محمد مفتى الشیعه موسوى (ره)

(۱۴۳۱ – ۱۳۴۷هـ.ق)

ولادت و تحصیلات

آیت الله العظمی سید محمد مفتى الشیعه موسوى در دهم رجب سال ۱۳۴۷ ه . ق (برابر سال ۱۳۰۷ ه . ش ) در اردبیل معروف به (دار الارشاد) دیده به جهان گشود .

پدر ایشان آیت الله سید محمد تقى مفتى الشیعه اردبیلى (ره) و جدّ او نیز آیت الله سید مرتضى خلخالى اردبیلی (ره) بود . وى مقدمات و سطوح عالیه را نزد علماى بزرگ و نخبه اردبیل به ویژه مرحوم پدرش فرا گرفت و رسائل را نزد آیت الله شیخ غلامحسین غروى و مکاسب را نزد عموى خود آیت الله سید موسى فقیه مرتضوى آموخت .

پس از اینکه در ۲۹ ذى القعده ۱۳۶۱ هـ ق روز شهادت امام محمد تقى (ع) پدر ایشان به ملکوت اعلى پیوست، در سوگ ایشان عزاى عمومی اعلام شد و تا چهل روز مجالس ترحیم برقرار بود. در آخرین روز این مجالس، معظم له به پوشیدن لباس پیامبر گرامى اسلام (ص) مفتخر گشته و به دست آیت الله سید یونس اردبیلى ملبس گشتند.

در سال ۱۳۶۷ هـ ق به شهر مقدس قم هجرت نموده و در درس مراجع بزرگ و عالیقدر آن زمان از جمله حضرت آیت الله بروجردى، حضرت آیت الله سید محمد حجت کوه کمرى، حضرت آیت الله خمینى، حضرت آیت الله سید محمد محقق داماد، علامه سید محمدحسین طباطبایى و غیره شرکت کرد.

هجرت به نجف اشرف

در سال ۱۳۳۳ شمسى جهت تکمیل درسهاى استنباطى و بهره گرفتن از چشمه جوشان علم و معرفت راهى شهر فقه و فقاهت، علم و اجتهاد، شهر امیر مؤمنان على (ع)، نجف اشرف شد ونزد مراجع بزرگ آن زمان مانند حضرت آیت الله سید محسن طباطبائى حکیم، آیت الله سید محمود شاهرودى، حضرت آیت الله سید ابو القاسم خوئى، آیت الله شیخ حسین حلى و غیره تلمذ نمود.

در سال ۱۳۷۹ هـ ق گروهى از بزرگان وافراد موجّه اردبیل که به نجف مشرف شده بودند خدمت حضرت آیت الله حکیم آمده تقاضا نمودند که آیت الله مفتى الشیعه را بعنوان وکیل خود به اردبیل بفرستند. نظر به اینکه مرحوم حکیم خواهان بقاى ایشان در نجف اشرف بودند لیکن بجهت اصرار آنها وضرورت وجود ایشان در اردبیل، بدین امر موافقت ورزیده ومعظم له عازم اردبیل شدند. در سال ۱۳۸۰ هـ ق با رحلت زعیم عالیقدر عالم تشیع آیت الله بروجردى مردم آذربیجان توسط ایشان به آیت الله حکیم رجوع نمودند ودر حل مشکلات ومعضلات اجتماعى ومسائل واحکام شرعیه به معظم له مراجعه مى نمودند. پس از گذشت یک سال ونیم مجدداً جهت پیوند رشته هاى گسسته ى علمى وکارهاى تحقیق نیمه تمام به نجف اشرف بازگشتند تا فعالیتهاى درس وتدریسى خود را به نحو احسن به اتمام برسانند.

هجرت به قم

در سال ۱۳۹۶ هـ ق رژیم حاکم بر عراق طى حکم جابرانه اى تصمیم گرفت تا حوزه ى علمیه  نجف اشرف را از میان ببرد. در آن زمان فرمان تبعید علماء و طلاب ایرانى، هندى، ترک، پاکستانى وافغانى به بهانه یاجنبى بودن آنها صادر شد. از طرفى عده أى از افراد موجّه به زندان افکنده شده و یا تحت شرایط سخت قرارگرفتند. از جمله حضرت آیت الله مفتى الشیعه همراه با جمع زیادى از استاتید وعلماء پس از چند روز زندانى عمومى وانفرادى به سوى ایران اخراج شدند. معظم له پس از ورود به ایران در حوزه علمیه قم در جوار کریمه اهل بیت حضرت معصومه (س) اقامت گزید تا به وظایف شرعیه اعم از تدریس و تهذیب وتألیف ورفع نیازهاى مردم وحلّ مشکلات اجتماعى آنان اقدام نماید.

پس از ارتحال مرجع عالیقدر شیعه حضرت آیت الله خوئى، و زعامت دینى حضرت آیت الله سبزوارى، معظم له کلیه‌ امور متعلق به دادن اجازات و تعیین وکلا و نمایندگان در داخل و خارج و پاسخ به مسائل و استفتائات را به آیت الله مفتى الشیعه سپردند.

منزلت علمى

ایشان به دریافت اجازات مهمى از علماى بزرگ و مراجع عظام در اجتهاد و اسناد و استناد نائل گردیده بود.

نوشته هاى بسیارى از علما ومراجع عصر و اساتید بزرگ وى، دلالت بر مقام رفیع وعظیم ایشان در علم وتقوا، وجایگاه ولایش در نفوس دارد. در این اجازات وى را داراى مقامات معنوى و ظاهرى و اهل نظر و تحقیق بر شمرده اند که برکات انفاسش همیشه جارى و سارى است.

حتى بعضى از علما ومراجع بزرگ، معظم له را در کارهاى مهم مورد مشاوره قرار مى دادند که ذکر آن در این مختصر نمى گنجد، وهمین بس که حضرت آیه الله العظمى سید محمود شاهرودى در نامه ى مؤرخه ۲۶ ذیقعده ى ۱۳۹۰ هـ ق در باره سفر ایشان به ایران مرقوم فرمودند که : (حتى الامکان بقاى ایشان را در نجف اشرف بخاطر نیاز حوزه ى علمیه  نجف اشرف به خدمات ایشان وامثال ایشان لازم مى دانم).

خدمات اجتماعى

معظم له در خدمت مستضعفان کوشش فراوان دارد چنانچه در احداث مجموعه اى از مدارس و بناهاى خیریه شرکت فرموده و سهم بسزائى در تاسیس مساجد و درمانگاهها داشته است.

تنها همین موارد نبوده بلکه براى برادران مؤمن اجازاتى صادر فرمودند که از وجوهات در پروژهایى که مستمندان و نیازمندان از آن استفاده مى کنند صرف نمایند .

تألیفات

تألیفات ایشان که در ذیل بر شمرده مى شود پنج تألیف اول در حوزه علمیه قم نگاشته شده وبقیه مربوط به حوزه علمیه نجف اشرف مى باشد:

۱. کتاب بیع، درس خارج آیه الله العظمى حجت (ره)

۲. کتاب صلاه، بحث آیه الله العظمى بروجردى (ره)

۳. کتاب طهارت، بحث آیه الله العظمى محقق داماد (ره)

۴. دوره اى اصول (مباحث الفاظ وبحث لاجبر ولا تفویض با استدلال عقلى وشرعى)، بحث آیه الله العظمى خمینى(ره)

۵. نظریات استاد بزرگوار علامه طباطبائى در مبانى فلسفه موجود در منظومه واسفار به عنوان (تعلیقات الاستاد العلامه).

۶. تقریر بحث (صلاه المسافر والجمعه) وجمله أى از مسائل مهم حج، آیه الله العظمى سید محمود شاهرودى(ره)

۷. دوره کامل خارج اصول، آیه الله العظمى سید ابو القاسم خوئ(ره)

۸. دوره کامل خارج بیع و خیارات و خارج عروه “طهارت “، استاد الفقهاء آیه الله العظمى شیخ حسین حلى (ره)

۹. رساله در قاعده لاضرر ولا ضرار.

۱۰. شرح کفایه الاصول آخوند خراسانى(ره)

۱۱. رساله أى در لباس مشکوک.

۱۲. رساله أى در فروع علم اجمالى.

۱۳. رساله أى در قاعده ى “اقرار” ورضاع وغیره از مباحث مهم.

۱۴. (فقه مبسوط)، این کتاب به طرح ورسیدگى مسائل فقهى با روشى خاص پرداخته ودر بردارنده ى قواعد اصولى واستلالى مى باشد. در این کتاب روش استدلال بدین صورت است که ابتدا از قرآن وسنت احکام وادله بیان شده وسپس اصول عملیه درج شده است.

۱۵. رساله عملیه

۱۶. منهاج الصالحین در دو جلد، حاشیه بر عروه ومناسک حج عربى وفارسى ومنتخب المسائل مى باشد.

علاوه بر اینها معظم له داراى تألیفات دیگرى در علم اخلاق و علم نفس و تعلیقاتى بر کتاب “الاسفار الاربعه ” وبعضى از دیگر علوم مى باشد که فعلا به چاپ نرسیده است.

وفات

سرانجام این عالم ربانى و مرجع گرانقدر جهان تشیع پس از عمرى تدریس و تحقیق در علوم اسلامى مورخ ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۹ش .برابر با ۴ جمادى الثانى ۱۴۳۱ق در سن ۸۲ سالگى بر اثر ایست قلبى به لقاء الله پیوست. پیکر مطهر ایشان در روز ۳۰ اردیبهشت ۱۳۸۹ با حضور علما، فضلا، اساتید و عموم ارادتمندان به سلسله جلیله روحانیت از مسجد امام حسن عسکرى(ع) بسوی حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (علیها السلام) تشییع و به خاک سپرده شد.