دلیل ابن تیمیه در تضعیف ذیل حدیث ثقلین چیست؟

شبهه

ابن تیمیه مى گوید: عبارت «و عترتى فانّهما لن یفترقا حتّى یردا علىّ الحوض» را ترمذى ذکر کرده است. در این مورد از احمد سؤال شد. وى و عده اى دیگر آن را تضعیف کرده و گفته اند: صحیح نیست.(۱)

پاسخ شبهه

۱ ـ ظاهر عبارت ابن تیمیه آن است که ذیل حدیث را فقط ترمذى نقل کرده، در حالى که چنین نیست، عده اى از بزرگان اهل سنت؛ از قبیل: ابن اسحاق، احمد بن حنبل، ترمذى، بزار، نسائى، ابویعلى، طبرى، اسفرائینى، بغوى، ابن الانبارى، ابن عقده، جعابى، طبرانى، ذهبى، حاکم نیشابورى، ثعلبى، ابونعیم، ابن عساکر، ضیاء مقدسى و برخى دیگر نیز نقل کرده اند.

۲ ـ حدیث ثقلین با سندى که ترمذى نقل کرده و در آن امر به تمسّک به اهل بیت شده، به طرق مختلفى رسیده که عده زیادى از علماى اهل سنت آن را تصحیح نموده اند.

ناصرالدین البانى امام وهابیان در حدیث، بعد از نقل حدیث ترمذى به سندش از زید بن ارقم ـ که در آن به تمسک کتاب وعترت امر کرده است ـ مى گوید: «حدیث صحیح السند است».(۲) وى حدیث را در کتاب «صحیح الجامع الصغیر» نیز تصحیح نموده است.(۳)

ابن حجر عسقلانى بعد از نقل حدیث ثقلین ـ که در آن مردم را به تمسکِ به کتاب و عترت امر و تشویق کرده ـ مى گوید: «سند حدیث صحیح است».(۴)

هم چنین عدّه اى دیگر حدیث را با همین مضمون ـ که امر به تمسک به کتاب و عترت در آن باشد ـ نقل کرده و تصحیح نموده اند؛ همانند: ابن حجر هیثمى،(۵) بویصرى،(۶) یعقوب بن سفیان فسوى،(۷) قندوزى حنفى(۸) و محمود شکرى آلوسى،(۹) وى مى گوید: «حدیث ثقلین نزد فریقین اهل سنت و شیعه ثابت است».

بنابر نقل متقى هندى در «کنز العمال»، ابن جریر طبرى نیز حدیث را تصحیح نموده است.(۱۰)

جلال الدین سیوطى در مسند امام على(علیه السلام) از محاملى در کتاب «الامالى» نقل مى کند که او نیز حدیث ثقلین را تصحیح نموده است.(۱۱)

حسن بن على سقاف شافعى بعد از نقل حدیث ثقلین از سنن ترمذى مى گوید: «حدیث از حیث سند صحیح است».(۱۲)

حاکم نیشابورى بعد از نقل حدیث با لفظ لزوم تمسک به کتاب و عترت و ختم آن به حدیث غدیر، مى گوید: «حدیث از حیث سند مطابق شرط بخارى و مسلم صحیح است؛ اگرچه آن دو این حدیث را نقل نکرده اند».(۱۳)

ابن کثیر مى گوید: «به سند صحیح ثابت شده که رسول خدا در خطبه خود در غدیر خم فرمود: «انّى تارک فیکم الثقلین…».(۱۴)

همچنین او بعد از نقل حدیث ثقلین با سند نسائى مى گوید: «شیخ ما ذهبى فرموده: این حدیث از حیث سند صحیح است».(۱۵)

هیثمى بعد از نقل حدیث با مضمون «لزوم تمسک به کتاب و عترت» مى گوید: «حدیث را طبرانى در «معجم الکبیر» نقل کرده و رجال آن همگى ثقه اند».(۱۶)

جمال الدین قاسمى مى گوید: در سند صحیحى ثابت شده که پیامبر(صلى الله علیه وآله) در خطبه خود فرمود: “انّى تارک فیکم الثقلین؛ کتاب الله و عترتى”…».(۱۷)

سمهودى شافعى مى گوید: «طبرانى حدیث را در معجم الکبیر با سندى نقل کرده که تمام رجال او ثقه اند».(۱۸)

ازهرى نیز بعد از نقل حدیث ثقلین مى گوید: «محمّد بن اسحاق مى گوید: این حدیث حسن و صحیح است».(۱۹)

پس سخن ابن تیمیه که مى گوید: عده اى ذیل حدیث را تضعیف کرده اند، دروغ محض است؛ زیرا اگر این چنین بود، چرا ابن تیمیه اسامى آنان را نقل نمى کند؟!!(۲۰)

پی نوشت ها:

۱. منهاج السنه، ج ۴، ص ۱۰۴.

۲. صحیح سنن الترمذى، ج ۳، ص ۵۴۳، ح ۳۷۸۸.

۳. صحیح الجامع الصغیر، ج ۱، ص ۸۴۲، ح ۲۴۵۷.

۴. المطالب العالیه، ج ۴، ص ۶۵، ح ۳۹۷۲.

۵. الصواعق المحرقه، ج ۲، ص ۴۲۸.

۶. اتحاف الخیره المهره، ج ۹، ص ۲۷۹.

۷. المعرفه و التاریخ، ج ۱، ص ۵۳۶.

۸. ینابیع الموده، ج ۱ ص ۱۲۰، رقم ۴۵.

۹. مختصر التحفه، ص ۵۲.

۱۰. کنز العمال، ج ۱، ص ۳۷۹، ح ۱۶۵۰.

۱۱. مسند على(علیه السلام)، ص ۱۹۲، ح ۶۰۵۰.

۱۲. صحیح صفه صلاه النبى(صلى الله علیه وآله)، ص ۲۹.

۱۳. مستدرک حاکم، ج ۳، ص ۱۱۸، ۴۵۷۶.

۱۴. تفسیر ابن کثیر، ج ۴، ص ۱۲۲.

۱۵. البدایه و النهایه، ابن کثیر، ج ۵، ص ۲۲۸؛ السیره النبویه، ابن کثیر، ص ۴۱۶.

۱۶. مجمع الزوائد، ج ۱، ص ۱۷۰.

۱۷. محاسن التأویل، ج ۱۴، ص ۳۰۷.

۱۸. جواهر العقدین، ص ۲۳۶.

۱۹. تهذیب اللغه، ج ۲، ص ۲۶۴.

۲۰. على اصغر رضوانى، امام شناسى و پاسخ به شبهات(۲)، ص ۳۴۷.