آداب و سنن رسول (ص) در وضو و غسل

رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) براى هر نماز واجب و مستحبى تجدید وضو مى کرد.

بریده گوید: پیامبر گرامى (صلّى اللّه علیه و آله) براى هر نمازى جداگانه وضو مى گرفت، اما در سال فتح مکه تمام نمازهاى شبانه روز را با یک وضو خواند.

عمر گفت: یارسول اللّه، کارى کردید که تاکنون نکرده بودید! فرمود: عمدا چنین کردم (تا مردم نپندارند که براى هر نمازى وضوى جداگانه لازم است) .

امام صادق (علیه السّلام) فرمود: امیر مؤمنان (علیه السّلام) براى هر نمازى وضوى جداگانه مى گرفت و این آیه را تلاوت مى کرد: «اى مؤمنان، هرگاه براى نماز برخاستید صورتهاو دستها را تا آرنج بشویید. . . » [۱] و با این روش مى خواست به مستحب عمل کند و الاّ خود رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) و امیر مؤمنان (علیه السّلام) و اصحاب پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله) نمازهاى متعدد را با یک وضو هم مى خواندند.

زراره گوید: امام باقر (علیه السّلام) فرمود: آیا وضوى رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) را برایتان بیان نکنم؟ گفتیم: چرا. حضرت ظرفى را که مقدارى آب در آن بود خواست و آن را جلو خود نهاد، سپس آستین هاى خود را بالا زد، آن گاه دست راست را در آن فرو برد و فرمود: این وقتى است که دست پاک باشد. سپس کف خود را پر از آب کرد وروى پیشانى ریخت و گفت: «بسم اللّه» و آن را به اطراف محاسن خود روان ساخت و یک بار دست خود را بر صورت و پیشانى کشید (تا همه جاى صورت را شست) .

سپس دست چپ را در آب فرو برد و آن را پر کرد و بر آرنج دست راست ریخت وبا دست چپ بر ساق دست راست کشید تا آب به سر انگشتان روان شد. سپس دست راست را در آب فرو برد و آن را پر کرد و بر آرنج دست چپ ریخت و دست راست را بر ساق دست چپ کشید تا آب به سر انگشتان روان شد. آن گاه جلو سر وپشت پاها را با ترى دست چپ و راست مسح کرد.

سپس فرمود: خداوند فرد و یکتاست و عدد فرد را دوست دارد، از این رو سه مشت آب براى وضوى تو کافى است: یک مشت آب براى صورت، و دو مشت هم براى ساقهاى دست؛و با ترى دست راست جلو سر و روى پاى راست را، و با ترى دست چپ روى پاى چپ را مسح مى کنى.

آن گاه فرمود: مردى از امیر مؤمنان (علیه السّلام) از کیفیت وضوى رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) پرسید و آن حضرت همین گونه براى او بیان داشت. [۲]

ابو هریره گوید: رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) هنگام وضو گرفتن اول طرف هاى راست خود را مى شست.

ابو بصیر گوید: از امام صادق (علیه السّلام) از مقدار آب وضو پرسیدم، فرمود: رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) با یک مدّ (تقریبا ده سیر) آب وضو مى گرفت، و با یک صاع (تقریباسه کیلو گرم) آب غسل مى کرد.

رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) فرمود: ما خاندانى هستیم که صدقه بر ما حلال نیست، و دستور داریم که شاداب و پر آب وضو بگیریم، و الاغ را براى جفت گیرى برمادیان نمى کشیم .

امام صادق (علیه السّلام) فرمود: مضمضه (آب در دهان گرداندن) و استنشاق (آب در بینى کشیدن) از چیزهایى است که رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) سنّت نهاده است.

ملحقات

رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) فرمود: دو چیز است که دوست ندارم کسى در آن با من شرکت کند و در آنها مرا یارى دهد: یکى وضویم که جزء نماز من است. و دیگرصدقه ام (که دوست دارم با دست خود بدهم) زیرا صدقه در دست خداى رحمان قرار مى گیرد.

رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) شبها آب وضویش را با دست خود آماده مى کرد و بالاى سر مى نهاد.

رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) چون براى نماز وضو مى گرفت سه بار انگشتر خود رادر انگشت مى گردانید.

رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) در وضو بر ناصیه ـ یعنى جلو سر که تقریبا یک چهارم تمام مساحت سر است ـ مسح مى کشید.

على (علیه السّلام) در سفارش به محمّد بن ابى بکر به هنگام اعزام وى به حکومت مصر فرمود: براى وضو سه بار آب در دهان بگردان، و سه بار آب در بینى بکش، و صورت سپس دست راست و بعد از آن دست چپ را بشوى، آن گاه [جلو] سر و روى پاها را مسح کن، زیرا من دیدم رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) چنین مى کرد. . . (نسخه این روایت اختلاف دارد و مراد از آن روشن نیست. )

آداب و سنن آن حضرت در غسل

امام صادق (علیه السّلام) مى فرمود: رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) با یک صاع (سه کیلو گرم) آب غسل مى کرد، و اگر با یکى از زنانش غسل مى کرد یک صاع و یک مدّ (سه کیلوو یک چارک) آب مصرف مى نمود.[۳]

حسن بن محمّد از جابر بن عبد اللّه درباره غسل رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) پرسید، جابر گفت: رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) سه بار آب بر سر مى ریخت.

حسن بن محمّد گفت : موى سر من چنانکه مى بینى بسیار است؛ جابر گفت: اى آزاده، این را مگو، همانا موى سر رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) بیشتر و خوشبوتر بود.

على (علیه السّلام) فرمود: غسل کردن در عیدها موجب پاکیزگى کسى است که در طلب حوائج خود مى رود، و نیز پیروى از سنّت پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله) است.

امام صادق (علیه السّلام) فرمود: غسل جمعه سنّتى است که رعایت آن بر هر مرد و زن، در حضر و سفر لازم است[۴]. . .

غسل جمعه وسیله پاکیزگى و کفّاره گناهان از جمعه تا جمعه دیگر است. و علت تشریع غسل جمعه آن است که انصار در ایّام هفته به کار شتران آبکش و سایر حیوانات خود سرگرم بودند و چون روز جمعه فرامى رسید به مسجد مى آمدند و مردم از بوى بد زیر بغلهاى آنان اذیت مى شدند، بدین جهت رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) دستور داد تا روزهاى جمعه غسل کنند. این بود که سنّت بر آن جارى شد.

امام صادق (علیه السّلام) فرمود: غسل در روز عید فطر سنّت است.

على (علیه السّلام) ضمن حدیثى فرمود: پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله) چون دهه آخر ماه مبارک رمضان فرا مى رسید براى عبادت آماده مى شد و دامن همت به کمر زده، از خانه بیرون مى آمد و در مسجد اعتکاف مى نمود و شبها را تا صبح بیدار بود و هر شب بین نماز مغرب و عشا غسل مى کرد.[۵]

ملحقات

رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) فرمود: جبرئیل مرا دستور داد که در هنگام وضو وغسل جنابت انگشتر خود را در انگشت بگردانم (تا آب به زیر آن رود) .

رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) فرمود: جبرئیل مرا دستور داد که هنگام غسل جنابت، با انگشت خود داخل ناف را بشویم.

منبع: سنن النبى،علامه سید محمدحسین طباطبائى

پاورقیها:

[۱] . مائده/ ۶٫

[۲] . روایات اهل بیت (علیهم السّلام) در این مورد مستفیض بلکه متواتر است (مؤلف).

[۳] . در روایتى دیگر این اضافه را دارد که«هر دو از یک ظرف غسل مى‏کردند». (مؤلف)

[۴] . یعنى مستحب مؤکّد است.

[۵] . به خواست خدا در باب نماز، برخى غسلهاى دیگر ذکر خواهد شد (مؤلف).