آیا قرآن برای این زمان برنامه ای ندارد؟

شبهه:

قرآن کریم مرتبط با مسائل زمان نزول است و برای آینده و قرن های مختلف و مدرن برنامه ای ندارد؟

پاسخ شبهه

دلیل‌های زیادی را می‌توان آورد که قرآن جاودانه و برای تمام زمان‌ها بوده و مخصوص یک زمان نمی‌باشد:

۱ـ خطابات عام قرآن بسیاری از آیات قرآن خطاب‌هایی دارد که برای تمام مردم و هر مکلفی می‌باشد. مانند : « ای کسانی که ایمان آورده‌اید»(۱) و « ای مردم»(۲) و « ای انسان»(۳) و «ای بنی آدم».(۴)

۲ـ طرز بیان قصه‌های قرآن در قرآن داستان‌های فراوانی از پیامبران و امت‌های گذشته ذکر شده، ولی چون هدف قرآن هدایت انسان هاست، این داستان‌ها را به طور کامل و مرتب بیان نکرده و آنچه را برای هدایت مفید بوده، آورده است تا بندگان از آن جریانات پند گیرند. بنابراین نمی‌شود گفت این جریانات برای گذشته بوده و ربطی به آینده ندارد، پندگیری از یک جریان برای همیشه است.

۳ـ آیات مربوط به جاودانه بودن قرآن قرآن کتابی جهان شمول است و اختصاصی به زمان، مکان، نژاد، آداب و سنن خاص ندارد. زیرا قرآن خود را چنین معرفی می‌نماید: « قرآن جز یک پند برای عالمیان نیست.»(۵). «بیم دهنده تمام انسان‌ها است.»(۶) لازمه این کلیّت و دوام و نیز نیازمندی همیشگی بشر به آن، این است که هیچ گاه گرد کهنگی بر آن ننشیند و همیشه تازه باشد.

۴ – روایات از روایات استفاده می‌شود، محتوای قرآن کریم به گونه‌ای تنظیم شده تا همانند سفره‌ای همگان در هر عصری بر سر آن بنشینند، و از نعمت‌های معرفتی آن استفاده برند:

روایت اول : از امام صادق ـ علیه السلام ـ سؤال شد که چرا قرآن با تکرار و درس و نشر جز تازگی اثر دیگری نمی‌پذیرد؟

حضرت فرمود: «تازگی قرآن برای آن است که خدای تبارک و تعالی آن را برای زمان موقّت یا مردم خاص نفرستاده و چون همیشگی و همگانی است، در هر زمان جدید است، و در نزد هر مردمی تا روز قیامت شیرین و پر جذبه است».(۷)

روایت دوم: امام باقر ـ علیه السلام ـ همیشگی بودن قرآن را به همواره بودن دو اختر فروزان، خورشید و ماه تشبیه نموده، می‌فرماید:«قرآن همانند خورشید و ماه همیشه در جریان است، و زندگی انسان‌ها را تا پایان دنیا روشن می‌سازد».(۸)

۵ – باطن داشتن قرآن کریم قرآن علاوه بر ظاهر، دارای باطن است و ظاهر قرآن همان دلالت ظاهری قرآن است که از قرائن، از جمله شأن نزول آیه به دست می‌آید و جنبه خصوصی دارد. ولی باطن قرآن با قطع نظر از قرائن موجود، برداشت‌هایی کلی است که از متن قرآن به دست می‌آید و همه جانبه و جهان شمول است، لذا پیوسته مانند جریان خورشید و ماه در جریان است. اگر چنین نبود قرآن از استفاده دائمی ساقط می‌گردید. لذا همین برداشت‌های کلی و جهان شمول است که تداوم قرآن را برای همیشه تضمین کرده و آن را همواره زنده و جاوید نگاه داشته است.(۹) و اگر چنین نبود می‌بایست با از بین رفتن گروهی، آیه مخصوص آنها نیز باطل می‌شد.امام باقر ـ علیه السلام ـ می‌فرماید: «اگر آیه‌ای درمورد قومی نازل شود و آن قوم بمیرد، آیه هم می‌میرد و برای قرآن چیزی باقی نمی‌ماند، ولی قرآن تا آسمان و زمین باقی است، جریان دارد.»

بنابراین باید از قرآن معنایی به دست آورد که برای عموم افراد تا قیامت باشد. برای روشن شدن مطلب، یک نمونه از قرآن آورده می شود:

ممکن است کسی بگوید بت پرستی چون مخصوص صدر اسلام بود لذا آیات قرآن در نفی آن اقامه شده است و کاربرد امروزی نداردکه در جواب باید گفت :

اولاً: بت‌پرستی مخصوص زمان پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله و سلم – نبوده، زیرا هم اکنون تعداد زیادی از افراد در کشورهایی چون ژاپن، هند و … بت‌پرست هستند ونبودن بت پرست در میان مسلمانان دلیل بر نبودن آن در دنیا نیست.

ثانیاً: بت‌پرستی در هر زمانی جلوه‌ای دارد، در آن زمان چوب و سنگ بود و هم‌اکنون صورت‌های دیگری چون دنیاپرستی، پول‌پرستی، مقام‌پرستی و… دارد.(۱۰)

۶ – قرآن و آینده اما این که قرآن در رابطه با آینده سخنی ندارد، باید گفت: کتاب‌هایی که اعجاز قرآن را بیان کرده‌اند، یک بخش را اختصاص به اعجاز علمی داده‌اند که قرآن مطالبی را بیان کرده که برای آن زمان مشخص نبوده و بعداً با پیشرفت علم معنای آیه خوب روشن شده است، مانند دشواری تنفس با افزایش ارتفاع که امروزه، علم به آن رسیده است.(۱۱) خداوند در آیه ۱۲۵ سوره انعام می‌فرماید: «… خداوند هر که را خواهد گمراه کند، سینه او را آنچنان تنگ می‌کند که گویا می‌خواهد به آسمان برود.» و از سوی دیگر امروزه افراد منصف به این نکته اعتراف می کنند که احکام و آموزه های قرآننی برای برون رفت جامعه از انحطاط بهترین راه کارها را ارائه می دهدو این دلالت دارد بر اینکه قرآن کریم در همین دنیای مدرن راه کار های لازم را در مسائل اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی و بین المللی دارد و با عمل به این برنامه ها می توان جامعه ای ایده آل و مورد نیاز مردم درست نمود و اگر امروزه برخی از کشورها دچار عقب ماندگی شده اند تنها دلیلش دوری آن جامعه از معارف قرآنی است.

پی نوشت:

۱. ر.ک: بقره:۱۰۴، ۱۵۳، ۲۷۲ و آل عمران:۱۰۰، ۱۰۲ و نساء: ۱۹،۲۹.
۲. بقره: ۲۱ و نساء:۱ و یونس:۲۳ و حج:۵ و فاطر:۵ و حجرات:۱۳ و …
۳. ر.ک: انفطار:۶ و انشقاق:۶.
۴. رک : مائه : ۲۷ ، اعراف : ۲۶ ، یس : ۶۰و …
۵. انعام: ۹۰.
۶. مدثّر: ۳۶.
۷. به نقل از: جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی، قرآن در قرآن، قم، انتشارات اسراء، ۱۳۷۸، ج ۱، ص ۳۱۳.
۸. به نقل از: جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی، قرآن در قرآن، قم، انتشارات اسراء، ۱۳۷۸، ج ۱، ص ۳۱۳.
۹. ر. ک: معرفت، محمد هادی، التمهید، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیّه، بی‌تا، ج ۳، ص ۲۹.
۱۰. ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۸، ج ۸، ص ۲۶۰.
۱۱. معرفت، محمد هادی، علوم قرآنی، ص ۴۲۵.

منبع: نرم افزار پاسخ۲ مرکز مطالعات حوزه.