ ظَنِّکَ إلَیْهِ، فَإنَّما قَلْبُ غَیْرِکَ کَقَلْبِکَ لَهُ.
- بحارالأنوار، ج۷۵، ص۳۱۸: العُقُوقُ یُعَقِّب القِلَّه و یُؤدِّی إِلی الذِّلَّه.
- بحارالانوار، ج۷۱، ص۱۰۳: إِنَّ الرَّجُلَ لیَکونَ قَدْ بَقِی مِنْ أَجَلِهِ ثلاثونَ سَنَهً فَیَکُونُ وُصُولاً لِقَرابَتِهِ وُصُولاً لِرَحِمِهِ، فَیَجعلُهَا الله ثَلاثَهً وَ ثَلاثینَ سَنهً، وَ إِنَّهُ لیَکونَ قَدْ بَقِی مِن أَجَلِهِ ثَلاثٌ وَ ثَلاثُونَ سَنَهً فَیَکونُ عاقّا لِقرابَتِهِ قاطِعًا لِرَحِمِهِ، فَیَجعَلهَا الله ثَلاثَ سِنینَ.
- بحارالانوار، ج۵، ص۱۷۷: رُبِّ اِبنَهٍ خَیرٌ مِن اِبنٍ.
- بحارالأنوار، ج۷۵، ص۱۰۹: الْغِنى قِلَّهُ تَمَنّیکَ، وَالرّضا بِما یَکْفیکَ، وَ الْفَقْرُ شَرَهُ النّفْسِ وَ شِدَّهُ القُنُوطِ، وَالدِّقَّهُ إتّباعُ الْیَسیرِ وَالنَّظَرُ فِى الْحَقیرِ.
- میزان الحکمه، ج۷، ص۴۵۴: اُذکُر حَسَراتِ التَّفریطِ بِأَخذِ تَقدیمِ الحَزمِ.
- مستدرک، ج۲، ص۴۴۵: أَلمُصیبَه لِلصّابِرِ واحِدَهٌ وَ لِلجازِع إِثنانِ.
منبع: پایگاه تحلیلی خبری خانواده و زنان.
فایل تصویری در سایت شما
فایل صوتی در سایت شما
به اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی