ابن عیاش جوهری محدث و نویسنده

محدث ونویسندۀ قرن ۴ ق .

احمد بن محمد بن عبیدالله به تخمین می توان تولد او را حدود ۲۷۰ ق ذکرکرد . خاندان او با ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی ، از نواب خاص ، در ارتباط بوده اند .او علوم اولیه را در خانوادۀ خود آموخت ،جد وی ، عبیدالله ، از عالمان شیعۀ بغداد و درشمار اولین مشایخ او بود (ابن نجار ، ج ۲ ، ص ۴۳ – ۴۴) . وی بخش اصلی زندگی خود را در بغداد سپری کرد و سفری هم در۳۳۹ ق به سامرا کرد (ابن عیاش ، ص ۱۲) . در میان مشایخ او در حدیث نام ۴۰ تن در دست است . از جملۀ آن ها می توان به بزرگانی هم چون ابن عقده و ابوعلی صولی و عبدالله بن جعفر حمیری وابن جعابی اشاره کرد شاگردان و روایان اویند ابن شاذان قمی و نجاشی و خزاز قمی و محمد بن احمد دوریستی نام برد (نجاشی ، ص ۶۳) .

نقش ابن عیاش در تاریخ فرهنگ شیعه را باید در دو مبحث جست : تألیف آثار او و نقش او در انتقال دانش پیشنیان .مقتضب الاثر او یکی از آثارطراز اول امامی در قرن ۵ ق است . مؤلف در این کتاب به نکات ریزی در زمینۀ حدیث ، از جمله نحوۀ تحمل حدیث ، و نیز تقطیعاتی که به ضرورت در حدیث صورت می گیرد و هم چنین شواهد مختلف در ضبط حدیث التفات تمام داشته است (ابن عیاش ، ص ۳۱، ۴۱، ۵۰ – ۵۳) .این کتاب ، که در اثبات امامان دوازده گانه تألیف شده ، در نوع خود بی بدیل است و در آثار امامی نخستین نمونه در نوع خود به شمار می رود .تأثیر این کتاب در نسل بعد چنان بود که حتی شاگردان ابن عیاش ، خزاز قمی ، کتاب کفایه الاثر خود را مبتنی بر این اثر و تحت تأثیر آن تدوین کرده است .

به جز تألیف آثار ، ابن عیاش حلقۀ مهمی در انتقال روایات امامان (ع) و دیگر آثار پیشین به نسل به بعد بود وحتی می توان ادعا کرد که برخی از آثار دیگران از طریق او به آیندگان رسیده است (علامه حلی ، « الاجازه الکبیره» ، ص ۱۱۶ – ۱۱۷) .

پی نوشت ها:

1. ابن نجار ، محمد، ذیل تاریخ بغداد، به کوشش قیصر فرح، حیدر آباد دکن.
2. نجاشی ، احمد (۱۴۰۷ ق) .«الرجال ، به کوشش موسی شبیری زنجانی ، قم .
3. علامه حلی، الاجازه الکبیر، ضمن ج۱۰۴ بحارالانوار مجلسی، بیروت.

منبع: نقش شیعه در فرهنگ و تمدن اسلام و ایران