امامزاده سید عبدالله (ع)

در محله سیلاب تبریز ، کوچه امامزاده در داخل مسجد رین العابدین بقعه ای وجود دارد که مردم آن را امام زاده سیلاب گویند . مزار تا قبل سال ۱۲۹۴ ه . ق چهار طاق آجری ساده بیش نبود . در این سال آن را تعمیر کردند و قبه ای بر رویش ساختند . سنگ قبر قبلی مزار قدیمی بوده و بر بالای آن با خط کوفی تزیینی بسیار عالی به طور برجسته نوشته شده : «قال الله تعالی کل من علیها فان » (الرحمن ۲۶) و در طرف دیگر نوشته شده : …. تغمده …. فی ۹۴۱ . ( آثار باستانی آذربایجان ۱/۸۶) .

شیوه حجاری سنگ قبر به دوره ایلخانیان (۴۵۰-۶۵۰ه. ق) که مرکزشان تبریز بود می رسد.(سلسله های اسلامی /۴۸۱). کتیبه مذهبی به دیوار بقعه نصب شده که به خط نستعلیق جلی بسیار عالی است . قسمت عمده آن پاره شده و تنها دو بیت شعر زیر از آن باقی مانده است :

ای چرخ غافلی که چه بیذاد کرده ای                           وز کین چه ها در این ستم آباد کرده ای

کام یزید داده ای از کشتن حسین                               بنگر که را به قتل که دلشاد کرده ای

شعر مذکور که مربوط به اوایل دوره صفویه است بر روی تخته ای مربع به ضلع قریب به یک متر نصب گردید.

علی بن موسی تبریزی معروف به ثقه الاسلام (۱۳۳۰-۱۲۷۷ه . ق) گوید : صاحب مزار سیدی بیش نیست و تنها از سال ۱۲۹۴ ه.ق. که بنا تعمیر و قبه ای روی آن ساخته شد معروف به امام زاده گردید (روضات الجنان و جنات الجنان ، حواشی ثقه الاسلام /۵۵۰-۵۵۱)، در صورتی که حشری تبریزی (اوایل قرن یازدهم هجری) در سه قرن قبل از او به امام زاده بودن صاحب مزار تصریح دارد (روضه اطهار /۹۴).

امام زاده عبد الله (روضه اطهار/۹۴) قبل از دوره ایلخانیان (۷۵۰-۶۵۰ ه. ق)در تبریز می زیست و فوتش نیز در همین دوره واقع گردید: زیرا علاوه بر شکل ساخت مقبره که مقابر قبل از دوره ایلخانیانی نزدیک است ، عموماً به ساداتی که پس از قرن هشتم فوت کرده اند امام زاده اطلاق نمی شود .

دوره صفویه و در عصر شاه طهماسب اول (۹۳۰-۹۸۴ ه.ق.)همزمان با بازسازی و توسعه مزارات و مقابر امام زادگان برای ترویج تشیع ، مزار امام زاده عبد الله نیز تجدید بنا گردید . آنچه تا چند سال پیش بر روی آرامگاه باقی بود (مانند مقبره ، کتیبه مذهّب کنار مقبره و …) همگی مربوط به همین دوره می باشد .

رسول اکرم (ص) فرمودند : کسیکه یکی از فزندان مرا ببیند و با میل و رغبت بر من صلوات فرستد ، خداوند متعال شنوایی و بینایی او را افزایش می دهد .       ترجمه القطره – جلد ۲- صفحه ۱۶۲

شرح حال و نسب امام زاده سید عبدالله

نام این امام زاده به درستی معلوم نیست و عنوان سید عبد الله که به معنی بنده خداست از سوی مرحوم شهید ثقه الا سلام بر این بقعه نهاده شده است . از طرفی اعتقاد اهالی محل بر این است که خفته در مزار از سادات سجادی و از نسل حضرت امام زین العابدین (ع)است و نسب اجمالی او به امام سجاد (ع) منتهی می شود . آقای محمد مهدی فقیه محمدی جلالی بحر العلوم گیلانی در یاد داشت هایش می نویسد : نام عمر از آنجایئ که با نام خلیفه ثانی توأم است ، بر بسیاری نام امام زاده گان نهاده شده است از جمله نام عمر بن علی بن عمر بن الحسن الافطس بن علی الاظهر بن امام زین العابدین علیه السلام .وی از سادات شریف و از واردین به آذربایجان می باشد و برادر او به نام سید باشد .

آنچه مشهود است گفتن نام عمر بر این امام زاده بر اهالی تبریز ثقیل بوده از این رو نام خفته دراین مزار به جهت هم نامی با خلیف ثانی ، غاصب خلافت به حق حضرت علی ابن ابیطالب امیر المومنین علیه سلام کم کم از یاد اهالی تبریز رفته و تنها به عنوان نواده امام سجاد علیه السلام مطرح شده و شهرت پیدا کرده است .

مرحوم تفرشی ضمن معرفی مزارات سادات و مهاجرت آنان به شهر های مختلف می نویسد : ابراهیم معروف به بابا طاهر با برادرش عمر به سوی آذربایجان رفته اند .

ظاهرا وی این نقل را از کتاب عمده الطالب، علامه نسابه ابن عنبه متوفای ۸۲۸ ق نقل نموده که می نویسد : ابراهیم و عمر ابنا علی بن عمر بن الحسن الافطس ابن علی اصغر ابن الام زین العابدین علیه السلام در آذربایجان بودند. متاسفانه از تاریخ تولد و و فات این سید جلیل القدر در منابع موجود ذکری به میان نیامده اما از برخی قرائن آشکار می شود که وی در نیمه دوم قرن سوم هجری وفات یافته است .

بنابه گفته اهالی محل ، این امام زاده هنگام شخم کردن در دوره صفویه کشف شده است .

چهار طاق آجری بوده که قبر امام زاده از چهار طاق آن بالاتر بوده است . چهار طاقی که از آن صحبت شد در اثر بی توجهی و به مرور زمان از بین رفته است ، لازم به ذکر می باشد که در اثر بی توجهی این مکان متروکه مانده بود و محل تردد اراذل و اوباش بود تا اینکه یک روز اتفاق خارق العاده ای رخ می دهد و اهالی محل را متوجه خود می سازد و آنها تصمیم به احیای آنجا نی کنند اما متاسفانه آنجا را بکلی خراب کرده و در آنجا مسجدی می سازند ، قبل از ساختن مسجد سنگ نوشته های جالبی در این مکان وجود داشت و در کتب مختلف نامشان ذکر شده است . بنابه به گفته یکی از ریش سفیدان محل در تجدید بنای امام زاده این سنگ نوشته ها را به عنوان مثال روی یکی از آنها عکس میخ داشت – در فنداسیون مسجد به کار برده اند .

در حال حاضر مساحت این مسجد حدود ۳۱۲ متر مربع می باشد که متشکل از یک چایخانه و یک آشپزخانه و حیاطی کوچک به همراه وضو خانه است .

اشیای تاریخی موجود در این مسجد عبارتند از دو سنگ که یکی متعلق به امام زاده است و دیگر ی احتمالا متعلق به یکی از دو نفری است که در کتاب روضه اطهار از آنها نام برده شده است ، و سنگ دیگری که در سال های اخیر در اثر شخم کردن باغجه پیدا شده است و فقط قسمتی از آن قابل خواندن است که با خط زیبا قال الله تعالی نوشته شده است و بقیه به علت شکسته بودن ناخواناست.