چگونگی برخورد با دزدی کودکانه

فرزند خوبى دارید. در کل، کاملا از او راضى هستید؛ او درسش را می‌خواند، تکالیفش را به موقع انجام می‌دهد، در کارهاى منزل و خارج از منزل، به شما کمک می‌کند، با دیگران، رفتار خوب و مودبانه اى دارد و… اما آنچه باور کردنش سخت است و به شدت شما را آزار می‌دهد، اینست که همین بچه خوب، بعضى مواقع، اقدام به «دزدی» می‌کند!

قبل از هر گونه اقدامى، باید نخست دانست که چرا کودکان گاهى به این عمل دست می‌زنند و دزدى می‌کنند و چگونه می‌توان به آنها کمک نمود. گرایش به دزدى در بین کودکان سنین مختلف(از پیش دبستانى تا نوجوانى)، می‌تواند به علل بسیارى صورت گیرد:

۱- کودکان در سنین کودکى اولیه، معمولا «اشیاء» و چیزهایى را که دوست دارند، برمى‌دارند؛ بدون آن که بفهمند بایستى در قبال آن، اجازه بگیرند یا قیمتى پرداخت نمایند.

۲- کودکان سنین دبستان، معمولا می‌دانند که نمى بایست بدون اجازه صاحب «شیء»، آن را بردارند و یا این که مفهوم پرداخت قیمت جنس را در قبال برداشتن آن متوجه می‌شوند، اما به هر حال «شیء» را برمى‌دارند چون از خودکنترل‌کنندگى کافى بهره‌مند نیستند.

۳- در سنین پیش نوجوانى و نوجوانى، کودکان می‌دانند که نباید دزدى کنند، اما معمولا به این علت دست به دزدى می‌زنند که هیجان مربوط به این کار را تجربه کنند و یا گاهى اوقات چون دوستانشان مبادرت به دزدى می‌نمایند، آنها نیز به این کار تشویق می‌گردند.

هر چقدر که میزان خودکنترل‌کنندگى فرد افزایش پیدا کند، مبادرت به دزدى، بیشتر به شکل جرم‌گونه خود نزدیک می‌شود. ممکن است دلایلى پیچیده تر از آنچه ذکر شد نیز در بروز رفتار دزدى در کودکان و نوجوانان دخیل باشد. مثلا علت رفتار دزدى، می‌تواند خشم بچه ها یا تمایل آنها به جلب توجه دیگران باشد. یا بالعکس چنین رفتارى می‌تواند منعکس‌کننده مشکلات و استرس‌هاى آنها در محیط زندگى شان باشد.

این مشکلات ممکن است در خانه، مدرسه، جمع دوستان و… براى کودک به وجود آمده باشند. برخى از کودکان به علت برخى مشکلات عاطفى یا مورد «سوء رفتار» واقع شدن، به دزدى دست می‌زنند. در این گونه موارد، رفتار دزدى آنها به عنوان فریاد کمک‌خواهى آنها تلقى می‌گردد. در سایر موارد، علت بروز رفتار دزدى، اینست که کودک یا خانواده وى، نمى توانند هزینه مالى آنچه را که کودک می‌خواهد و یا حتى نیاز دارد تامین نمایند.

در چنین مواردى، رفتار دزدى، جهت تامین مایجتاج کودک، بروز می‌کند. به هر حال، علت دزدى هر چه که باشد، والدین وظیفه دارند ریشه‌هاى آن را شناسایى نمایند تا از تبعات احتمالى که در پى خواهد داشت، پیشگیرى نمایند.

چه باید کرد؟

زمانى که دزدى کودکان به اصطلاح «لو می‌رود»، رفتار و برخورد والدین، بسیار تعیین کننده است. در چنین مواردى، نوع واکنشى که والدین نشان می‌دهند، بستگى به آن دارد که آیا اولین بارى است که دزدى صورت گرفته و یا این که دزدى کردن، به صورت یک الگوى رفتارى تکرارى در کودک مشاهده شده است:

۱- در کودکان کوچکتر، والدین بایستى به وى کمک کنند تا بفهمد که دزدى کردن، کار نادرستى است؛ این که برداشتن لوازم دیگران بدون اجازه آنها یا پرداختن قیمتشان، کار بدى است و ممکن است باعث رنجش گردد.

مثلا اگر کودک پیش دبستانى از مغازه اى بدون اجازه، عروسک یا شکلاتى را برداشت، باید ضمن تشریح و توضیح دلایل فوق، او را تشویق و راهنمایى کرد تا شکلات را به صاحبش پس بدهد یا سر جاى خود بگذارد. در صورت امکان، با پرداخت قیمت کالا یا کسب اجازه از صاحبش آن را براى کودک خریدارى نمایند و به وى اجازه دهند، این فرآیند را مشاهده نماید تا یاد بگیرد. اما اگر مثلا شکلات را خورده باشد، والدین بایستى او را به مغازه بازگردانند و از وى بخواهند مساله را با صاحب آن در میان گذارده، عذرخواهى نموده، قیمت آن را پرداخت نماید.

در مورد کودکان پیش دبستانى، بسیار مهم است که کالاى دزدیده شده، به صاحبش بازگردانده شود. در سال‌هاى اول و دوم دبستان، کودکان باید بدانند که دزدى کردن، گناه است و کار نادرستى محسوب می‌گردد اما بایستى به آنها کمک کنید تا دید دقیق‌تر و روشن‌ترى نسبت به تبعات این کار نیز به دست آورند.

مثلا اگر کودک از مدرسه، مدادرنگى دوستش را به خانه آورد و شما مطمئن بودید که بدون کسب اجازه این کار را کرده است، بایستى با او صحبت کنید و به او بگویید تصور کند یکى از دوستانش ماژیک او را بدون اطلاع و بدون اجازه اش بردارد و به خانه ببرد. در این صورت، او چه احساس بدى خواهد داشت؟

والدین بایستى او را تشویق و ترغیب نمایند که مدادرنگى دوستش را پس بدهد و از او عذرخواهى نماید یا حتى قبل از رفتن به مدرسه، به دوستش تلفن کند و عذرخواهى نماید که اشتباها مدادرنگى او را با خود به همراه آورده است.

۲- زمانی که یک نوجوان، دست به دزدى می‌زند، توصیه می‌شود که والدین، او را در جبران این سرقت همراهى کنند. مثلا در صورتی که سرقت از مغازه انجام شده است، والدین حتما به همراه فرزند خود به آنجا مراجعه نمایند و از او بخواهند مساله را توضیح داده، عذرخواهى نمایند.

ابدا از این که فرزندتان احساس شرمندگى کند یا ممکن است با اعتراف به دزدى و معذرت خواهى از صاحب مغازه آبرویش بریزد، ناراحت نباشید. همین احساس شرمندگى از باز پس دادن کالاى دزدیده شده، بهترین درسى است که نوجوان براى تکرار نکردن این کار یاد می‌گیرد.

تنبیه بیشتر (خصوصا تنبیه بدنى) بعد از پس دادن کالاى سرقت شده، هیچ ضرورتى ندارد؛ چرا که ممکن است کودک را خشمگین کند و برعکس، احتمال وقوع مجدد دزدى را افزایش خواهد داد و یا حتى ممکن است او را وادار به انجام رفتارهاى بدترى نماید.

نکته: کودکان در هر سنى، باید بدانند که دزدى، فقط برداشتن کالاى دیگران نیست. بلکه هر گونه سوء استفاده از اموال دیگران، نوعى دزدى محسوب می‌شود. همین طور باید بدانند که دزدى جرم است و عواقب بدى در پى دارد و حتى ممکن است منجر به زندان رفتن گردد.

گاهى کودکان، از والدین خود دزدى می‌کنند. در چنین مواردى، باید از او خواست مبلغ دزدیده شده را بازگرداند و یا اگر آن را خرج کرده، تنبیه هایى از قبیل کار کردن در منزل یا کمک در انجام امور و خرید و… را برایش در نظر بگیرد و یادآورى کنید که این کارها را به ازاى مبلغى که برداشته است، انجام خواهد داد.

البته بسیار مهم است که والدین این نکته را در نظر داشته باشند که نباید مبالغ زیاد پول خود را در دسترس قرار دهند به طورى که براى کودک دسترسى به آن آسان باشد؛ چرا که این کار، خیلى از کودکان را به دزدى وسوسه می‌کند. علاوه بر این، هرگز براى کودک دام نگسترید. هرگز مبالغ پول را عمدا در دسترسش قرار ندهید تا او را هنگامى دزدى کردن «دستگیر» نمایید! این کار، بسیار به حس اعتماد بین والدین و کودک، لطمه وارد می‌آورد.

اگر دزدى تداوم یافت

اگر سرقت در فرزندتان رفتار تکرارى شد، بایستى از کمک حرفه اى بهره گیرد. چرا که تنبیه‌هاى تکرارى در این زمینه، مشکلات بزرگترى ایجاد خواهند کرد. حدود یک سوم نوجوانانى که چند بار دست به دزدى زده اند، اقرار می‌کنند که ترک این عمل برایشان بسیار سخت و یا حتى غیرممکن است.

بنابراین خیلى مهم است که به کودکان از همان سنین پایین فهماند که دزدى کردن، کار بسیار اشتباهى است و ممکن است تبعات منفى بسیارى را به همراه داشته باشد و در صورتی که به این کار ادامه دهد، ممکن است تا پایان عمر، مشکلاتى برایش فراهم سازد. در چنین مواردى، توصیه می‌شود که از کمک افراد ذی‌صلاح استفاده کنید. این افراد ذی‌صلاح، ممکن است مشاورخانوادگى شما، روانشناس، پزشک خانواده که بتواند شما را به درمانگران و مشاورین در این زمینه ارجاع دهد، مشاور مدرسه، روحانى محل و سایر گروه‌هاى حمایتى باشند.

علت دزدى هرچه که باشد، زمانی که به صورت رفتارى تکرار شونده درآید، بایستى مساله را با درمانگران و مشاوران داراى این تخصص در میان گذارید تا جهت حذف این رفتار، اقدام و تلاش نمایند.

منبع: روزنامه صبح ایران