- زمان مطالعه : 11 دقیقه
- توسط : رحمت الله ضیایی
- 0 نظر
حضرت زهرا (سلام الله علیها) هم به لحاظ نسب و خانواده و هم به جهت رفتار و منش شخصی و اوصاف فردی در اوج قله عظمت و بزرگی قرار دارد. پدری چون حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) اولین فرد جهان هستی در کمال و فضائل و مادری چون خدیجه کبری (سلام الله علیها) یکی از زن های کامله جهان هستی و دومین مسلمان و همسری چون امیرمومنان علی (علیه السلام) که به منزله جان پیامبر (ص) و برترین انسان بعد از پیامبر (ص) می‌باشد و فرزندانی چون حسنین و زینبین (علیهم السلام) دارد.
او در اوج فضایل قرار دارد به حدی که شناخت او جز برای معدودی از انسان ها غیرممکن است. امام صادق (علیه السلام) فرمود: «وهی الصدیقه الکبری وعلی معرفتها دارت القرون الاولی»؛ او صدیقه کبری است که بر محور شناخت او قرن های گذشته دور زده است.»۱
چگونه می توان او را شناخت، در حالی که خدای متعال به پیامبر اکرم (ص) فرموده است: «یا احمد لولاک لما خلقت الافلاک ولولا علی لما خلقتک ولولا فاطمه لما خلقتکما؛۲ ای پیامبر! اگر تو نبودی هستی را نمی آفریدم و اگر علی (علیه السلام) نبود تو را خلق نمی کردم و اگر فاطمه نبود شما دو نفر را به وجود نمی آوردم.»
و پیامبر گرامی اسلام درباره او فرمود: «و لو کان الحسن شخصا لکان فاطمه بل هی اعظم؛ ان فاطمه ابنتی خیر اهل الارض عنصرا وشرفا وکرما؛۳ اگر [خوبیها و] زیبایی ها به صورت انسانی درآید، او فاطمه خواهد بود، بلکه او برتر [از آن] است؛ براستی که دخترم فاطمه برترین انسان روی زمین از نظر عنصر و ذات و از نظر شرافت و بزرگواری است.»
و چگونه می توان به فضائل و خوبی های او پی برد و حال آنکه قطب عالم امکان، مهدی صاحب الزمان؛ آنکه همه خوبی ها در او جمع شده است، فاطمه (علیها السلام) را الگو و مقتدای خویش می داند، آنجا که می‌فرماید: «وفی ابنه رسول الله لی اسوه حسنه و سیردی الجاهل رداءه عمله و سیعلم الکافر لمن عقبی الدار؛۴ دختر رسول خدا (ص) زیباترین الگو برای من است و به زودی نادان پستی عمل خویش را خواهد دید و کافران در می یابند که پایان کار به نفع چه کسی می باشد.»
فاطمه لیله القدر ناشناخته است. امام صادق (علیه السلام) فرمود: «انا انزلناه فی لیله القدر» الیله: فاطمه والقدر: الله، فمن عرف فاطمه حق معرفتها فقد ادرک لیله القدر و… سمیت «فاطمه.» لان الخلق فطموا عن معرفتها؛۵ [اینکه خداوند می‌فرماید:] ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم، [مراد از] شب، فاطمه و مراد از قدر، خداوند است. در نتیجه هر کسی فاطمه را آنچنان که باید بشناسد، به حقیقت شب قدر را درک نموده است و.. و اینکه فاطمه، فاطمه نامیده شده است برای این است که مخلوق از [کنه] معرفت او عاجز است.»
فضائل زهرا (سلام الله علیها) آنچنان که باید و شاید قابل درک نبوده و البته قابل انکار نیز نمی باشد.
پیامبر اسلام (ص) فرمود: «الویل، ثم الویل، الویل لمن شک فی فضل فاطمه؛ وای [و عذاب باد،] سپس وای وای بر کسی که در فضیلت زهرا (علیها السلام) شک روا دارد.»
زهرا (سلام الله علیها) در کلام محققین اهل سنت
در اینجا به چند حدیث در منابع اهل سنت درباره حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) اشاره خواهیم کرد.
- ابن صباغ مالکی: «در افتخار فاطمه همین بس که دختر پیامبر (ص) خیرالبشر است، فاطمه‌ای که ولادتش پاک و سیده است به اتفاق همه مسلمین.»۶
- محمد بن طلحه شافعی: «دقت کن در آیه مباهله۷ و ترتیب و عبارات آن و اشاراتی که به علو مقام فاطمه دارد و چگونه او وسط قرار گرفته است، (چنانکه در حال رفتن بین پیامبر (ص) و علی (علیه السلام) بود. تا مقام و منزلت او بیشتر روشن گردد.»۸
- عباس محمود، العقاد المصری: «در هر دینی یک چهره از زن کامله وجود دارد که همه او راتقدیس می‌کنند. و گویا او نشانه خداوند بین مردان و زنان است، در مسیحیت چهره مریم پاکدامن و در اسلام لاجرم آن چهره کامله فاطمه بتول می‌باشد.»۹
- دکتر علی ابراهیم حسن: «در زندگی فاطمه انواع عظمتها را می‌بینیم که این عظمتها را همچون بلقیس و… از راه داشتن قصر و ثروت و زیبائی ظاهری به دست نیاورده است. و همچون عایشه، شهرت خویش را از راه رهبری جنگجویان (در جنگ جمل. ورویارویی با مردان به چنگ نیاورده، بلکه از راه حکمت و بزرگی شخصی خود، عالم را از حکمت و عظمت پر نموده است، حکمتی که مرجعش کتب فلاسفه و علماء نیست. بزرگی که ریشه‌اش پادشاهی و ثروت نیست بلکه از درون جانش و کمالات نفسش ریشه می‌گیرد.»۱۰
آری او شخصیتی است که هر قدر فهم بشر در شناخت حقیقتش بیشتر فرو رود، با مسائل حل نشده و رازهای ناگشوده بیشتری روبرو می شود و سرانجام عاجزانه باید بگویند که اندیشه ها از درک فضائل زهرا عاجزند.
ولادت حضرت زهرا (سلام الله علیها)
بعد از چهل شبانه روز عبادت و کناره گیری رسول خدا (ص) از خدیجه کبری، فرشته خدا غذایی از بهشت برای آن حضرت آورد، بعد از افطار با آن غذای بهشتی و روحانی، جبرئیل عرض کرد:ای رسول خدا! امشب از نماز مستحبی درگذر و به سوی خانه خدیجه بشتاب! زیرا خداوند اراده نموده که از صلب تو فرزند پاکیزه‌ای بیافریند. بدنبال این فرمان، نور فاطمه (علیها السلام) از صلب پدر به رحم مادر انتقال یافت.۱۱
بعد از مدتی جبرئیل به پیامبر (ص) این گونه بشارت داد: «ای رسول خدا! بچه‌ای که در رحم خدیجه (سلام الله علیها) می‌باشد، دختر ارجمندی است که نسل تو از وی بوجود خواهد آمد، او مادر امامان و پیشوایان دین است که بعد از انقطاع وحی جانشین تو خواهند شد.»۱۲
بعد از اتمام دوران بارداری خدیجه، فرشتگان خدا و حوریان بهشتی و زنان آسمانی به یاری خدیجه شتافتند و بدین گونه، فاطمه عزیز، یعنی اختر فروزان آسمان نبوت پا به عرصه گیتی نهاد و به نور تابناک خود، شرق و غرب عالم را روشن ساخت.۱۳ از سخنان پیش گفته، فضیلت حضرت زهرا (علیها السلام) در اصل انعقاد نطفه، دوران جنینی و پا گذاشتن به عرصه گیتی به خوبی آشکار است.
نور حضرت زهرا (سلام الله علیها)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خلق نور فاطمه (علیها السلام) قبل ان تخلق الارض والسماء فقال بعض الناس: یا نبی الله! فلیست هی انسیه؟! فقال: فاطمه حوراء انسیه؛۱۴ نور فاطمه قبل از خلقت زمین و آسمان آفریده شد، بعضی از مردم عرض کردند: ای پیامبر خدا! پس زهرا از آدمیان نیست؟ فرمود: فاطمه حوریه بشری است.
پیامبر اکرم (ص) در جای دیگر فرمود: «لما خلق الله الجنه خلقها من نور وجهه، ثم اخذ ذالک النور فقذفه فاصابنی ثلث النور واصاب فاطمه ثلث النور واصاب علیا واهل بیته ثلث النور؛ فمن اصابه من ذلک النور اهتدی الی ولایه محمد ومن لم یصبه من ذلک النور ضل عن ولایه آل محمد (ص)؛
خداوند بهشت را از نور وجود خود آفرید، سپس آن را برگرفته و رها کرد. پس یک سوم آن به من [پیامبر (ص)] و یک سوم آن به فاطمه و ثلث باقیمانده به علی (علیه السلام) و اهلبیت او اصابت کرد. پس هر کس که از آن نور به او برسد، به ولایت آل محمد (ص) رهنمون می شود و هر کس از آن نور به او نرسد از ولایت آل محمد (ص) گمراه [و به بیراهه خواهد رفت].»۱۵
نام حضرت زهرا (سلام الله علیها)
یونس می گوید، امام صادق (علیه السلام) فرمود: «لفاطمه (علیها السلام) تسعه اسماء عند الله عزوجل: فاطمه والصدیقه و المبارکه و الطاهره و الزکیه و الراضیه و المرضیه و المحدثه و الزهراء ثم قال (علیه السلام) اتدری ای شی ء تفسیر فاطمه؟ قلت اخبرنی یا سیدی، قال: فطمت من الشر؛۱۶
برای فاطمه نزد خدای بلند مرتبه نه اسم است: فاطمه، صدیقه، مبارکه، طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه، محدثه و زهرا. آنگاه فرمود: معنی و تفسیر فاطمه را می دانی؟ گفتم: آقای من شما بفرمایید. فرمود: فاطمه را از آن جهت فاطمه گویند که از شر بدور است.»
همچنین برای وجه تسمیه حضرت فاطمه (سلام الله علیها) وجوه دیگری نقل شده است که عبارتند از:
- فاطمه از اسم خداوند یعنی فاطر گرفته شده است.۱۷
- چون دوستان و شیعیان او از آتش جهنم در امان اند.۱۸
- چون از عادت ماهانه بریده و منقطع بوده است.۱۹
- عبادت فاطمه (علیها السلام)
امام صادق (علیه السلام) فرمود: «کانت اذا قامت فی محرابها زهر نورها لاهل السماء کما یزهر الکواکب لاهل الارض؛۲۰ هرگاه فاطمه (سلام الله علیها) در محراب عبادتش می‌ایستاد، نور او برای اهل آسمان می‌درخشید؛ آنگونه که ستارگان برای اهل زمین می‌درخشند.»
امام حسن (علیه السلام) فرمود: «ما کان فی الدنیا اعبد من فاطمه (علیها السلام) حتی تورم قدماها؛۲۱ عابدتر از فاطمه در دنیا نبود، [آنقدر عبادت کرد] که پاهای [مبارکش] ورم کرد.»
اخلاص حضرت زهرا (سلام الله علیها)
از حسین بن روح سوال شد: پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) چند دختر داشت؟ گفت: چهار دختر. سوال شد: کدامیک برتر بود؟ گفت: فاطمه؛ به خاطر اینکه وارث [علم] نبی بود و نسل پیامبر (ص) از طریق او انتشار یافت. و خداوند این دو خصلت را به خاطر اخلاص او عنایت فرمود.۲۲
سوره هل اتی هم که پاداش اخلاص و عطای اهل بیت است، بر اوج اخلاص فاطمه (علیها السلام) به عنوان یکی از اهل بیت (علیهم السلام) دلالت دارد.
ذکر و تسبیح حضرت زهرا (سلام الله علیها)
از علی (علیه السلام) نقل شده است که: یکی از پادشاهان عجم برده‌ای به پیامبر هدیه نمود، من به فاطمه گفتم نزد رسول خدا برو و خدمتگزاری برای خود درخواست کن، زهرا نزد رسول خدا رفته و این موضوع را با ایشان در میان گذارد، پیامبر (علیه السلام) فرمودند: فاطمه جان! چیزی به تو دهم که برایت از خادم و آنچه در دنیاست بهتر باشد؛ بعد از نماز، ۳۴ بار الله اکبر و ۳۳ مرتبه الحمد لله و ۳۳ بار سبحان الله بگو.
آنگاه این اذکار سه گانه را با «لا اله الا الله.» پایان بخش و این برای تو از آنچه خواسته‌ای و ازدنیا و آنچه در دنیاست بهتر خواهد بود.۲۳
فاطمه زهرا (علیها السلام) مقید بود که این تسبیحات را بعد از هر نماز بگوید و به همین علت تسبیحات فاطمه زهرا (سلام الله علیها) نامیده شده است.
فضیلت تسبیحات حضرت زهرا (سلام الله علیها)
در فضیلت تسبیحات حضرت زهرا (علیها السلام) امام صادق (علیه السلام) فرمود: «من سبح تسبیح فاطمه الزهراء (سلام الله علیها) قبل ان یثنی رجلیه من صلاه الفریضه غفر الله له؛۲۴ هر کس تسبیح فاطمه را قبل از آنکه از حالت نماز فارغ شود بگوید؛ خداوند او را می‌آمرزد.»
و همچنین امام صادق (علیه السلام) بارها می‌فرمودند: «تسبیح فاطمه (علیها السلام) فی کل یوم فی دبر کل صلاه احب الی من الف رکعه فی کل یوم؛۲۵ تسبیح فاطمه زهرا (سلام الله علیها) درهر روز بعد از هر نماز نزد من محبوب‌تر از هزار رکعت نماز در هر روز است.»
و نیز فرمودند: «تسبیح فاطمه الزهراء (علیها السلام) من الذکر الکثیر الذی قال الله عزوجل «واذکروا الله ذکرا کثیرا»؛۲۶ تسبیح فاطمه زهرا (سلام الله علیها) مصداق ذکر کثیری است که خداوند فرمود: خدا را یاد کنید، یاد کردنی بسیار.»
علم فاطمه (سلام الله علیها)
علم انسانهای معمولی اکتسابی است ولی علم انبیاء و اولیاء الهی لدنی و الهی است، علم فاطمه زهرا (علیها السلام) هم لدنی بود. سلمان گوید: عمار به من گفت: از امر تعجب آوری برای تو خبر دهم! گفتم بگو، عمار گفت: روزی. همراه با علی (علیه السلام) بر فاطمه زهرا (سلام الله علیها) وارد شدیم. هنگامی که نگاه زهرا (علیها السلام) به علی (علیه السلام) افتاد، فرمود، نزدیک بیا تا حدیث گذشته، حال و آینده راتا روز قیامت برایت بگویم.
دیدم امیرالمومنین (علیه السلام) به حالت قهقری و به عقب برگشت و نزد پیامبر اسلام (ص) مشرف شد، حضرت فرمود: ای اباالحسن نزدیک بیا. علی (علیه السلام) نزدیک پیامبر (ص) نشست، بعد از اینکه آرام گرفت، پیامبر اسلام فرمود: من خبر دهم یا خود خبر می دهی؟! عرض کرد: خبر دادن از شما زیباتر است. آنگاه حضرت جریانی که بر علی گذشته بود را شرح داد، علی (علیه السلام) عرض کرد آیا نور فاطمه از نور ما می باشد؟ حضرت فرمود: مگر نمی دانی؟ آنگاه علی (علیه السلام) سجده شکر انجام داد.
حضرت زهرا (سلام الله علیها) محدثه بود
دانشمندان شیعه و سنی بالاتفاق قائل به وجود محدث در اسلام می‌باشند و معتقدند که بعد از پیامبر اسلام یقینا بشر محدث وجود داشته است، منتهی در مصداق اختلاف است. در تعریف محدث می‌گویند: «المحدث یسمع الصوت ولا یری شیئا؛۲۷ محدث صدای فرشته را می‌شنود ولی چیزی را نمی‌بیند.»
امام صادق (علیه السلام) فرمود: «فاطمه بنت رسول الله کانت محدثه ولم تکن نبیه انما سمیت فاطمه محدثه لان الملائکه کانت تهبط من السماء فتنادیها کما تنادی مریم بنت عمران …؛۲۸ فاطمه دختر رسول خدا محدثه بود نه پیامبر. فاطمه را از این جهت محدثه نامیده اند که فرشتگان از آسمان بر او نازل می شدند و با او همانند مریم دختر عمران گفتگو داشتند.»
حضرت صادق (علیه السلام) سخن خود را چنین ادامه می‌دهند: شبی حضرت صدیقه (علیها السلام) به فرشتگان هم صحبت خویش فرمود: آیا آن زن که بر جمیع زنان عالم برتری دارد، مریم دختر عمران نیست؟ جواب دادند: نه؛ زیرا مریم فقط سیده زنان عالم در زمان خودش بود ولی خدای متعال تو را سیده زن های عالم خودت و هم عالم زمان مریم و اولین و آخرین قرار داده است.»
در زیارتنامه حضرت زهرا (سلام الله علیها) هم می‌خوانیم: «السلام علیک ایتها المحدثه العلیمه.»۳۰
عطای حضرت زهرا (علیها السلام)
بهترین و برترین انفاق آن است که از محبوبترین چیز انفاق شود و انفاق های فاطمه (سلام الله علیها) چنین بود، که به دو نمونه اشاره می شود.
گلوبند پربرکت
جابر بن عبدالله انصاری می‌گوید: روزی نماز عصر را با پیغمبر (ص) خواندیم، ناگاه پیرمردی خدمت رسول خدا رسید که لباس کهنه‌ای پوشیده بود و از شدت پیری و ناتوانی نمی توانست بر جای خودش قرار گیرد. عرض کرد یا رسول الله! گرسنه‌ام سیرم کن؛ برهنه‌ام لباسی به من عطا کن؛ تهیدستم چیزی به من بده. رسول خدا (ص) فرمود: من که اکنون چیزی ندارم ولی تو را به جایی راهنمایی می‌کنم، شاید حاجتت برآورده شود. سپس به بلال فرمود: پیرمرد ناتوان را به خانه فاطمه هدایت کن.
او بعد از ورود به خانه زهرا (سلام الله علیها) سلام کرد، حضرت جوابش را داد و فرمود: کیستی؟ خود را معرفی نمود… فاطمه گلوبندی را که پسر عمویش به وی اهداء نموده بود، به او داد و فرمود: به فروش رسان و زندگی خودت را بدان اصلاح کن.
پیرمرد برگشت و جریان را خدمت پیغمبر عرض کرد. آن حضرت گریست و فرمود: گردنبند را به فروش رسان تا خدا به برکت عطای دخترم برای تو گشایشی فراهم سازد… پیرمرد بعد از فروختن گردنبند، به پیامبر (ص) عرض کرد: به برکت عطای فاطمه (سلام الله علیها) بی نیاز شدم.۳۱
پیراهن شب عروسی
صفوری شافعی از ابن جوزی نقل می‌کند که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در شب عروسی فاطمه (علیها السلام) برای او پیراهن تازه‌ای آماده کردند. جامه‌ای کهنه و وصله دار نیز در نزد ایشان بود. سائلی در زد و گفت: از خانه رسول خدا (ص) جامه‌ای کهنه می‌خواهم. فاطمه می‌خواست جامه کهنه را بدهد ولی سخن خدا به یادش آمد که می‌فرماید: «لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون»؛ به نیکویی نخواهید رسید مگر اینکه از آنچه دوست دارید انفاق کنید.
پس جامه نو را به وی داد. وقتی که هنگام زفاف حضرت شد، جبرئیل به محضر رسول خدا (ص) آمد و عرض کرد: یا رسول الله! پروردگارت سلام می‌رساند و مرا نیز فرمان داده که به فاطمه (سلام الله علیها) سلام برسانم و برای فاطمه (علیها السلام) توسط من جامه‌ای از دیبای سبز از جامه‌های بهشتی فرستاده است.
همسرداری حضرت زهرا (سلام الله علیها)
در حدیثی می‌خوانیم که پیامبر اسلام (ص) از علی (علیه السلام) پرسید: «کیف وجدت اهلک؟ قال: نعم العون علی طاعه الله وسال فاطمه، فقالت: خیر بعل؛۳۲ فاطمه، همسرت را چگونه یافتی؟ گفت: بهترین یار بر اطاعت [و بندگی] خداوند و از فاطمه سوال کرد: گفت: او بهترین شوهر است.»
حضرت علی (علیه السلام) می‌فرماید: «ولقد کنت انظر الیها فتنکشف عنی الهموم والاحزان؛۳۴ به راستی همیشه این گونه بود که به او نگاه می کردم و تمام غم ها و غصه هایم بر طرف می شد.»
فاطمه (علیها السلام) هرگز بدون اجازه علی (علیه السلام) از خانه خارج نشد و هیچ گاه او را غضبناک نکرد. او در ساعات وداع خویش به علی (علیه السلام) گفت: «یا ابن عم ما عهدتنی کاذبه ولا خائنه ولا خالفتک منذ عاشرتنی. فقال (علیه السلام): معاذ الله انت اعلم بالله وابر واتقی واشد خوفا من الله ان اوبخک مخالفتی؛۳۵ پسر عمو! هرگز مرا دروغگو و خائن نیافتی، از روزی که با من معاشرت کردی، با دستورات تو مخالفت نکردم. علی (علیه السلام) فرمود: [ای دختر پیامبر!] معاذ الله [که تو در خانه من بدرفتاری نموده باشی، زیرا] مراتب خداشناسی و نیکوکاری و پرهیز کاری و بزرگی و خداترسی تو به حدی است که جای ایراد و خرده گیری در مورد مخالفت با من نیست.»
شفاعت فاطمه (سلام الله علیها)
حسن ختام فضائل حضرت را مقام شفاعت حضرت قرار می دهیم.
- پیامبر اسلام خطاب به امام حسن و امام حسین علیهما السلام فرمود: «انتما الامامان و لامکما الشفاعه؛۳۶ شما دو نفر امام هستید و برای مادر شما شفاعت است.»
- پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمود: وقتی روز قیامت شود، از باطن عرش ندا می‌رسد:ای اهل قیامت! چشمهای خویش را پایین افکنید تا اینکه فاطمه دختر محمد با پیراهن خضاب شده به خون حسین عبور کند، در آن عرصه حضرت زهرا پایه عرش را گرفته و عرضه می‌دارد: پروردگارا! تو جبار عادلی، بین من و کسانی که فرزندان مرا کشتند قضاوت فرما. رسول اکرم (ص) فرمودند: به حق خدای کعبه سوگند که پروردگارم به سنت من حکم خواهد فرمود.
آنگاه زهرا (علیها السلام) عرضه می‌دارد: «اللهم اشفعنی فیمن بکی علی مصیبته»؛ پروردگارا به من اجازه شفاعت کسانی را بفرما که در مصیبت حسینم گریه کرده اند. خدای تعالی اذن شفاعت آنان را به ایشان عنایت می‌فرماید.
پی نوشت ها
- محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی ، ج ۴۳، ص ۱۰۵.
- علامه مرندی، ملتقی البحرین، ص ۱۴؛ ر. ک: میرجهانی، الجنه العاصمه، ص ۱۴۸؛ صالح بن عبدالوهاب العرندس، کشف اللآلی، به نقل از فاطمه زهرا (سلام الله علیها)، بهجه قلب المصطفی، رحمانی همدانی (تهران، نشر المرضیه، دوم، ۱۳۷۲. ص ۹.
- حموینی، فرائد السمطین، ج ۲، ص ۶۸.
- بحارالانوار، ج ۵۳، صص ۱۷۹ – ۱۸۰.
- محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، (داراحیاء التراث العربی. ، ج ۴۳، ص ۶۵.
- . الفصول المهمه، بیروت. ، ص ۱۴۳.
- آل عمران ۶۱.
- مطالب السئول، چاپ ایران، ص ۶ و ۷.
- توفیق ابواعلم، اهل البیت، ص ۱۲۸.
- علامه دخیل، فاطمه الزهراء (سلام الله علیها)، ص ۱۷۱.
- بحار (پیشین. ، ج ۱۶، ص ۷۸ و ر. ک: بانوی نمونه اسلام، ابراهیم امینی، ص ۲۷.
- دلائل الامامه، ص ۸.
- همان و ر. ک: بحارالانوار ، ج ۴۳، ص ۲ و ج ۱۶، ص ۸۰.
- عبدالله بحرانی، العوالم، قم مدرسه المهدی. ، ج ۶، ص ۹.
- بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۴۴.
- بحار، ج ۴۳، ص ۱۰.
- همان، ص ۶۵.
- همان، ص ۱۶.
- همان، ص ۱۶.
- همان، ص ۱۲.
- همان، ص ۴۹.
- همان، ص ۳۷.
- سید محمد کاظم قزوینی، فاطمه الزهراء از ولادت تا شهادت، ترجمه دکتر حسین فریدونی، نشر آفاق، چاپ سوم، ۱۳۶۵، ص ۲۲۴
- کلینی، الکافی، ج ۲، ص ۳۴۲.
- حسین طبرسی، مکارم الاخلاق، بیروت، موسسه الاعلمی. ، ص ۲۸۱.
- وسائل الشیعه، حر عاملی، داراحیاء التراث العربی. ، ج ۴، ص ۱۰۲۲.
- بحارالانوار، پیشین، ج ۲۶، ص ۷۵ – ۷۶.
- همان، ج ۱۴، ص ۲۰۶ و ج ۴۳، ص ۷۸.
- اصول کافی، ج ۱، ص ۲۴۱ و بحارالانوار، ج ۲۲، ص ۵۴۶ و ج ۲۶، ص ۴۱.
- بحار، ج ۹۷، ص ۱۹۵.
- همان، ج ۴۳، ص ۵۶.
- قاضی نورالله حسینی، احقاق الحق (طهران، مکتبه الاسلامیه. ، ج ۱۰، ص ۴۰۱؛ و ر. ک: صفوری شافعی، نزهه المجالس، ج ۲، ص ۲۲۶.
- سیره ابن هشام، ج ۳، ص ۱۰۶، به نقل از ابراهیم امینی، بانوی نمونه اسلام، صص ۷۸ – ۷۹.
- بحارالانوار، (پیشین. ، ج ۴۳، ص ۱۳۴، سطر سوم.
- همان، ص ۱۹۱، روایت ۲۰.
- کشف الغمه، ج ۱، ص ۵۰۶.
لطفا نظرتان را درباره این محتوا بنویسید
فایل تصویری در سایت شما
فایل صوتی در سایت شما
به اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی