آشنایی با معروف ترین کتب فلسفی شیعه

 ۱.مُصارع المُصارع

مؤلّف: نصیر الدین محمد بن محمد بن حسین طوسی (۶۷۳ ه‍‍ .ق)

معرفی اجمالی کتاب

در این کتاب نظرات ابو علی حسین بن عبدالله بن سینا (م ۴۲۸ ه.ق) و ابو الفتح محمد بن عبد الکریم شهرستانی (م ۵۴۸ ه‍‍‍‍..ق) به نقد کشیده شده و جواب و ردّ بعضی از آنها از طرف مؤلّف بیان شده است. خواجه این کتاب را در ردّ بر کتاب مصارعه الفلاسفه شهرستانی که در آن هفت مسئله از مسائل مهم و عمده اسلام آمده است، به رشته تحریر در آورده است. هفت مسئله عبارتند از؛ اقسام وجود، وجود واجب الوجود، توحید واجب الوجود، علم واجب الوجود، حدوث عالم، حصر مبادی، مسائل مشکله و شکوک معظله. مؤلف این کتاب را به سید مجد الدین ابی القاسم علی بن جعفر موسوی نقیب ترمذ، اهدا کرده است.

مؤلف می گوید: بعد از مشاهده کتاب، نظرات سخیف و خفیفی را در آن دیدم. که ناچار به آنها جواب دادم. شیوه و عادت خواجه نصیر الدین این عالم بزرگوار شیعه در مسائل و معارف اسلامی بر این بوده است که به مسائل خلاف جواب می داد.

در خصوص نظرات ابن سینا، مؤلف او را یاری نکرده است بلکه نظرات او را نقد و بررسی کرده و عقاید حقه شیعی خود را با دلائل مستند و متقن جواب داده است.

تنظیم کتاب بر اساس همان مسائل هفتگانه بوده و در خاتمه کتاب فهرست جامعی که مشتمل بر فهرست مفصّل آیات، احادیث، امثال عربی، مذاهب و مدارس اعتقادی، مصادر و منابع مورد استفاده و در آخر اصطلاحات فلسفی بیان شده است.

آقای شیخ حسن معزّی که این کتاب را تحقیق کرده است مقدّمه مفصّلی در خصوص انگیزه تألیف کتاب و زندگی شهرستانی, ابن سینا و مؤلّف به رشته تحریر در آورده است.

وضعیت نشر:

این کتاب در یک جلد به زبان عربی، به وسیله کتابخانه آیت الله مرعشی در سال ۱۴۰۵ ه.ق به چاپ رسیده است.

 ۲. تقویم الایمان و شرحه کشف الحقایق

مؤلّف: معلّم ثالث میر محمد باقر داماد (میر داماد) (م ۱۰۴۱ ق)

معرفی اجمالی کتاب:

این کتاب حاوی آراء و اندیشه های مؤلف درباره مهمترین مسائل فلسفه اسلام به ویژه علم الهی است، شارح این کتاب میر سید احمد علوی از بارزترین شخصیت های مکتب فلسفی اصفهان و از برجسته ترین شاگردان میر داماد به شمار می رود. وی با شرح آثار حکمای پیشین و استاد خود، نقش بسزایی در تحکیم و تقویت مبانی فلسفه اسلامی ایفا کرد.

کتاب تقویم الایمان از یک رصد (الرصد الاوّل) و مشتمل بر پنج فصل و هر فصل متضمّن بر بخش هایی چون تقویم، تصحیح، توصیه، محاققه و تقویم، ظنّ و تقویم وهم و تقویم و تشکیک و تثبیت می باشد. از تعبیر الرصد الاوّل چنین برداشت می شود که مؤلف بنا داشته تا رصدهای دیگری را نیز بدان بیافزاید امّا بدلیل نامعلومی از آن منصرف شده است. برجستگی های اثر حاضر و جایگاه آن در میدان آثار دیگر مؤلف را می توان در سه ویژگی عمده شمرد.

۱. از شواهد و قراین بر می آید که این کتاب از جمله کتابهای درسی ای بوده که میر داماد خود برای شاگردانش تدریس می کرده است.

۲. تقویم الایمان حاوی برخی از مباحث، تقریرها، و نظرات نوین و ابداعات میر داماد است که در دیگر آثار او به چشم نمی خورد. مباحثی چون نظریه وحدت، برهان بر حدوث دهری، ثنویّت مقولات و … .

۳. مصنّف در تمامی آثار خویش به بحث پیرامون موضوعات خاصّی پرداخته است و تنها در اثر حاضر است که تقریباً یک دوره کامل مباحث فلسفی را به صورت فشرده تبیین و ساختار و شاکله نظام فلسفی خویش را به اختصار ترسیم کرده است.

در واقع می توان گفت که تقویم الایمان در کنار دو اثر گرانسنگ القبسات و الافق المبین سه ضلع اصلی قاعده هرم, اندیشه های فلسفی میر داماد را تشکیل می دهد. کتاب حاضر حاوی مقدمه مفصلی در زندگی مؤلّف و خصوصیات فلسفه میر داماد و ذکر حواشی و شروح تعلیقات این کتاب می باشد.

وضعیت نشر:

کتاب تقویم الایمان به همراه شرح کشف الحقائق سید احمد علوی عاملی و تعلیقات حکیم ملا علی نوری و تحقیق علی اوجبی به زبان عربی در یک جلد در سال ۱۳۷۶ ش به چاپ رسیده است.

کتاب القبسات

مؤلّف: میر محمد باقر بن شمس الدین محمد استر آبادی الاصل (میر داماد یا معلم ثالث) (م ۱۰۴۱ ق)

معرفی اجمالی کتاب:

کتاب قبسات که شاهکار مؤلف است بزرگترین و پر اهمیت ترین اثر حکیم فرزانه میر داماد است که به حادث یا قدیم بودن عالم پرداخته است. مؤلّف این کتاب را بنابر تقاضای یکی از دوستانش که از وی خواسته بود تا نظر خود را در باب حدوث و قدیم بودن عالم بنویسد، به رشته تحریر در آورده است.

کتاب حاضر شامل ده قبس و هر قبس مشتمل بر چند ومضه و هر ومضه حاوی چند ومیض می باشد. این تقسیم بندی را می توان چنین تفسیر کرد که قبس بمنزله باب و ومضه در حکم فصل و ومیض در حکم بند یا غیر آن است.

مقدمه کتاب که در ۱۶۰ صفحه می باشد مباحث ارزنده ای از علمای بزرگوار و مقالاتی سودمند در بر دارد، مثل شرح حال مؤلف از چند نفر ترجمه نویس و از منابع مختلف مثل ریحانه الادب، مقاله هانری کربن با عنوان میر داماد یا معلم ثالث در کتب الهی اصفهان، مقاله دیگری از توشیهیکوا یزوستو در موضوع فلسفه میر داماد، مقاله تأثیر ابن سینا بر میر داماد از مهدی محقق و مقاله حدوث دَهری میرداماد بوسیله فضل الرحمن و سه یادداشت بر کتاب القبسات به قلم سید ابوالحسن رفیعی قزوینی و … نگاشته شده و به زبان فارسی در مقدمه کتاب آورده شده است.

وضعیت نشر:

کتاب حاضر در یک جلد به زبان عربی با تحقیق دکتر مهدی محقق توسط مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران در سال ۱۳۷۴ ه‍. .ش به چاپ رسیده است.

۴. الشواهد الربوبیه

مؤلّف: صدر الدین شیرازی (ملا صدرا) (م ۱۰۵۰‍ ه.ق)

معرفی اجمالی کتاب:

این کتاب نماینده افکار خاص ملاصدرا است. او در این کتاب در بعضی موارد به نحو ایجاز و اختصار و در بعضی از مسائل به طور مفصّل آراء خود را با عباراتی سلیس، روان و جذاب تقریر کرده است. این کتاب تقریباً حاوی خلاصه و تلخیص کتاب اسفار اربعه است. ولی بر خلاف اسفار در این کتاب آراء خود را به طور خلاصه بیان کرده است.

این کتاب یکی از متون عالیه فلسفی است که ملا صدرا آخرین آراء و عقاید خویش را بیان کرده است. در برخی از قسمت های این کتاب مطالبی دیده می شود که در اسفار و سایر کتب او دیده نمی شود.

این کتاب مشتمل بر ۵ مشهد است که هر مشهد دارای چند شاهد و هر شاهد مشتمل بر چند اشراق است. بر این کتاب حکیم و فیلسوف متأله حاج ملا هادی سبزواری و میرزا علی اکبر حکمی قمی حاشیه زده اند.

وضعیت نشر:

این کتاب در یک جلد به زبان عربی با تصحیح، تعلیق و مقدمه فارسی سید جلال الدین آشتیانی به چاپ رسیده است.

۵. الحکمه المتعالیّه فی الاسفار العقلیه الاربعه

مؤلّف: صدر الدین محمد شیرازی (م ۱۰۵۰ ه‍ .ق)

معرفی اجمالی کتاب:

این کتاب از اولین تألیفات مؤلف بعد از عزلت طولانی وی می باشد و شامل آراء فلسفی مؤلف به خصوص در بحث وجود است. اسفار یکی از متون عالیه فلسفی است که ملاصدرا آراء و عقاید خویش را به طور مفصل بیان کرده است.

مؤلف کتاب را در چهار سفر عرفا که عبارتند از؛ السفر من الخلق الی الخلق، السفر با الحق فی الحق، السفر من الحق الی الحق و السفر بالحق فی الخلق.

این کتاب در چهار جلد و هر جلد در یکی از موضوعات زیر تنظیم شده است.

1. در امور عامه و در نظر به طبیعت وجود و عوارض ذاتی آن می باشد.
2. در علم طبیعی
3. در علم الهی، شناخت معرفت ربوبیّت و حکمت الهیه.
4. در علم نفس از مبدأ تکوین آن تا آخر مقامات یعنی معاد.

یکی از مهمترین کتابهایی که در فلسفه اسلامی که مؤلفی هوشمند و نابغه آن را به رشته تحریر در آورده است، همین کتاب اسفار می باشد. که عقول بسیاری از فلاسفه متقدم و متأخر از نیل به کنه مطلب و تفسیر آن باز مانده است.

کتاب اسفار که شامل آراء و نظرات زبده، خلاصه اقوال و کشف خیلی از پیچیدگی های فلسفه است، توانسته است بسیاری از مشکلات فلسفه را با سهولت لفظ و دقت معنی حل کند. بدین جهت این کتاب از دیر باز متن درسی فلسفه در سطح عالی حوزه های علمیه و بسیاری از مراکز تخصصی آموزش فلسفه بوده و جهت تدریس نیاز به اساتید توانمند و مسلط به فلسفه دارد.[۱]

کتاب حاضر جهت دست یابی به دقیق ترین نظرات علمی، و تطبیق نظرات با هم و جمع آوری آراء و نظرات نیز کتاب پر فایده و مناسبی می باشد، چرا که مؤلف به بیان مطلبی که در نظر خود حق است بسنده نکرده بلکه نظرات مختلفی را نقد و بررسی کرده و در نهایت نظر خود را بیان کرده است. بر این کتاب شروح و حواشی فراوان از سوی حکما و فلاسفه متاخر نگاشته شده است که از جمله آن ها شرح استاد مطهری, شرح استاد جوادی آملی و شرح امام خمینی می باشد.

وضعیت نشر:

این کتاب در ۹ جلد و ۴ مجلد به زبان عربی به همت انتشارات دار الاحیاء التراث العربی در بیروت در سال ۱۴۱۹ ه‍.ق به چاپ رسیده است.

۶. اصول المعارف

مؤلّف: ملا محسن فیض کاشانی (م ۱۰۹۱)

معرفی اجمالی کتاب:

این کتاب مشتمل بر یک دوره مباحث مهم فلسفه به روش صدر المتألهین است. مؤلف در این کتاب که در واقع تلخیص کتاب عین الیقین[۲] خودش می باشد. از نقل کلمات، اقوال و آرایی که مسلم نبوده و مورد نقض و ابرام است دوری کرده و فقط به ذکر طریق حق ونقل مطالب و تحقیق در آرایی که مورد تأیید بلکه مختار اهل توحید است اکتفا نموده است. او خواسته است که بین طریقه حکمت و معرفت حاصل از حکمای یونان و معارف وارده از شریعت محمدی شیعه جمع نماید این کتاب شامل مباحث تحقیقی و عالمانه در مباحث مهم فلسفه بوده و یکی از آثار گرانبهایی است که مباحث مهم دقیقی را به پژوهشگران و محققان ارائه کرده است.

مقدمه این کتاب (به زبان فارسی و در ۲۶۰ صفحه که از اصل کتاب زیاد تر است) از استاد بزرگوار سید جلال الدین آشتیانی می باشد که به بیان خصوصیات کتاب اصول المعارف و کیفیت سیر حکمت اسلامی در دوران محقق ملا جلال دوانی، میر دشتکی، میر فخر سماکی و تأثیر ایرانیان در پیدایش تمدن اسلامی، بحث مختصری در خصوصیات مباحث این کتاب و اشاره به زندگی نامه مؤلف و برخی از معاصران او و مباحث مهم دیگر که بر ارزش کتاب افزوده است پرداخته است. کتاب اصول المعارف در ۸ باب تنظیم و به مباحث فلسفه پرداخته است.

وضعیت نشر:

این کتاب در یک جلد به زبان عربی با مقدمه، تعلیق و تصحیح سید جلال الدین آشتیانی به همت مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی در سال ۱۳۶۲ه‍‍..ش به چاپ رسیده است.

۷. شرح المنظومه

مؤلّف: حاج ملا هادی سبزواری (م ۱۲۸۹ ه‍.ق)

معرفی اجمالی کتاب:

مقصود حکیم سبزورای از این تألیف، ایجاد زمینه و دیدگاه عمومی, منطقی، فلسفی و عرفانی برای ورود و فهم به درس اسفار اربعه ملا صدرا بود. وی با زبردستی و مهارت خاص موفق به انجام این امر شد و در قالب شعرهای زیبا این کار را انجام داد. هیچ کتابی پس از تألیف شرح منظومه، تا کنون نتوانسته جایگزین آن از حیث روش و مبانی گردد.

مطالب کتاب که در هفت مقصد تدوین شده است بدین شرح می باشد.

مقصد اوّل: در امور عامه

مقصد دوم: در جواهر و اعراض

مقصد سوم: در الاهیات به معنی الاخص

مقصد چهارم: در طبیعیات

مقصد پنجم: در بنوات و منامات

مقصد ششم: در معاد

مقصد هفتم: در علم اخلاق

هر مقصد خود به چند فریده و هر فریده به چند غرر تقسیم می شود.

شروح و تعلیقات: تا کنون بیش از چهل شرح و تعلیق به منظومه نوشته شده است. که می توان به شروح و تعلیفات زیر اشاره کرد.

شرح منظومه ملا محمد (فرزند مؤلّف), حاشیه ملا محمد کاظم خراسانی و شروح و تعلیقات بسیار ارزشمند میرزا مهدی آشتیانی، شیخ محمد تقی آملی, آخوند هیدجی، میرزا احمد آشتیانی، سید ابوالحسن رفیعی و امام خمینی و یکی از شروح کم نظیر شرح حکیم فرزرانه استاد علامه شهید مرتضی مطهری می باشد که هم به زبان فارسی و هم عربی نگاشته شده است.

وضعیت نشر:

این کتاب با تعلیق و تصحیح مفصّل علامه حسن زاده آملی در ۳ جلد به زبان عربی در سال ۱۴۱۳ ه‍.ق به وسیله نشر ناب تهران به چاپ رسیده است.

۸. شرح منظومه

مؤلّف: استاد شهید مرتضی مطهری (م ۱۳۹۹ ق)

معرفی اجمالی کتاب:

این کتاب حاصل تدریس استاد در فاصله سال های ۱۳۳۹ ش تا سال ۴۷ ش که بطور مکرّر برای دانشجویان تدریس شده است، می باشد.

کتاب حاضر در دو جلد شامل شرح و تفسیر سه مقصد از مقصدهای هفتگانه شرح منظومه حکیم حاج ملا هادی سبزواری ـ قدس سره ـ می باشد.

جلد اوّل شامل سه فریده از مقصد اوّل است که متضمن امور عامه از حکمت اسلامی است. جلد دوّم شامل فریده هفتم از مقصد اوّل است که مربوط به مباحث علّت و معلول و نیز فریده اوّل از مقصد سوم است که در الهیّات بمعنی الاخص, یعنی احکام ذات واجب تعالی از اثبات وجود تا توحید وجود و رفع شبهات مربوط به آن می باشد. آخرین قسمت جلد دوّم در شرح و تفسیر فریده اوّل از مقصد چهارم است که به بحث در حقیقت جسم طبیعی و اثبات هیولی و ابطال جزء لایتجزی و تناهی ابعاد می پردازد که در واقع این مباحث در حکم امور عامه بخش طبیعیات و قسمت قابل اعتماد و اعتنا در طبیعیات قدیم می باشد.

در کتاب حاضر رعایت نظم و ترتیب منظومه سبزواری نشده بلکه استاد شهید در ترتیب مباحث بیشتر به اهمیت و ضرورت مباحث برای دانشجو توجه داشته است.

کتاب شرح منظومه شهید مطهری به سبکی روان و کلاسیک و متناسب با سطح دانشجویان فلسفه است. این کتاب چکیده افکار و اندیشه استاد در فلسفه اسلامی و یک دوره فلسفه اسلامی است. برای آشنائی با فلسفه اسلامی و ورود به فلسفه این کتاب مناسب می باشد.

وضعیت نشر:

این کتاب در دو جلد به زبان فارسی از طرف انتشارات حکمت تهران در سال ۱۳۶۰ ش به چاپ رسیده و توسط آقای عبدالجبار رفاعی به عربی ترجمه شده و به چاپ رسیده است.

۹. فلسفتنا

مؤلف: محمد باقر صدر (م ۱۴۰۰ ه‍.‍‍ .ق)

معرفی اجمالی کتاب:

این کتاب در فلسفه اسلامی و فلسفه دیالکتیک بحث کرده و مجموعه ای از مفاهیم اساسی از جهان هستی و روش تفکر صحیح می باشد. کتاب حاضر در دو بخش که؛ اوّلی نظریه شناخت و دیگری مفهوم فلسفی جهان می باشد، بحث کرده و بخش اوّل در دو محور بحث می کند؛ استدلال بر منطق عقلی، یعنی ارائه روش عقلی در تفکر، بخش دوّم در پنج حلقه تنظیم و بدین شرح می باشد؛ حلقه اوّل؛ در مفاهیم فلسفه, حلقه دوّم؛ دیالکتیک، حلقه سوم؛ بحث علیّت و قوانین آن، حلقه چهارم؛ ماده و بحث در مادیه، الهیه و علوم طبیعیه و انسانیّه، حلقه پنچم، در جواب و بررسی مهمترین مشکلات فلسفی بحث کرده است.

در مقدمه کتاب مؤلف به پاره ای از مسائل فلسفی به عنوان مقدمه بر مباحث کتاب, پرداخته است.

مؤلّف گرانقدر در مقدمه کتاب اشاره کرده است که این کتاب را با هدف تدریس و متن درسی فلسفه تدوین کرده است. از این رو کتاب با متنی سلیس، روان و کلاسیک بوده و برای تدریس در مراکز آموزشی کتاب مناسب و پرفایده ای می باشد.

کتاب حاضر در مباحث شناخت و فرق بین فلسفه اسلامی با فلسفه دیالکتیک مارکس، جامع و مناسب می باشد و در بعضی از مدارس علمیه به خصوص در مدارس کشورهای عربی و بعضی از دانشگاه ها تدریس می شود.

این کتاب با نام فلسفه ما به فارسی ترجمه شده و از آن تلخیص ها و شرح های گوناگون عرضه شده است.

وضعیت نشر:

این کتاب در یک جلد به زبان عربی توسط انتشارات دار التعاریف للمطبوعات در سال ۱۴۱۰ ه‍.‍‍ ‍.ق به چاپ رسیده است.

۱۰. بدایه الحکمه

مؤلّف: علامه سید محمد حسین طباطبائی (م ۱۴۰۲ ه‍.‍ .ق)

معرفی اجمالی کتاب:

بدایه الحکمه کتاب ارزنده و نفیسی است که به وسیله مؤلّف گرانقدر، فیلسوف عالی مقام در موضوع فلسفه به رشته تحریر در آمده و حاوی یک دوره کامل فلسفه است. مؤلّف در این کتاب نظرات فلسفی خود را بیان کرده و اقوال سایر فلاسفه بزرگ اسلامی به خصوص مشرب شیخ الرئیس و ملا صدرا را مطرح نموده و نقد و بررسی کرده است. این کتاب از جایگاه والائی برخوردار بوده و از متون درسی فلسفه در حوزه های علمیه و دانشگاه ها و مراکز مختلف دیگر می باشد.

این کتاب دارای سبک روان و نظمی بی نظیر است، بدین جهت از بدو نگارش مورد توجه علماء، فضلاء و طالبان فلسفه قرار گرفته و به جهت سبک کلاسیک و روان، مورد استقبال مؤسسات آموزشی قرار گرفته است و بر آن شروح و ترجمه های متعددی از جمله ترجمه علی ربانی گلپایگانی, علی شیروانی, محسن غرویان, محمد علی گرامی و حسین حقانی زنجانی عرضه شده است.

کتاب بدایه در یازده مرحله و هر مرحله در چند فصل تنظیم شده و مؤلف در هر فصل به مناسبت به اشکالات وارده جواب داده و آنها را نقد و بررسی می کند.

مؤلّف در مقدمه کتاب به تعریف فلسفه، حکمت، موضوع و غایت فلسفه پرداخته و از کلیات مباحث وجود، شروع و در مراحل دیگر موضوعات فلسفه را به ترتیب بیان کرده است.

وضعیت نشر:

این کتاب در یک جلد به زبان عربی توسط مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی (بی تا) به چاپ رسیده است.

۱۱. نهایه الحکمه

مؤلّف: علامه سید محمد حسین طباطبائی (م ۱۴۰۲ ه‍.‍ .ق)

معرفی اجمالی کتاب:

تمام مطالبی که در مورد بدایه الحکمه گفته شد بر نهایه هم صدق می کند. زیرا نهایه همان موضوعات را که در بدایه آمده با همان سبک بحث کرده است با این تفاوت که سطح نهایه بالاتر از بدایه است. بدایه با نهایه در سبک، ترتیب و تنظیم ابواب یکی است. علاّمه ابتدا بدایه را تألیف و سپس به تألیف نهایه پرداخته است.

کتاب نهایه در ۱۲ مرحله و هر مرحله در چند فصل تنظیم شده است و چون مؤلف در بدایه به اشکالات وارده جواب کامل داده لذا در نهایه کمتر به ذکر اشکالات و پاسخ آنها پرداخته شده است. این کتاب هم مانند بدایه از جایگاه شایسته و والائی برخوردار بوده و در مراکز آموزشی مثل حوزه و دانشگاه جزء متون درسی فلسفه است. دانشجویان و طلاّب ابتدا بدایه و بعد نهایه را آموزش می بینند.

این کتاب تعلیقات و شروح و ترجمه های فراوان نگاشته شده است که از جمله آنها شرح آقای حسین حقانی زنجانی, علی شیروانی, محمد تقی مصباح یزدی, حسین عشاقی می باشد.

وضعیت نشر:

این کتاب در یک جلد به زبان عربی از طرف انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در سال ۱۴۱۶ ه‍.‍ .ق به چاپ رسیده است.

۱۲. اصول فلسفه و روش رئالیسم

مؤلّف: استاد علامه سید محمد حسین طباطبائی (م ۱۴۰۲ ه‍.‍ .ق)

معرفی اجمالی کتاب:

این کتاب مشتمل بر یک دوره مختصر فلسفه است. مهمّات مسائل فلسفه را بیان و سعی شده است که حتی الامکان ساده و قابل فهم برای عموم باشد، تا همه کسانی که ذوق فلسفی دارند با داشتن اطلاعات مختصری بفرا خور حال خود از این کتاب استفاده کنند.

در این کتاب در عین اینکه از تحقیقات گرانبهای هزار ساله فلسفه اسلامی استفاده شده, به آراء و تحقیقات دانشمندان بزرگ اروپا نیز توجه کامل شده است و مسائل مهم فلسفه قدیم و مسائل با اهمیّت فلسفه جدید مطرح شده است. در ضمن به مسائلی هم که در فلسفه اسلامی و جدید سابقه ندارد مانند؛ نقّادی دستگاه ادراک و تمییز و تفکیک ادراک حقیقی از ادراک اعتباری اشاره شده است.

کتاب حاضر حاصل تلاش و همفکری انجمن فضلائی است که به سرپرستی و استادی علامه تشکیل می شده است و در قالب ۱۴ مقاله مهم و با ارزش با سبکی زیبا و قابل فهم نوشته شده است. در مقاله اوّل به معرفی فلسفه و در مقاله های بعدی مباحث مهم فلسفه مورد بحث قرار گرفته و با بحث الهیّات خاتمه یافته است. کتاب اصول فلسفه استاد علامه طباطبائی با مقدمه و پاورقی استاد شهید مطهری که شاگرد علاّمه و عضو برجسته انجمن بوده، به چاپ رسیده است.

این کتاب در بین علماء, دانشجویان و طلاّب از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و برای آشنائی با فلسفه و مباحث آن کتاب جامع و خوبی می باشد.

این کتاب توسط آیت الله جعفر سبحانی با نام اصول الفلسفه به عربی ترجمه شده است.

وضعیت نشر:

این کتاب در پنج جلد (۳ مجلد) به زبان فارسی توسط شرکت افست و از طرف خود نویسنده در سال ۱۳۳۳ شمسی به چاپ رسیده است.

۱۳. فیلسوف نماها

مؤلّف: آیت الله ناصر مکارم شیرازی (معاصر)

معرفی اجمالی کتاب:

این کتاب در واقع به نقد و بررسی نظریه فلسفی کمونیست ها پرداخته است. کتاب حاضر در سه بخش تنظیم شده است.

بخش اول به نقد مذهب از نظر کمونیست ها و نقد ماتریالیسم تاریخی پرداخته است.

بخش دوم؛ به قانون علیت، نظم، تصادف و عالم حیوانات و شگفتی های آن پرداخته است.

بخش سوم؛ در این بخش به فرق بین ماتریالیسم دیالکتیک, پاسخ مکتب های مهم فلسفی, تعریف متافیزیک، مکتب اکنوستیسیم و نظریات سوفسطائیها, اصول ماتریالیسم دیالکتیک و انواع حرکت از نظر فلسفه و فرق اساسی بین دیالکتیک و متافیزیک پرداخته و آنها را مورد نقد و بررسی قرار داده است.

در مقدمه کتاب توجه علماء به این کتاب ذکر شده است. کتاب حاضر در نوع خود کم نظیر و با سبکی روان و قلمی شیوا نگارش و در اوج تبلیغ کمونیسم در ایران به رشته تحریر در آمده است. این کتاب برای دست یابی به اصول کمونیسم و شناخت ماتریالیسم، داروین، متافیزیک و مسائل مربوط به آنها، کتاب خوب و جامعی می باشد.

کتاب فیلسوف نماها در سال ۱۳۳۳ ش برنده عالیترین جایزه کتاب و به عنوان تنها کتاب درجه یک در بین سه درجه شناخته شده و ترجمه عربی آن نیز عرضه شده است.

وضعیت نشر:

این کتاب در یک جلد به زبان فارسی به همت انتشارات دارالکتب الاسلامیه تهران در سال ۱۳۳۹ ش به چاپ رسیده است.

۱۴. آموزش فلسفه

مؤلف: استاد محمد تقی مصباح یزدی (معاصر)

معرفی اجمالی کتاب:

این کتاب مشتمل بر بحث های مقدماتی، شناخت شناسی و هستی شناسی می باشد که حاصل مطالعات و تحقیقات در زمینه های آموزش فلسفه الهی مرتبط به مسائل اسلامی بوده که می تواند در راه شناخت و تحقیق منطقی معارف الهی بنیه استدلال و مبانی فکری را تقویت نموده و به ویژه در سطوح دانشگاهی تکیه گاهی مطمئن و علمی برای دانش پژوهان باشد، از امتیازات این کتاب شیوه کلاسیک و آموزشی منظم آن است که در هر موضوع پرسش های متناسب با درس ها جهت تمرین و آزمون دانش پژوهان مطرح شده که در اخذ نتیجه بسیار مؤثر است. از دیگر امتیازات آن، شیوه نگارش با قلم روان و رسا است که در عین علمی بودن مباحث، فهم آن را آسان می سازد.

این کتاب جزء متون درسی بسیاری از مؤسسات آموزشی و دانشگاه می باشد. کتاب حاضر در هفت بخش به شرح ذیل تنظیم شده است.

بخش اول؛ مباحث مقدماتی، بخش دوّم؛ در شناخت شناسی، بخش سوّم؛ در هستی شناسی، بخش چهارم؛ در علت و معلوم، بخش پنجم؛ در مجرّد و مادی، بخش ششم؛ در ثابت و متغیّر و بخش هفتم؛ در خدا شناسی و هر کدام از بخش ها در ده درس تنظیم شده است.

این کتاب ارزشمند بوسیله محمد عبد المنعم خاقانی ترجمه شده است که نام آن المنهج الجدید فی تعلیم الفلسفه می باشد و نیز تلخیص این کتاب در یک جلد عرضه شده است.

وضعیت نشر:

کتاب حاضر در دو جلد به زبان فارسی به همت مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی در سال ۱۳۷۰ ش به چاپ رسیده است.

۱۵. هستی از نظر فلسفه و عرفان

مؤلّف: استاد سید جلال الدّین آشتیانی (معاصر)

معرفی اجمالی کتاب:

این کتاب که شامل مهمترین مباحث وجود است بر طبق مشاعر ربانی صدر الحکماء تصنیف شده است. نظر نگارنده در این کتاب بیان اصالت و وحدت حقیقت وجود و اثبات مبدأ وجود و فیض به طریقه متألهین از حکماء و محققین از عرفا می باشد.

کتاب حاضر کتاب روان و سلیسی است که به شکلی زیبا و روان به بحث در مباحث وجود و فلسفه پرداخته است. به اقوال بزرگان این علم در بسیاری از مباحث توجه کرده و غالباً عین مطالب آنها را در اصل کتاب یا در پاورقی آورده است. مؤلف سعی کرده است در این کتاب مبانی ذوقی عرفانی را برهانی کرده و برای اثبات هر کدام اگر برهانی پیدا کرده آورده است. کتاب حاضر در ۲۰ فصل تنظیم شده و برای دانشجویان و طلاب مبتدی در مباحث فلسفی و آشنائی با کلیّات مباحث فلسفه کتاب خوبی می باشد.

وضعیت نشر:

این کتاب در یک جلد به زبان فارسی، به همت مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی در سال ۱۳۷۶ ش به چاپ رسیده است.

۱۶. تفکر فلسفی غرب

مؤلّف: علی دژاکام

معرفی اجمالی کتاب:

در این مجموعه اندیشه تمامی متفکران مغرب زمین که در آثار مرحوم علاّمه مطهری مورد نقد و بررسی قرار گرفته، گرد آوری شده است. این مجموعه فقط حاوی مباحثی است که استاد به طور صریح پیرامون آنها سخن گفته و از برداشت های سلیقه ای و شخصی پرهیز شده است.

کتاب حاضر مجموعه ای است که صبغه نقّادی داشته و در مقدمه بعد از معرفی کوتاهی در خصوص استاد به آسیب شناسی دینی و آسیب شناسی دین شناسان پرداخته است.

در جلد اوّل به بررسی افکار فیثاغورث، ذیمقراطیس، سوفسطائیان، سقراط، افلاطون، ارسطو، فرانسیس بیکن، دیوید هیوم، ژان ژاک روسو، ژان پاتیست و ایمانوئل کانت می پردازد. در بخش بررسی افکار کانت، افکار وی به طور مفصل مورد نقد قرار گرفته و از بخش های دیگر مفصل تر می باشد. در جلد دوّم به نقد نظریه های فلسفی آرتور، اوگوست، کنت، چارلز رابرت داروین، اسپنسر، ویلیام جیمز، فردریش فیلهلم نیچه، فروید، سر جیمز جتر، و مکتب اگزستانسیالیسم و … پرداخته است.

این کتاب مجموعه کاملی از نقد تفکر فلسفی غرب است که با سبک روان و سلیس که از ویژگی کتاب های استاد مطهری است، می باشد. برای دسترسی به افکار فلسفی فلاسفه غرب، بطور ساده, خلاصه و یکجا، این کتاب مناسب و قابل استفاده می باشد.

این کتاب را آقای علی دژاکام از آثار استاد مطهری که در کتاب ها و مقالات مختلف ذکر شده است، جمع آوری کرده است.

وضعیت نشر:

این کتاب در دو جلد به زبان فارسی به همت مؤسسه فرهنگی اندیشه تهران در سال ۱۳۷۵ ش به چاپ رسیده است.

پی نوشت:

[۱] . مقدمه کتاب اسفار و کتاب الشواهد الربوبیه ملا صدرا.

[۲] . کتاب عین الیقین: به ضمیمه چند کتاب دیگر از ایشان به چاپ رسیده است.