ازدواج و طلاق دو عامل بی نیازی در مسیر زندگی

ازدواج و طلاق، دو سرنوشت متفاوت و دو روی زشت و زیبا در فرایند زندگی ما انسان ها است. در ازدواج، فرد از «من» رها شده و با رسیدن به «ما» و تشکیل خانواده، رویکردی سازنده را در زندگی خود تجربه می کند اما در طلاق، مسئله کاملا بر عکس است و فرد، با درماندگی و احساسات مخرب بعد از جدایی مواجه می شود.

از گذشته تاکنون، رویکردهای متفاوتی نسبت به موضوع ازدواج و طلاق وجود داشته است. در گذشته، این فرهنگ رایج بوده که ازدواج آری اما طلاق هرگز! به قول معروف: دختر با لباس سفید به خانه شوهر می آید و با لباس سفید(کفن) از خانه شوهر می رود (یعنی تا هنگام فرارسیدن مرگ و تحت هر شرایطی، به زندگی مشترک خود ادامه می دهد).

اما باید توجه داشت که با وجود سفارشات و تاکیدات در فراوان آموزه های اسلام پیرامون ارزش و اهمیت ازدواج و منفور بودن طلاق، در برخی موارد، طلاق، بهترین راه حل موجود در تعیین تکلیف و سرنوشت همسران است. از این رو، اسلام در مقوله ازدواج و طلاق، تلاش نموده تا مسیری منطقی و مبتنی بر عقلانیت طی شود و در موارد بحرانی و به هنگام وجود بن بست در زندگی مشترک زوجین، طلاق صورت پذیرد.

ازدواج و طلاق، هر کدام در جای خود

در روایت آمده است شخصی خدمت امام صادق (علیه السلام) رسید و از فقر و نداری و زندگی سخت خود، شکایت نمود. حضرت به او فرمود: برو ازدواج کن.

آن مرد چنین کرد و ازدواج نمود. پس از چندی، بار دیگر به حضور آن حضرت شرفیاب شد و بار دیگر از فقر و گذران سخت زندگی و معیشت خود، شکوه و شکایت نمود. این بار اما امام صادق (علیه السلام) به او فرمود: همسرت را طلاق بده!

سبب این دو رهنمون متفاوت را از حضرت پرسیدند، در پاسخ فرمود: إِنِّی أَمَرْتُکَ بِأَمْرَیْنِ أَمَرَ اللَّهُ بِهِمَا؛ من به دو کار امر کردم و هر دو کار، مورد سفارش و دستور خداوند بود.

او را امر به ازدواج نمودم به جهت این آیه که خداوند متعال می فرماید: وَ أَنْکِحُوا الْأَیَامَى مِنْکُمْ وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکُمْ وَ إِمَائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَرَاءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ؛[۱] (مردان و زنان) بی همسرتان و غلامان و کنیزان شایسته خود را همسر دهید؛ اگر تهیدست اند، خدا آنان را از فضل خود بی نیاز می کند؛ و خدا بسیار عطا کننده و داناست.

اما اکنون دیدم که او از اهل این آیه نیست، لذا او را امر به طلاق نمودم به جهت این آیه که خداوند فرموده: وَ إِنْ یَتَفَرَّقَا یُغْنِ اللَّهُ کُلًّا مِنْ سَعَتِهِ وَ کَانَ اللَّهُ وَاسِعًا حَکِیمًا؛[۲] و اگر (زن و شوهر راهی برای صلح و سازش نیافتند و) از یکدیگر جدا شوند، خدا هر یک را از توانگری خود بی نیاز می کند؛ و خدا همواره بسیار عطا کننده و حکیم است.[۳]

این کلام ارزشمند حضرت صادق (علیه السلام)  ناظر بر این موضوع است که در هر زمان، باید تصمیم منطقی و عملکرد متناسب با آن گرفته شود. اگر ازدواج انجام شد و پس از گذشت زمان، به هر دلیل (مثلا تعامل ناکارآمد با همسر در زندگی مشترک) پیش آمد و به کار بستن راهکارهای خروج از بحران در زندگی مشترک نیز کارساز نشد و چاره ای جز طلاق نبود، طلاق صورت پذیرد.

بدیهی است تجویز طلاق در اسلام، به معنی قبح زدایی از این عمل و استفاده ابزاری از آن و مبادرت به ازدواج و طلاق های پی در پی نیست. در کلام پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، فردی که بی دلیل و غیرموجه همسر خود را طلاق دهد، مورد سرزنش و نکوهش قرار گرفته است.

نکوهش پیامبر (ص) از ازدواج و طلاق های بی رویه

در داستانی که از پیامبر (ص) نقل شده آن حضرت صراحتا ازدواج و طلاق های پیاپی و بی مورد را مورد نکوهش قرار می دهد:

روزی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در راه، به یکی از مسلمانان برخورد واحوال همسر او را پرسید. عرض کرد: ای رسول خدا! طلاقش دادم؛ حضرت پرسید: بى هیچ ایرادى؟! عرض کرد: بى هیچ ایرادى.

بعدها آن مرد دوباره ازدواج کرد و روزی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به او برخورد و پرسید: ازدواج کردى؟ عرض کرد: آرى.

مدتى گذشت و در یکی از دیدارهایش با پیامبر (ص)، حضرت احوال همسر او را پرسید. عرض کرد: طلاقش دادم؛ فرمود: بى هیچ ایرادى؟! عرض کرد: بى هیچ ایرادى.

آن مرد بار دیگر هم ازدواج کرد و باز پیامبر (ص) او را دید و پرسید: ازدواج کردى؟ عرض کرد: آرى. پس از مدتى به او فرمود: همسرت چه مى کند؟ عرض کرد: او را طلاق دادم! حضرت پرسید: بى هیچ ایرادى؟! عرض کرد: بى هیچ ایرادى.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) از ازدواج و طلاق های بی رویه او ناخشنود شد و فرمود: إنَّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ یُبغِضُ أو یَلعَنُ کُلَّ ذَوّاقٍ مِنَ الرِّجالِ و کُلَّ ذَوّاقَهٍ مِن النِّساءِ؛ خداوند عز و جل مردان و زنانى را که همواره تغییر همسر مى دهند (ازدواج و طلاق های پی در پی می دهند) دشمن می دارد، یا آنها را لعنت مى کند.[۴]

جمع بندی

ازدواج و طلاق هر کدام در جای خود، اقدامی بجا و شایسته است. با وجود منفور بودن طلاق از نگاه اسلام، اما در شرایط خاصی که همه راهکارهای خروج از بن بست در زندگی مشترک همسران بکار گرفته شده و نتیجه ای حاصل نشده و ادامه مسیر برای زوجین امکانپذیر نیست، طلاق می تواند راهکار و برون رفتی مناسب جهت خروج از این بن بست باشد.

پی نوشت ها

[۱] . نور/ ۳۲

[۲] . نساء/ ۱۳۰

[۳] . شیخ کلینی، کافی، ج۱۰ ص ۵۸۸

[۴] . شیخ حر عاملى، وسائل الشیعه، ج۲۲ ص۸

منابع

• قرآن کریم
• شیخ کلینى، محمد بن یعقوب‏؛ کافی؛ قم؛ انتشارات دار الحدیث‏؛ چاپ اول؛ ۱۴۲۹ ق
• شیخ حر عاملى، محمد بن حسن‏؛ وسائل الشیعه؛ قم؛ ناشر: موسسه آل البیت علیهم السلام‏؛ چاپ اول؛ ۱۴۰۹ ق‏