احادیث بهداشت

 اشاره:

 نظافت و بهداشت از اموری است که رعایت آن از جهات مختلف لازم و ضروری است. سلامتی جامعه و افراد به رعایت امر بهداشت بستگی دارد. دین مبین اسلام به بهداشت و نظافت توجه خاصی داشته و مردم را به رعایت نظافت دعوت نموده است. بهداشت در حوزه های مختلف زندگی جامعه قابل توجه است. در حقیقت نظافت و پاکی افزون بر اینکه سلامتی انسان را تضمین می کند زیبایی خاصی در ابعاد زندگی انسان ایجاد می کند. در این مقاله احادیثی جمع آوری شده که به اهمیت و ضروت این امر پرداخته اند.

(۱) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):

    إِنَّ اللّه‏َ تَعالى جَمیلٌ یُحِبُّ الجَمالَ، سَخىٌّ یُحِبُّ السَّخاءَ، نَظیفٌ یُحِبُّ النَّظافَهَ؛ خداوند زیباست و زیبایى را دوست دارد، بخشنده است و بخشش را دوست دارد، پاکیزه است و پاکیزگى را دوست دارد.

    (نهج الفصاحه ص۲۹۳ ، ح ۶۹۰)

 (۲) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):

    تَنَظَّفوا بِکُلِّ مَا استَطَعتُم فَإِنَّ اللّه‏َ تَعالى بَنَى السلامَ عَلَى النَّظافَهِ وَ لَن یَدخُلَ الجَنَّهَ إِلاّکُلُّ نَظیفٍ؛ خودتان را با هر وسیله ‏اى که مى توانید پاکیزه کنید، زیرا که خداى متعال اسلام را برپایه پاکیزگى بنا کرده است و هرگز به بهشت نمى ‏رود، مگر کسى که پاکیزه باشد.

    (نهج الفصاحه ص۳۹۱، ح ۱۱۸۲)

 (۳) امام على علیه السلام:

    اَلنَّظیفُ مِنَ الثِّیابِ یُذهِبُ الهَمَّ وَ الحُزنَ و هُوَ طَهورٌ لِلصَّلاه؛ لباس پاکیزه غم و اندوه را برطرف مى‏کند و باعث پاکیزگى نماز است.

    (کافى(ط-الاسلامیه) ج۶، ص۴۴۴، ح۱۴)

 (۴) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):

     طَهِّرُوا هَذِهِ الْأَجْسَادَ طَهَّرَکُمُ اللَّهُ فَلَیْسَ مِنْ عَبْدٍ یَبِیتُ طَاهِراً إِلَّا بَاتَ مَعَهُ مَلَکٌ فِی شِعَارِهِ لَا یَنْقَلِبُ سَاعَهً مِنْ لَیْلٍ یَسْأَلُ اللَّهَ شَیْئاً مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ إِلَّا أَعْطَاهُ إِیَّاه‏؛ این بدن‏ها را پاکیزه کنید، خداوند پاکیزه ‏تان کند، زیرا هیچ بنده ‏اى نیست که شب با بدنى پاکیزه بخوابد مگر این‏که فرشته‏ اى با وى مى ‏خوابد و هیچ لحظه ‏اى از شب از این پهلو به آن پهلو نمى‏ شود، از خدا چیزی از امور دنیا و آخرت می خواهد مگر اعطا کندبه او.

      (مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل ج‏۱، ص ۲۹۷ ، ح۶۶۲)

 (۵) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):

    تَخَلَّلوا، فَاِنَّهُ یُنَقِّى الفَمَ وَ مَصلَحَهٌ لِلِّثَهِ؛ خلال کنید، چرا که دهان را تمیز مى‏ کند و مایه سلامت لثه است.

    (کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۳۷۶، ح ۵)

 (۶) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):

    لَا یُطَوِّلَنَّ أَحَدُکُمْ شَارِبَهُ وَ لَا شَعْرَ إِبْطَیْهِ وَ لَا عَانَتِهِ فَإِنَّ الشَّیْطَانَ یَتَّخِذُهَا مَخْبَأً یَسْتَتِرُ بِهَا؛ کسى از شما موهاى سبیل و موهاى زیر بغل و موى زیر شکم خود را بلند نکند؛ چرا که شیطان (میکروب) این نقاط را پناهگاه خود قرار داده، و زیر موها پنهان مى‏ شود.

    (وسائل الشیعه ج۲، ص۱۱۵ ، ح۱۶۵۵)

 (۷) امام باقر علیه السلام:

    شَکَتِ الکَعبَهُ اِلَى اللّه‏ِ ما تَلقى مِن اَنفاسِ المُشرِکینَ، فَاَوحَى اللّه‏ُ اِلَیها: اَن قَرّى یا کَعبَهُ، فَاِنّى اُبدِلُکَ بِهِم قَوما یَتَخَلَّلونَ بِقُضبانِ الشَّجَرِ. فَلَمّا بَعَثَ اللّه‏ُ مُحَمَّدا (صلی‌الله علیه و اله) اَوحى اِلَیهِ مَعَ جَبرَئیلَ بِالسِّواکِ وَ الخِلالِ؛ کعبه از زجرى که از بوى بد نفس‏هاى مشرکین مى‏ کشید، به درگاه خداوند شکایت نمود، خداوند به آن وحى کرد، تو را مژده باد که بجاى اینان کسانى را جایگزین مى ‏کنم که با شاخه‏ هاى درخت خلال مى‏ کنند. هنگامى که خداوند حضرت محمد (صلی‌الله علیه و اله) را مبعوث فرمود، توسط جبرئیل سفارش مسواک و خلال کردن را به او وحى کرد.

    (محاسن ج ۲، ص ۵۵۸، ح ۹۲۴)

 (۸) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):

    غَسلُ اِلاناءِ وَ طَهارَه الفِناءِ یورِثانِ الغِنى؛ شستن ظرفها و پاکیزگى حیاط مایه غناست.

    (نهج الفصاحه ص ۵۸۴ ، ح ۲۰۳۱)

 (۹) امام باقر علیه السلام:

    اِنَّما قُصَّ الظفارُ، لاِنَّها مَقیلُ الشَّیطانِ وَ مِنهُ یَکونُ النِّسیانُ؛ کوتاه کردن ناخن، از آن رو لازم است که پناهگاه شیطان است و فراموشى مى ‏آورد.

    (کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۴۹۰، ح ۶)

 (۱۰) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):

    اِنَّ مِن حَقِ الضَّیفِ اَن یُکرَم وَ اَن یُعِدَّ لَهُ الخِلال؛ از حقوق میهمان است که میزبان او را احترام کند و برایش خلال دندان فراهم نماید.

    (کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۲۸۵، ح ۳)

 (۱۱) امام على علیه السلام:

    نِعمَ البَیتُ الحَمّامُ تَذکُرُ فیهِ النّارَ وَ یَذهَبُ بِالدَّرَنِ؛ چه خوب جایگاهى است حمّام، یادآور دوزخ است و چرک را از میان مى‏ برد.

    (من لایحضره الفقیه ج ۱، ص ۱۱۵، ح ۲۳۷)

 (۱۲) امام رضا علیه السلام:

    و مَنِ اغتَسَلَ مِنَ الماءِ الَّذى قَدِ اغتُسِلَ فیهِ فَاَصابَهُ الجُذامُ فَلا یَلومَنَّ اِلاّ نَفسَهُ؛ هر کس با آبى غسل کند که پیش‏تر در آن غسل شده است و به جذام مبتلا شود، کسى را جز خود سرزنش نکند.

    (کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۵۰۳، ح ۳۸)

 (۱۳) امام صادق علیه السلام:

    اَلحِنّاءُ یَذهَبُ بالسَّهَکِ وَ یَزیدُ فى ماءِ الوَجهِ وَ یُطَیِّبُ النَّکهَهَ وَ یُحَسِّنُ الوَلَدَ؛ حنا، بوى بد (عرق) را از بین مى ‏برد، چهره را شاداب، دهان را خوشبو و فرزند را زیبا مى‏ کند.

    (کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۴۸۴، ح ۵)

 (۱۴) امام صادق علیه السلام:

     إِنَّ اللَّهَ (تَعَالَى) یُحِبُّ الْجَمَالَ وَ التَّجْمِیلَ، وَ یَکْرَهُ الْبُؤْسَ وَ التَّبَاؤُسَ، فَإِنَّ اللَّهَ (عَزَّ وَ جَلَّ) إِذَا أَنْعَمَ عَلَى عَبْدٍ نِعْمَهً أَحَبَّ أَنْ یَرَى عَلَیْهِ أَثَرَهَا.قِیلَ: وَ کَیْفَ ذَلِکَ قَالَ: یُنَظِّفُ ثَوْبَهُ، وَ یُطَیِّبُ رِیحَهُ، وَ یُجَصِّصُ دَارَهُ، وَ یَکْنُسُ أَفْنِیَتَهُ، حَتَّى إِنَّ السِّرَاجَ قَبْلَ مَغِیبِ الشَّمْسِ یَنْفِی الْفَقْرَ، وَ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ؛ خداوند زیبایى و خودآرایى را دوست دارد و از فقر و تظاهر به فقر بیزار است. هرگاه خداوند به بنده ‏اى نعمتى بدهد، دوست دارد اثر آن را در او ببیند. عرض شد: چگونه؟ فرمودند: لباس تمیز بپوشد، خود را خوشبو کند، خانه ‏اش را گچکارى کند، جلوى در حیاط خود را جارو کند، حتى روشن کردن چراغ قبل از غروب خورشید فقر را مى ‏برد و روزى را زیاد مى‏ کند.

    (امالى (طوسى) ص ۲۷۵، ح ۵۲۶)

 (۱۵) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):

    نِعمَ السِّواکُ الزَّیتونُ مِن شَجَرَهٍ مُبارَکَهٍ، یُطَیِّبُ الفَمَ وَ یَذهَبُ بِالحَفَرِ، وَ هُوَ سِواکى وَ سِواکُ النبیاءِ قَبلى؛ چه خوب مسواکى است زیتون! از درختى پر خیر و برکت که دهان را خوشبو مى‏کند و جِرم دندان را از میان مى‏برد. این مسواک من و پیامبران پیش از من است.

    (مکارم الاخلاق ص ۴۹ {شبیه این حدیث در مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل ج۱ ، ص ۳۶۹ ، ح۸۸۵ })

 (۱۶) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):

    مَنِ اتَّخَذَ شَعرا فَلیُحسِن وَلایَتَهُ، اَو لِیَجُزَّهُ؛ هر کس مو مى گذارد، آن را خوب نگه دارد وگرنه کوتاهش کند.

    (کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۴۸۵، ح ۲ – من لا یحضر الفقیه ج۱ ، ص۱۲۹ ، ح۳۲۶)

 (۱۷) امام رضا علیه السلام:

    عَلَیکَ بِالاِثمِدِ فَاِنَّهُ یَجلُو البَصَرَ وَ یُنبِتُ الشفارَ وَ یُطَیِّبُ النَّکهَهَ وَ یَزیدُ فِى الباه؛ سرمه سیاه بِکشید، چرا که دیده را جلا مى‏ دهد، مژه‏ ها را مى‏ رویاند، دهان را خوشبو مى ‏کند و بر توان جنسى مى ‏افزاید.

    (مکارم الاخلاق ص ۴۶)

 (۱۸) امام على علیه السلام:

    نَظِّفوا بُیوتَکُم مِن حَوکِ العَنکَبوتِ، فَاِنَّ تَرکَهُ فِى البَیتِ یورِثُ الفَقرَ؛ خانه ‏هاى خود را از تار عنکبوت پاک کنید، زیرا باقى گذاشتن آن در خانه، فقر مى ‏آورد.

    (وسائل الشیعه ج۵، ص۳۲۲، ح۶۶۷۴)

 (۱۹) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):

    لا تُبَیَّتُوا القُمامَهَ فى بُیوتِکُم وَ اَخرِجوها نَهارا، فَاِنَّها مَقعَدُ الشَّیطانِ؛ زباله را شب در خانه ‏هاى خود نگه ندارید و آن را در روز به بیرون از خانه منتقل کنید، زیرا زباله نشیمنگاه شیطان است.

    (من لا یحضره الفقیه ج ۴، ص ۵ ، ح ۴۹۶۸)

 (۲۰) امام صادق علیه السلام:

    اِنَّ لِکُلِّ ثَمَرَهٍ سَمّا فَاِذا اَتَیتُم بِها فَمَسّوها بِالماءِ أو اَغمِسوها فِى الماءِ؛ هر میوه ‏اى سمّى دارد، هرگاه میوه به ‏دستتان رسید، آن را با آب بشویید و یا در آب فرو برید.

    (کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۳۵۰، ح ۴)

 (۲۱) امام صادق علیه السلام:

    اَبصَرَ رسول اللّه‏ (صلی‌الله علیه و اله) رَجُلاً شَعثا شَعرُ رَأسِهِ وَ سَخَهً ثیابُهُ، سَیِّئَهً حالُهُ فَقال رسول اللّه‏ (صلی‌الله علیه و اله): مِن الدّینِ المُتعَهُ وَ اِظهارُ النِّعمَهِ؛ پیامبر خدا (صلی‌الله علیه و اله) مردى را دیدند که موهاى ژولیده و جامه ‏اى چرکین و سر و وضع نامرتّبى داشت، فرمودند: بهره بردن از نعمت‏هاى خدا و آشکار ساختن نعمت جزء دین است.

    (کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۴۳۹، ح ۵)

 (۲۲) امام باقر علیه السلام:

    کَنسُ البُیوتِ یَنفِى الفَقرَ؛ جارو کردن اتاق‏ها فقر را از بین مى‏ برد.

    (وسایل الشیعه ج ۵ ، ص ۳۱۷، ح ۶۶۵۸)

 (۲۳) امام صادق علیه السلام:

    غَسلُ الناءِ وَ کَسحُ الفِناءِ، مَجلَبَهٌ لِلرِّزقِ؛ شستن ظرف و جارو زدن جلو در منزل، باعث جلب روزى مى‏ شود.

    (خصال ص ۵۴، ح ۷۳ – مکارم الاخلاق ص ۱۲۷)

 (۲۴) امام رضا علیه السلام:

    مِن اَخلاقِ الانبیاءِ التَّنَظُّفُ؛ پاکیزگى از اخلاق پیامبران است.

    (کافى(ط-الاسلامیه) ج ۵، ص ۵۶۷، ح ۵۰)

 (۲۵) امام على علیه السلام:

    تَنَظَّفوا بِالماءِ مِنَ النَّتنِ الرِّیحِ الَّذى یُتَأَذّى بِهِ وَ تَعَهَّدوا اَنفُسَکُم، فَاِنَّ اللّه‏َ عَزَّوَجَلَّ یُبغِضُ مِن عِبادِهِ القاذورَهَ الَّذى یَتَاَنَّفُ بِهِ مَن جَلَسَ اِلَیهِ؛ خودتان را با آب، از بوى بدى که دیگران را آزار مى ‏دهد، پاک کنید و این کار را پیوسته انجام دهید؛چرا که خداوند، از بنده آلوده ‏اى که هر کس با او بنشیند، بینى ‏اش را از [بوى بد] وى مى‏ گیرد، نفرت دارد.

    (خصال ص ۶۲۰)

 (۲۶) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):

    لا تُؤووا التُّرابَ خَلفَ البابِ، فَاِنَّهُ مأوَى الشَّیطانِ؛ زباله را پشت در (حیاط) جمع نکنید، زیرا که لانه شیطان مى‏ شود.

    (محاسن  ص ۶۲۴، ح ۷۹)

 (۲۷) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):

    ما لى اَراکُم تَدخُلونَ عَلَىَّ قُلحَا مُرغا؟ ما لَکُم لا تَستاکونَ؟ شما را چه شده است وقتى بر من وارد مى‏ شوید، مى‏ بینمتان که دندان‏هایتان جرم گرفته و زرد و موهایتان ژولیده است. چرا مسواک نمى ‏زنید.

    (محاسن ص ۵۶۱، ح ۹۴۳)

 (۲۸) امام صادق علیه السلام:

    خُذ مِن شارِبـِکَ وَ اَظفارِکَ فى کُلِّ جُمُعَهٍ فَاِن لَم یَکُن فیها شَىْ‏ءٌ فَحُکَّها لا یُصیبُکَ جُنونٌ وَ لا جُذامٌ وَ لا بَرَصٌ؛ در هر جمعه، اندکى از سبیل و ناخن‏هاى خود را بگیر، و اگر هم چیزى وجود نداشته باشد، آن را (کمى) بساى، [که در این صورت] دیوانگى، جذام و پیسى به تو نمى ‏رسد.

    (کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۴۹۰، ح ۳)

 (۲۹) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):

    اَلوُضوءُ قَبلَ الطَّعامِ یَنفِى الفَقرَ، وَ بَعدَهُ یَنفِى الهَمَّ وَ یُصَحِّحُ البَصَرَ؛ شستن دست قبل از غذا، فقر را و پس از غذا، غم و اندوه را برطرف مى‏ کند و به چشم سلامتى مى ‏بخشد.

    (مکارم الاخلاق ص ۱۳۹)

 (۳۰) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):

    لِیُبالِغ اَحَدُکُم فِى المَضمَضَهِ وَ ا لستِنشاقِ، فَاِنَّهُ غُفرانٌ لَکُم وَ مَنفَرَهٌ لِلشَّیطانِ؛ سزاوار است هر یک از شما در دهان و بینى زیاد آب بچرخاند، چرا که این کار، مایه آمرزش شما و گریزِ شیطان است.

    (ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ص ۱۹ {شبیه این حدیث در الجعفریات ص۱۶ })

 (۳۱) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):

    بَیتُ الشَّیاطینِ مِن بُیوتِکُم بَیتُ العَنکَبوتِ؛ خانه ‏هاى عنکبوتى که در اتاق‏هاى شماست، لانه شیاطین است.

    (کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۵۳۲، ح ۱۱)

 (۳۲) امام على علیه السلام:

    لا یَدلُکَنَّ رِجلَیهِ بِالخَزَفِ، فَاِنَّهُ یورِثُ الجُذامَ؛ مبادا کسى (در حمام) پاى خود را سفال (سنگ پا) بکشد، زیرا این کار جذام مى‏ آورد.

    (کافى(ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۵۰۰، ح ۱۹)

 (۳۳) امام صادق علیه السلام:

    غَسلُ الرَّأسِ بِالخَطمىِّ اَمانٌ مِنَ الصُّداعِ وَ بَراءَهٌ مِنَ الفَقرِ وَ طَهورٌ لِلرَّأسِ مِنَ الحَزاز؛ شستن سر با خطمى، مایه ایمنى از سر درد، برکنار ماندن از فقر و پاکیزگى سر از شوره است.

    (ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ص ۱۹)

 (۳۴) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و اله):

    مَرَّ اَخى عیسى علیه السلام بِمَدینَهٍ فَاِذا وُجُوهُهُم صُفرٌ وَ عُیونُهُم زُرقٌ فَشَکَوا اِلَیهِ ما بِهِم مِنَ العِلَلِ. فَقالَ: دَواؤُکُم مَعَکُم، اَنتُم اِذا اَکَلتُمُ اللَّحمَ طَبَختُموهُ غَیرَ مَغسولٍ، وَ لَیسَ یَخرُجُ شَىْ‏ءٌ مِنَ الدُّنیا اِلاّ بِجَنابَهٍ. فَغَسَلُوا بَعدَ ذلِکَ لُحومَهُم فَذَهَبَت اَمراضُهُم؛ برادرم عیسى، از شهرى عبور کرد و دید که مردمش رنگ چهره‏ هایشان زرد و چشم‏ هایشان کبود است. آنان از بیمارى‏ هایى که داشتند، نزد وى اظهار ناراحتى کردند. عیسى علیه السلام  گفت: درمانتان همراهتان است. شما هنگامى که گوشت مى‏ خورید، آن را ناشسته مى ‏پزید، در حالى که هیچ چیزى بدون نوعى جنابت از دنیا نمى ‏رود. از آن پس، گوشت‏هاى مصرفى خود را شستند و در نتیجه بیمارى ‏هایشان از میان رفت.

    (قصص الانبیاء(راوندی) ص ۲۷۴، ح ۳۳۰)

منبع: سایت شهید آوینی