ارتباط آئین شینتو با ادیان چینی

اشاره:

دین شینتو که از روزگاران بسیار قدیم و به یاد نماندنی دین ملی ژاپن بوده است. سومین دین کهنسال جهان است. این دین در میان ادیان عالم، از جهت نقشی که در شکل دادن به نظر سیاسی و ثبات ملی پیروان خود داشته است منحصر به فرد است. دین شینتو از جهت تحمل عملی نسبت به سایر ادیان عالم بسیار شگفت انگیز می‌باشد.(۱) این مقاله ارتباط این دین را به ادیان چینی و سایر ادیان خاور دور را بیان نموده است.

اسطوره شینتو بسیار در هم آمیخته و طولانی است و باید به دقت در آن نگریست و وقایعی را که در حول و حوش مبدأ و منشاء آن به وقوع پیوسته و موجب و موجد وقایع و حوادث عظیم شده در نظر آورد. در اوایل ادوار باستانی تاریخ ژاپن شینتوی قدیم به صورت متشکل و معلومی در نیامده بود. ولی همین که تمدن چینی در کشور ژاپن خرد خرد نفوذ کرد در قرن پنجم میلادی آن دین شکل واضحی به خود گرفت. و یک جنبه فرهنگی ـ ملی حاصل کرد. تأثیر تمدن و ادیان چینی در کشور ژاپن و دین شینتو سراسر زندگانی ملی آن کشور را دستخوش تغییر قرار داد و آثار مهم و نتایج برجسته در تاریخ آن دیار باقی گذاشت. ژاپنی‌ها به سرعت تمام افکار و آداب همسایه خود را اقتباس کردند و حوایج طبیعی زندگانی خود را با آن وفق دادند. و صورتی کاملتر به آن بخشیدند. دین شینتو با ادیان چینی بودیسم، کنفوسیوس و تائوئیسم در مسیر تحولات تاریخی خود ارتباط پیدا کرده و از آنها متأثر گشته است:

۱. ارتباط دین بودا و آئین شینتو: دین بودایی که ریشه در هند داشت و در چین بومی شده بود از طریق چین وارد ژاپن شد و همراه خود مقداری آثار ادبی و هنری و افکار تازه و اندیشه‌های گوناگون به کشور ژاپن ارمغان آورد. غلبه و استیلای بودیسم در ژاپن در قرن ششم م. به اوج خود رسید و طبقات عالی اجتماعی همه به آن دین گردن نهادند. در آن موقع در درون آن ملت احساس می‌شد که بین دین شینتوی ملی قدیم با مذهب بیگانه و نو رسیده بودایی تلفیق و ترکیبی به عمل آید. این پیشامد و بحران دینی باعث شد که شینتوئیزم در برابر بودیزم تقریباً مضمحل شده رو به زوال نهاده طبقه متفکر و نورانی جامعه ژاپن همگی این روش ترکیبی را پذیرفتند. بدین منوال رسوم و کتب و ادعیه و تمام تشریفات بودایی در معابد شینتو رواج یافت و معمول گردید. دولت ژاپن در این مدت وسایلی بر انگیخت که دین شینتو را از خطر محو و زوال مصون دارد. پس به دو طریق یکی مثبت و دیگری منفی شروع به عملیات کرد اولاً از طریق منفی یک سلسله تغییرات و تأویلات برای افسانه‌ها و اسطوره‌های شینتو بوجود آورد. به طوری که در نظر منتقدین شکاک و متفکران مملکت قابل قبول باشد. ثانیاً: از طریق مثبت، دولت ژاپن سعی می‌کرد که مذهب شینتو را مانند یک عامل فعال و قوی و نیروی محرک ملی بر پایه اخلاقی و شالوده تاریخی استوار سازد.(۲)

۲. ارتباط آئین شینتو با دین کنفوسیوس: یکی دیگر از ادیان چینی که در ژاپن رواج یافت و با دین شینتو ارتباط پیدا کرد. دین کنفوسیوس بود که در ابتدای قرن اول میلادی با تمدن چین به آن کشور وارد گردید. تا قرن هفدهم م. نفوذ آن محدود به بعضی از نواحی مرزی بود. ولی اکنون کتب آئین کنفوسیوس در سراسر آن کشور رایج است. و در فرهنگ آن دیار تأثیر دارد. اخلاق خانوادگی و آداب نیرومند دین کنفوسیوس با روح ملت ژاپن مطابقت دارد و عشق خانوادگی و احترام گذشتگان دین شینتو را تشکیل می‌دهد.(۳)

۳. سومین دین چینی که با آئین شینتو ارتباط پیدا کرد دین تائو است. در بین ادیان چین، دین تائو یکی از سه دینی است که در کنار ادیان بودایی و کنفوسیوس به عنوان سه مذهب با آئین شینتو در ارتباط بوده به رسمیت شناخته شده است. لازم به ذکر است تائویسم اکنون سالهاست که در کشور ژاپن در ارتباط با دین شینتو رو به انحطاط و زوال نهاده است و می‌توان گفت فعلاً در ژاپن امروزی مذهبی مرده تلقی می‌شود و دولت آنرا طرد و منع می‌کند، ولی با همه اینها مردم بیشماری به مبادی سحر و جادو بسیار علاقه دارند.

در طی قرون متمادی مردم ژاپن از میان ادیان مختلف که اکثراً از ادیان چینی بود که در آن دیار نفوذ کرد،‌یکی را انتخاب نکردند. و آنچه پذیرفتند ترکیبی از سنن باستانی آئین شینتو و دین بودا است که گاهی با مکتب اخلاقی دین کنفوسیوس، ترکیب گردیده است. در قرن هجدهم و نیمه اول قرن نوزدهم م. بعضی از متفکرین بزرگ مانند (موتوری و هیواتا) دین شینتو، آئین بومی و ملی ژاپن را تجلیل کردند و آنرا در مقابل ادیان چینی، بودا و کنفوسیوس قرار دادند.(۴) در خلال این دوران ادیان تائویی و کنفوسیوس نیز بر دین شینتویی تأثیر گذاشتند به خاطر تأثیر و نفوذی که هر سه ادیان چینی روی دین شینتویی بر جای گذاشته بود، روحانیون شینتو فرمول مصالحه آمیز زیر را برای مردم بیان کردند. (برای سلوک اخلاقی، مردم بر مقررات کنفوسیوس تکیه می‌کنند. قلمرو مسایل درونی به ادیان شینتویی و بودایی واگذار گردیده است. به عبارت دیگر، دین کنفوسیوسی برای اخلاق مردم کار می‌کند و ادیان شینتویی و بودایی به دین ایشان می‌پردازد.(۵)

از مطالب گذشته نتیجه می‌گیریم که دین شینتو مجموعه‌ای است از عقاید باستانی مردم ژاپن و سنتهای کهن که ریشه در آنیمیسم دارد تا قرن ششم ق . م از این دین نامی نبود، اما پس از نفوذ دین بودا و تائویی و کنفوسیوس در ژاپن برای مقابله با دین بودایی و دو دین بزرگ چینی، دین شینتویی شکل گرفت. و در حال حاضر این ادیان هر کدام به گونه‌ای در میان مردم ژاپن حضور دارد.

پی نوشت:

1. رابرت. ا. هیوم، ادیان زنده جهان، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۹، ص ۲۱۱.
2. جان بی ناس، تاریخ جامع ادیان، انتشارات آموزش انقلاب اسلامی، چاپ چهارم، ۱۳۷۰، ص۴۲۵ تا ۴۲۸.
3. فلیسین شاله، تاریخ مختصر ادیان بزرگ، انتشارات طهوری، چاپ دوم، ۱۳۵۵، ص ۲۰۰.
4. تاریخ زنده ادیان، همان، ص ۱۸۴.
5. ادیان در جوامع امروز، ترجمه عبد الرحیم گواهی، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۴، ج۲، ص۵۴۴.

منبع: نرم افزار پاسخ مرکز مطالعات حوزه