آشنایی با غیبت امام زمان(عج)

غیبت امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه) به دو دوره تقسیم مى شود: «غیبت صغرى» و «غیبت کبرى».
غیبت صغرى از سال ۲۶۰ هجرى (سال شهادت امام یازدهم) تا سال ۳۲۹ (سال در گذشت آخرین نایب خاص امام) یعنى حدود ۶۹ سال بود. [۱]در دوران غیبت صغرى، ارتباط شیعیان با امام بکلى قطع نبود و آنان، به گونه اى خاص و محدود، با امام ارتباط داشتند.
توضیح آنکه: در طول این مدّت، افراد مشخصى به عنوان «نایب خاص» با حضرت در تماس بودند و شیعیان مى توانستند به وسیله آنان مسائل و مشکلات خویش را به عرض امام برسانند و توسط آنان پاسخ دریافت دارند و حتى گاه به دیدار امام نائل شوند. ازینرو مى توان گفت در این مدّت، امام، هم غایب بود و هم نبود.
این دوره را مى توان دوران آماده سازى شیعیان براى غیبت کبرى دانست که طى آن، ارتباط شیعیان با امام، حتى در همین حد نیز قطع شد و مسلمانان موظف شدند در امور خود به نایبان عام آن حضرت، یعنى فقهاى واجد شرائط و آشنایان به احکام اسلام، رجوع کنند.
اگر غیبت کبرى یکباره و ناگهان رخ مى داد، ممکن بود موجب انحراف افکار شود و ذهنها آماده پذیرش آن نباشد. اما گذشته از زمینه سازیهاى مدبرانه امامان پیشین، در طول غیبت صغرى، بتدریج ذهنها آماده شد و بعد، مرحله غیبت کامل آغاز گردید. همچنین امکان ارتباط نایبان خاص با امام در دوران غیبت صغرى، و نیز شرفیابى برخى از شیعیان به محضر آن حضرت در این دوره، مسئله ولادت و حیات آن حضرت را بیشتر تثبیت کرد. [۲]با سپرى شدن دوره غیبت صغرى، غیبت کبرى و دراز مدّت امام آغاز گردید که تاکنون نیز ادامه دارد و پس از این نیز تا زمانى که خداوند اذن ظهور و قیام به آن حضرت بدهد، ادامه خواهد داشت.
غیبت دو گانه امام دوازدهم (عجل الله تعالی فرجه) ، سالها پیش از تولد او توسط امامان قبلى، پیشگویى شده و از همان زمان توسط راویان و محدثان، حفظ و نقل و در کتابهاى حدیث ضبط شده است که به عنوان نمونه به نقل چند حدیث در این زمینه اکتفا مى کنیم:
۱ – امیر مؤمنان (علیه السلام) فرمود:
(امام) غایب ما، دو غیبت خواهد داشت که یکى طولانى تر از دیگرى خواهد بود. در دوران غیبت او، تنها کسانى در اعتقاد به امامتش پایدار مى مانند که داراى یقینى استوار و معرفتى کامل باشند. [۳]
۲ – امام باقر (علیه السلام) فرمود:
(امام) قائم دو غیبت خواهد داشت که در یکى از آن دو: خواهند گفت: او مرده است…[۴]
۳ – ابوبصیر مى گوید، به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: امام باقر مى فرمود: قائم آل محمد (عجل الله تعالی فرجه) دو غیبت خواهد داشت که یکى طولانى تر از دیگرى خواهد بود.
امام صادق (علیه السلام) فرمود: بلى، چنین است…[۵]
۴ – حضرت صادق (علیه السلام) فرمود:
امام قائم دو غیبت خواهد داشت: یکى کوتاه مدّت و دیگرى دراز مدّت…[۶]
سیر تاریخ، صحت این پیشگوییها را تأیید کرد و همچنانکه پیشوایان قبلى فرموده بودند، غیبتهاى دو گانه امام عینیّت یافت.

پی نوشتها

[۱] . مرحوم شیخ مفید آغاز غیبت صغرى را از سال تولد آن حضرت (سال ۲۵۵) حساب کرده است (الاًرشاد، ص ۳۴۶) و با این محاسبه، دوران غیبت صغرى، ۷۵ سال مى شود. طبعاً نظریه مرحوم مفید از این لحاظ بوده است که حضرت مهدى در زمان حیات پدر نیز حضور و معاشرت چندانى با دیگران نداشته و از نظر کلى غایت محسوب مى شده است. گویا بر اساس همین ملاحظه است که محققانى مانند: طبرسى، سید محسن امین، و آیت الله سید صدر الدین صدر نیز آغاز غیبت صغرى را از سال میلاد آن حضرت، و مدّت آن را ۷۴ سال دانسته اند (اًعلام الورى، ص ۴۴۴ – اعیان الشیعه، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ج ۲، ص ۴۶ – المهدى،، بیروت، دار الزهرأ، ۱۳۹۸ هـ. ق، ص ۱۸۱).
[۲] . صدر، سید صدر الدین، المهدى،، بیروت، دار الزهرأ، ۱۳۹۸ هـ. ق، ص ۱۸۳ – پیشواى دوازدهم امام زمان، نشریه مؤسسه در راه حق، ص .۳۸
[۳] . شیخ سلیمان قندوزى، ینابیع المودّه، بیروت، مؤسسه الأعلمى للمطبوعات، ج ۳، باب ۷۱، ص .۸۲
[۴] . نعمانى، همان کتاب، ص .۱۷۳
[۵] . نعمانى، همان کتاب، ص .۱۷۳
[۶] . نعمانى، همان کتاب، ص .۱۷۰ نیز ر.ک به: منتخب الأثر، فصل ۲، باب ۲۶، ص ۲۵۱ – .۲۵۳

منبع :مهدی پیشوایی – سیره پیشوایان ، ص ۶۷۳