آیین زرتشت و غیرعقلانی بودن برخی از احکام عملی آن

درکتاب اوستا که کتاب دینی آیین زرتشت به شمار می ‌آید احکامی بیان شده که نه تنها غیرعقلانی است بلکه گاهی انجام دادن آن ها محال است. به طور مثال درباره زنی که بچه مرده‌ به دنیا بیاورد چنین حکم داده شده که آن زن باید به نقطه‌ای دوردست برده شده و دور از آب و آتش نگهداری شود و تنها بعد از خوردن چندین جام «گُمیز» (ادرار گاو نر) آمیخته با خاکستر می ‌تواند شیر بنوشد ولی باز حق نوشیدن آب را تا چندین روز ندارد.[۱]

هم‌چنین در وندیداد آمده است اگر کسی سگ آبی را بکشد باید «ده هزار تازیانه با اسپهه ـ اشترا (نوعی شلاق)، ده هزار تازیانه با سرو شوچرن بدو بزنند و باید اَشَوَنانه و پرهیزگارانه ده هزار بسته هیزم سخت و خشک و پاک را چون تاوانی به روان سگ آبی به آتش اهورامزادا بیاورد…» و البته حکم به این جا ختم نمی‌ شود بلکه باید ده ‌هزار مار، ده‌ هزار سنگ پشت، ده‌ هزار قورباغه، ده هزار مورچه، ده هزار کرم خاکی، ده هزار مگس و… را بکشد و خانه و زمینی را به روان سگ آبی داده هیجده استبل ویران شده را بازسازی و هیجده سگ را از ناپاکی‌ ها پاک کرده، هیجده مرد را طعام دهد و …[۲] تا گناه او بخشیده شود.

یکی دیگر از احکام ظالمانه و خرافی در آیین زرتشت مربوط به زن دشتان است؛ یعنی زنی که دوران عادت ماهانه را می‌ گذراند، در طول دوران دشتان، زن موجودی آلوده به شمار می‌آمد که حتی نگاه او باعث آلودگی دیگران می ‌شد. از دیدگاه اوستا زنی که گرفتار دوران قاعدگی می شد از اعضای خانواده  جدا می گردید و با ادرار گاو مورد شستشو قرار می گرفت.[۳] در ایران باستان اعتقاد بر آن بود که حمله اهریمن باعث شده‌ است که زنان عادت ماهیانه داشته باشند و از این رو جدا از خانواده نگاه داشته می‌ شدند.[۴]

در آیین زرتشت، مجازات کسانی که بی زن و فرزند و خانه هستند این است که بدنشان با کاردهای آهنین بریده شود.[۵] در تفسیر این فراز گفته ‌اند منظور آن است که بند بند اعضای بدن چنین افرادی را از مفاصل، به تدریج بریده و قطع می ‌کردند و این قساوت در حالی انجام می ‌شد که فرد محکوم زنده بود و خود شاهد و ناظر بود که چگونه اعضایش را بند بند از استخوان جدا می ‌کنند.[۶]

در آیین زرتشت، تعداد زیادی ضربات شلاق برای گناهان مختلف در نظر گرفته شده‌است؛ مثلا کسی که به زمینی که لاشۀ سگ در آن است آب جاری سازد باید دویست ضربه شلاق بخورد، با شلاقی که مخصوص اسب است و دویست ضربه شلاق دیگر هم دارد که می ‌تواند به جای آن جریمه بپردازد. یا کسی که سگ مرده ‌ای را روی زمین رها بکند و چربی بدن آن سگ روی زمین تراوش کند، باید دو هزار ضربه شلاق به عامل این کار زده شود.[۷]

از دیگر احکام عجیب آیین زرتشت در وندیداد این است که کسی که به علتی مانند انداختن جسد در آب محکوم به مرگ می ‌شد، پوستش را زنده زنده می ‌کندند یا اعضای بدنش را تکه تکه می بریدند یا استخوان‌هایش را خرد می ‌کردند.[۸]

یکی از احکام عجیب آیین زرتشت در وندیداد، احترام افراطی به عناصر اربعه یعنی آتش، خاک، هوا و آب ‌است. مری بویس گزارش می ‌کند موبدان زرتشتی یکی از شاهان ساسانی را به آن سبب از سلطنت خلع کردند که وی به ساختن گرمابه اقدام کرده بود زیرا « آنان [موبدان زرتشتی] به پاک نگاه داشتن آب بیشتر دلبستگی داشتند تا شستن اندام خویش».[۹]

گومیز یا ادرار گاو در مراسم تطهیر و شست و شو و غسل مزداپرستان دارای اهمیت ویژه‌ای است و این نه به جهت مسائل میکروب زدایی و مانند آن است؛ بلکه به جهت خاصیت ضد دیو این ماده‌است. این ماده در انواع غسل ها و تطهیر افراد کاربرد دارد.[۱۰]

سوالات ما

۱. معیار این احکام ظالمانه و غیر معقول در آیین زرتشت چیست و چگونه زرتشتیان آنها را به خصوص در عصر حاضر می پذیرند؟

۲.  امروز باستان گرایان با توجه به این احکام حقوقی و جزایی آیین زرتشت با چه دلیل مسلمانان را به سوی این آیین دعوت می کنند؟

۳.  آیا با توجه به این احکام غیر عقلانی با جزم نمی توان گفت که آیین زرتشت نمی ‌تواند مؤمنین به خود را از حیث اعتقادی و رفتاری سعادتمند سازد و برنامه زندگانی‌آنها باشد و انسان را به سعادت دنیوی و اخروی برساند؟

نویسنده: حمیدالله رفیعی

پی نوشت ها

[۱] . ر.ک: دستخواه، جلیل، اوستا، ج ۲، ص ۷۱۵ و ۷۱۶، فرگرد پنجم ص ۴۶ و ۵۷، انتشارات مروارید،

[۲] . اوستا، ج ۲، ص ۸۲۲ وندیداد فرگرد چهارم.

[۳] . وندیداد، فرگرد ۱۶.

[۴] . عفیفی، رحیم، اساتیر و فرهنگ ایرانی در نوشته‌های پهلوی، ص۵۱۲،  توس، ۱۳۸۳ ش.

[۵] . اوستا، فرگرد۴، بند۵۰.

[۶] . رضی، هاشم، وندیداد، ص ۳۰۴، تهران، بهجت، ۱۳۸۵ش

[۷] . رضی، وندیداد، فرگرد ۶، بند۲۴.

[۸] . رضی، وندیداد، ج۱، ۳۷۶

[۹] . مری بویس، چکیده تاریخ کیش زرتشت، ج۱، ص۴۰۶، ۱۳۷۷ش.

[۱۰] . رضی، وندیداد، ج۱، ص۳۵۵