کاظم مُدیرشانه چى(ره)

(۱۴۲۳- ۱۳۴۶ هـ.ق)

ولادت و تحصیلات

آیت اللّه حاج شیخ کاظم مدیرشانه چى، یکى از عالمان بنام عرصه حدیث و روایت به شمار مى رفت.

فقید سعید در حدود سال ۱۳۰۶ش (۱۳۴۶ق) در مشهد مقدس زاده شد و پس از فراگیرى دوره دبستان و دبیرستان، به تحصیل علوم دینى روى آورد. نخست در محضر ادیب نیشابورى و حاج محقق نوغانى، مطوّل و در محضر حاج میرزا احمد مدرس یزدى (ابوالزوجه محترمشان)، شرح لمعه و قوانین الاصول را فراگرفت. سپس با تقاضا از آیهاللّه شیخ هاشم قزوینى، ایشان در مشهد ماندگار شد و براى نخستین بار تدریس رسائل و مکاسب و کفایه را در حوزه مشهد آغاز کرد که مرحوم استاد به هر سه درس معظم له حاضر شد و سطوح عالیه را تکمیل نمود. آن گاه سالیان فراوان، در درس خارج فقه و اصول حضرات آیات: شیخ هاشم قزوینى، شیخ مجتبى قزوینى، حاج سید یونس اردبیلى، حاج میرزا احمد کفایى خراسانى ـ فرزند آخوند خراسانى ـ و آیهاللّه میلانى شرکت جست و مبانى علمى اش را استوار ساخت. همچنین علوم معقول را نزد حضرات آیات: حاج شیخ مجتبى قزوینى (شرح اشارات خواجه، شرح هدایه و اسفار شیخ سیف الله ایسى و مرحوم الهى قمشه اى ـ که تابستان ها به مشهد مى آمد ـ فراگرفت و از تحصیل فراغت جست.

او همزمان با تحصیل به تدریس سطوح به ویژه شرح لمعه و مکاسب، و تقریر درس آیهاللّه میلانى براى دیگران، و شرکت در جلسات استفتاى آیهاللّه میلانى ـ در شب هاى ماه رمضان پرداخت و جزو فضلاى معروف و شناخته شده حوزه به شمار آمد. در سال ۱۳۳۷ش ـ که دانشکده الهیات مشهد افتتاح شد ـ معظم له به امر و فتواى صریح استادش حاج شیخ هاشم قزوینى عهده دار تدریس در دانشکده گردید و این تا واپسین سال هاى عمرش ادامه داشت. ایشان، دروس علم حدیث، تاریخ اسلام، تاریخ ادیان، آیات الاحکام و ادوار فقه را تدریس نمود و مقالات فراوان در این زمینه ها نگاشت. یکى دیگر از رشته هاى کارى معظم له، کتابشناسى، نسخه شناسى و نگارش فهرست مخطوطات کتابخانه هاى مشهد بود که چند فهرست از او منتشر گردید. بدون شک وى یکى از معدود عالمان و فرزانگانى بود که علوم عقلى و نقلى را در وجود خویش گرد آورده بود و علاوه بر آن، به حُلیه وقار و اخلاق خوش و تواضع، تقوا و سیماى صالحان آراسته بود و همین ها باعث گردید تا در سال ۱۳۸۰ش به عنوان یکى از نام آوران عرصه علم و فرهنگ و یکى از (چهره هاى ماندگار) برگزیده شود.

ایشان به غیر از تدریس در دانشکده الهیات، در دانشگاه علوم اسلامى رضوى و بنیاد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى(ع) سمَت تدریس و ریاست گروه حدیث را بر عهده داشت و در حوزه و دانشگاه هاى کشور از نامى عالى و مقامى والا برخوردار بود. وى در راستاى شناسایى کتب خطى و نسخه شناسى، سفرهاى متعدد به کشورهاى روسیه، آذربایجان، ازبکستان، تاجیکستان، مصر، ترکیه، سوریه، اردن، حجاز، لبنان، مراکش، واتیکان، اسپانیا و پاکستان نمود و از نسخه هاى نفیس عکسبردارى و فیش بردارى نمود و خود نیز کتابخانه اى نفیس با حدود ۷۰۰ جلد کتاب خطى ارزشمند و گرانسنگ تهیه نمود که سرانجام آن ها را به کتابخانه دانشگاه مشهد اهدا کرد. وى از حضرات آیات: شیخ آقابزرگ تهرانى، شیخ هاشم قزوینى، شیخ مهدى الهى قمشه اى و ابوالعباس عمرانى ـ استاد دارالحدیث حسنى رباط مغرب ـ اجازه روایت حدیث و از مرحوم آیهاللّه حاج میرزا حسین فقیه سبزوارى هم اجازه اجتهاد داشت.

تالیفات

الف.آثار چاپ شده:

۱. تاریخ حدیث

۲. درایهالحدیث

۳. علم الحدیث

۴. ترجمه و شرح تبصرهالمتعلمین

۵. روش استنباط

۶. کتب قدیمى چاپى

۷. آیات الاحکام (۲ج)

۸. تاریخ فقه مذاهب اسلامى

۹. مزارات خراسان

۱۰. تاریخچه ادوار منطق

۱۱. پژوهشى در فقه و حدیث (مجموعه مقالات و مصاحبه ها)

۱۲. فهرست کتاب هاى خطى مدرسه نواب

۱۳. فهرست کتاب هاى خطى چهار کتابخانه مشهد (با همکارى استاد عبدالله نورانى)

۱۴. فهرست کتاب هاى خطى کتابخانه مسجد گوهرشاد (با همکارى استاد نورانى)

ب.آثار چاپ نشده :

۱. مختصر وفیات الاعیان ابن خلکان

۲. رساله در استصحاب

۳. رساله در مبانى فقه

۴. حاشیه بر کفایه

۵. حاشیه بر مکاسب

۶. تاریخ اسلام

۷. تاریخ ادیان

۸. کتب اربعه شیعه

نیز کتاب هاى بسیارى را با مقدمه، تحقیق و اشراف خویش به چاپ رسانید که برخى از آن ها عبارتند از:

۱. چهل حدیث نبوى ـ جامى ـ با مقدمه اى در اربعین نویسى منثور و منظوم در اسلام.

۲. چهل حدیث امیرالمؤمنین، با مقدمه اى در تدوین و نظم احادیث على(ع).

۳. چهل حدیث امام رضا(ع)، همراه با شرح حال و گزارش سیاسى و فرهنگى دوران حضرت.

۴. المجموع من حکم امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ ۲ج.

۵. سنن النبى(ص) ـ ۹ج ـ (احادیث مسند فقهى نبوى).

۶. صحیفه سجادیه.

۷. هدایه الامه ـ شیخ حرّ عاملى.

۸. تاریخ فرق اسلامى دکتر مشکور.

۹. الانوار البهیه ـ محدث قمى.

۱۰. المسائل الجارودیه ـ شیخ مفید.

۱۱. المؤتلف من المختلف.

۱۲. شرح جمل العلم والعمل ـ ابن برّاج طرابلسى.

وفات

سرانجام آن عالم بزرگوار در ۷۵ سالگى، روز سه شنبه ۲۴ اردیبهشت ۱۳۸۱ش برابر (اول ربیع الاول ۱۴۲۳ق) بدرود حیات گفت و با تشییعى شایسته در حرم مطهر حضرت امام رضا(ع) در مشهد مقدس به خاک سپرده شد.