معناى شیعه در لغت و اصطلاح

اشاره:

شیعه یکی از مذاهب اسلامی است که از قرآن و اهل بیت رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) پیروی می کند. این مذهب توسط شخص رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) پایه گذاری شده تا در میان سایر مذاهب اسلام که در طول تاریخ توسط برخی از مسلمانان ایجاد شده دین ناب اسلام در قالب این مذهب تشخیص داده شود. در این نوشته به معنای لفظ شیعه اشاره شده است.

شیعه در لغت، پیروان و یاوران یک شخص است و جمع آن «شِیَع» و «اشیاع» است و گفته مى شود: از او پیروى کرد، همچنان که گفته مى شود : با او موالات و همبستگى نمود.(۱)

ابن فارس گفته است : شیعه دو معناى ریشه اى دارد، یکى بر یارى دلالت دارد و دیگرى بر پخش و گسترش. اینکه مى گویند فلانى وقتى بیرون رفت، دیگرى او را مشایعت کرد، از معناى اوّل است.(۲)

سخنان دیگرى از فرهنگ نگاران همه به یک معنى اشاره دارد. نتیجه این که : «شیعه» جماعتى است که پیرو رئیس خودند و اندیشه اى واحد دارند و در سایه این فکر مشترک، با هم یارى و معاضدت دارند.

این، معناى لغوى شیعه است، امّا در اینجا معناى دوّم یعنى آنچه میان عالمان مصطلح است مهم است.

وقتى شیعه گفته مى شود، مقصود از آن عبارت است از :

۱ . کسى که دوستدار على(علیه السلام) و فرزندان اوست، به این اعتبار که آنان خاندان پیامبرند و خداوند در قرآن مودّت آنان را واجب ساخته و فرموده است : بگو از شما براى رسالت، مزدى نمى خواهم، مگر مهرورزى نسبت به نزدیکانم.(۳)

شیعه به این معنى، جز بر نواصب که دشمن على(علیه السلام) و خاندان اویند، به همه مسلمانان گفته مى شود.

۲ . کسى که على(علیه السلام) را بر عثمان یا بر همه خلفا برترى مى دهد، با اعتقاد بر اینکه او چهارمین خلیفه است; و دلیل مقدم دانستن او روایات فراوانى است که درباره فضایل و مناقب او از پیامبر اعظم(صلى الله علیه وآله) نقل شده و اصحاب حدیث آن ها را در مجموعه هاى حدیثى خود آورده اند.

۳ . کسى که از على(علیه السلام) و فرزندان او پیروى مى کند، به اعتبار این که آنان جانشینان پیامبر(صلى الله علیه وآله) و پیشوایان مردم پس از اویند و آن حضرت ایشان را به فرمان خدا براى این مقام نصب کرده و نام ها و ویژگى هاى آنان را یاد کرده است.(۴)

پی نوشت:

۱ . لسان العرب، ج۸، ص۱۸۸، واژه «تشیّع».

۲ . مقاییس اللغه، ج۳، ص۲۳۵، واژه «شیع».

۳ . (قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّهَ فِى الْقُرْبى) (شورى، آیه ۲۳).

۴. سیماى عقاید شیعه، ص۲۱.