آسیب پذیری نوجوانان و جوانان در استفاده از رسانه ها

نوجوان و رسانه

استفاده از رسانه ها چه مشکلاتی در نوجوانان ایجاد می کند؟

امروزه نقش رسانه ها از جمله اینترنت، در زندگی و تعلیم و تربیت نوجوانان انکارناپذیر است و تأثیرگذاری آن ها بر نوجوانان، روز به روز بیشتر می شود. زندگی در جهان مُدرن بدون اینترنت و سایر رسانه های گروهی، قابل تصور نیست.

تأثیر رسانه ها و به ویژه اینترنت بر رشد اجتماعی و اخلاقی نوجوانان گاهی بیشتر از تأثیر والدین و معلمین است و آن ها مدت زمان زیادی را صرف تماشای تلویزیون و استفاده از اینترنت می کنند. استفاده از رسانه ها و اینترنت، همیشه بد یا مشکل آفرین نیست، ولی اگر بیش از حد یا بدون نظارت صحیح از آن ها استفاده شود، در زمینه های مختلف، مشکلاتی را ایجاد می کند.

یکی از این مشکلات، الگو قرار دادن برخی رفتارهای ضد اجتماعی مثل پرخاشگری و مسائل و موضوعات جنسی است. در برخی رسانه ها، برنامه های جنسی و خشونت، طوری تبلیغ می شود که انگار مطلوب و طبیعی است و نوجوانان پس از مدتی، خودشان چنین رفتارهایی را به نمایش می گذارند و حساسیتشان نسبت به این رفتارهای ضداجتماعی از بین می رود و آن ها را عادی تلقی می کنند.

بعضی از نوجوانان، بیشتر وقت خود را صرف تماشای تلویزیون یا استفاده از رایانه و اینترنت می کنند. این موضوع موجب می شود که آنها، کارهای ضروری خودشان به ویژه تکالیف درسی را انجام ندهند و دچار افت تحصیلی شوند، به ویژه نوجوانانی که اختلال نقص توجه-بیش فعالی دارند برخلاف آن که در انجام دادن تکالیف زود خسته می شوند و مدت کوتاهی می توانند یک جا بنشینند، ولی ممکن است ساعت ها پای تلویزیون و رایانه بنشینند و با توجه به این که استفاده از اینترنت و بازی های رایانه ای، هیجان انگیز است و موجب رضایت فوری آن ها می شود، این افراد تکالیف خود را انجام نمی دهند یا ناتمام می گذارند و اُفت شدید تحصیلی پیدا می کنند و به استفاده از اینترنت و رایانه ادامه می دهند.

یکی دیگر از مشکلات، استفاده ی بیش از حد از رسانه ها و اینترنت کم خوابی نوجوانان است، چون آن ها تا دیروقت بیدار می مانند و از رایانه و سایر رسانه ها استفاده می کنند و این موجب خواب آلودگی آن ها در طول روز می شود و نتیجه ی آن کاهش یادگیری، اُفت تحصیلی، کج خلقی، تحریک پذیری و سایر مشکلات رفتاری نوجوانان است.

نوجوانانی که عادت به استفاده ی بیش از حد از رسانه ها و اینترنت دارند، معمولاً ارتباطات اجتماعی ضعیفی دارند، از جمع دوستان و فعالیت های اجتماعی دوری می کنند و به تدریج، منزوی و حتی افسرده می شوند و انگیزه ی تحصیلی آن ها کم می شود و هم چنین در روابط با والدین، نیز دچار مشکلاتی می شوند.

از طرفی عادت به استفاده ی بیشتر از رسانه ها به بهای کنار گذاشتن سایر فعالیت های جسمانی و ورزش کردن موجب چاقی نوجوانان می شود که موجب کاهش اعتماد به نفس آن ها و دوری بیشتر از جمع دوستان و در برخی موارد اختلالات خوردن در آن ها می شود.

چون بازی های رایانه ای و استفاده از اینترنت برای نوجوانان جالب و لذتبخش است، برخی از آن ها به علت استفاده ی بیش از حد از رایانه و اینترنت به این وسایل اعتیاد پیدا می کنند و مثل هر اعتیاد دیگری تنها هدف آن ها در زندگی استفاده از رایانه و اینترنت می شود و تمام فعالیت های اجتماعی خود را به دلیل آن کنار می گذارند و اگر مانع استفاده ی آن ها از اینترنت شوند، شدیداً دچار استرس و ناراحتی می شوند و حتی پرخاشگری می کنند.

یکی دیگر از مشکلات، استفاده از اینترنت گفت و گوی اینترنتی(چت کردن) با بیگانه هاست که یک راه ارتباطی بین نوجوانان و دیگران می شود، نوجوانان از این طریق با افراد مختلفی آشنا و دوست می شوند که بعضاً چندین سال مسن تر از خودشان هستند و تحت تأثیر این افراد قرار می گیرند، اطلاعات نادرستی از آن ها دریافت می کنند و حتی گاهی طعمه ی این افراد می شوند و توسط آن ها مورد سوءاستفاده قرار می گیرند.

والدین برای مقابله کردن با مشکلات ناشی از رسانه ها در نوجوانان چه باید بکنند؟

والدین نمی توانند نقش عظیم رسانه ها از جمله اینترنت را در زندگی نوجوانان بی اثر کنند، و نباید به علت ترس از تأثیر منفی رسانه ها بر نوجوان ها، استفاده از آن ها را کلاً منع کنند، چون منع کامل امکانپذیر نیست. نوجوانان ممکن است در جایی غیر از خانه، نظیر مدرسه، کتاب خانه و … از آن ها استفاده کنند.

مهم ترین کاری که والدین باید انجام دهند، ایجاد رابطه ای صمیمانه و صادقانه و همراهی کردن با نوجوانان در این فعالیت هاست. اگر خود والدین نیز درگیر این فعالیت ها شوند متوجه خواهند شد که این رسانه ها نظیر اینترنت، همیشه مضر نیستند، بلکه می توانند برخی موضوعات و مهارت های ضروری را به نوجوانان یاد بدهند.

در قدم بعدی والدین باید آگاهی نوجوان ها را از برنامه های گوناگون این رسانه ها افزایش دهند و خطرات احتمالی آن ها را با نوجوانان در میان بگذارند.

والدین باید برنامه های سازنده ی رسانه ها را پیدا و با نوجوانان خود از این برنامه ها استفاده کنند، بدین ترتیب می توانند نظارت بیشتری بر روی آن ها داشته باشند.

والدین باید در خانواده برای استفاده از این رسانه ها، قوانینی وضع کنند و مثل سایر قوانین مربوط به خانواده، خود نوجوان ها نیز بهتر است در وضع این قوانین سهیم باشند، و زمان مراجعه ی نوجوانان را به این وسایل محدود کنند و مشخص کنند نوجوان چه مدتی و در چه زمان هایی می تواند با آن ها کار کند.

والدین می توانند از علاقه ی نوجوان خود به اینترنت و سایر رسانه ها استفاده کنند و از این برنامه ها به عنوان انگیزه هایی برای انجام دادن کارهایی نظیر تکالیف مدرسه و کارهای منزل استفاده کنند و می توانند به آن ها بگویند بعد از انجام دادن تکالیف فرصت استفاده از اینترنت و… به آن ها داده خواهد شد.

والدین بهتر است نوجوانان را تشویق کنند تا به فعالیت هایی مانند ورزش کردن، گوش دادن به موسیقی یا فعالیت های دیگر بپردازند تا استفاده ی بیش از حد آن ها از رسانه ها و رایانه به اعتیادشان منجر نشود.

نظارت بر کارهای نوجوانان کاملاً ضروری است، اما لازم نیست همیشه به صورت مستقیم، نظارت داشته باشیم. برخی نوجوانان به این مسائل حساس هستند و این کار را دخالت در کار خودشان می دانند.

بهترین کار، برقراری ارتباط صمیمانه با نوجوانان است، تا با این کار وارد زندگی آن ها شویم و از دوستان و علایق آن ها کاملاً مطلع باشیم تا به موقع بتوانیم آن ها را از خطرات احتمالی نجات دهیم. باید خطوط گفت و گو و صحبت را باز نگه داریم و از آن ها بخواهیم هر جنبه ای که آن ها را ناراحت می کند با ما در میان بگذارند و درباره ی سوءاستفاده ی دیگران از آن ها از طریق اینترنت اطلاعات لازم را به آن ها بدهیم.

منبع مقاله: امیری شاهرخ؛ (۱۳۸۹)، مشکلات نوجوانان(راهنمای والدین برای رفتار با نوجوانان)؛ تهران؛ نشر قطره